Ιστορικές Διαδρομές: Γιόζεφ Γκέμπελς, ο Υπουργός Προπαγάνδας του Χίτλερ

Επιμέλεια: Μιχάλης Μιχαήλ

Αφορμή για μια αναφορά στον Γιόζεφ Γκέμπελς1 μάς έδωσε η αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, στον Υπουργό Προπαγάνδας της χιτλερικής Γερμανίας. Στο «διάγγελμά» του για το θέμα της διαφθοράς στις 28 Ιανουαρίου 2021, ο κ. Αναστασιάδης ισχυρίστηκε πως όσοι τον κατηγορούν για το θέμα των «χρυσών» διαβατηρίων λένε ψέματα και επικαλέστηκε τον Γκέμπελς. Είπε συγκεκριμένα: «Μία φράση που αποδίδεται στον Γκέμπελς αναφέρει: “Όσο μεγαλύτερο το ψέμα και όσο περισσότερο επαναλαμβάνεται, τόσο πιο πιστευτό γίνεται”. Το φαινόμενο αυτό ενισχύεται σήμερα με την ταχύτατη και ανεξέλεγκτη διάδοση φημών, ψευδών ειδήσεων και λασπολογίας μέσα από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης».

Ο ρήτορας του ναζιστικού καθεστώτος

Γεννήθηκε στις 29 Οκτώβρη 1897 στη Ρηνανία, από καθολική2 οικογένεια ενός λογιστή εργοστασίου. Σε μικρή ηλικία αρρώστησε, πιθανόν από πολιομυελίτιδα, κάτι που του άφησε μόνιμη αναπηρία στο ένα πόδι και έντονα συμπλέγματα κατωτερότητας. Μαζί με τα πέντε αδέρφια του μεγάλωσαν σε ιδιαίτερα δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Δεν υπηρέτησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο λόγω του ποδιού του, παρότι είχε δηλώσει εθελοντής για το μέτωπο. Από το 1917 ώς το 1921 σπούδασε γερμανική και κλασική φιλολογία καθώς και ιστορία σε σειρά γερμανικών πόλεων λαμβάνοντας μερική υποτροφία από ένα πρόγραμμα της Καθολικής Εκκλησίας. Στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όπου ανακηρύχτηκε διδάκτορας φιλολογίας, είχε στενή σύνδεση με Εβραίους καθηγητές, ενώ αργότερα απευθύνθηκε σε εβραϊκούς εκδοτικούς οίκους, ευελπιστώντας να εκδώσει το εξπρεσιονιστικό του μυθιστόρημα.

Η προσχώρησή του στον εθνικισμό

Η αποτυχία του να καθιερωθεί ως δημοσιογράφος, συγγραφέας ή δραματουργός τον έστρεψε σε ενασχόληση με εθνικιστικούς κύκλους, καταλήγοντας το 1924 στο απαγορευμένο προσωρινά, μετά το πραξικόπημα της μπιραρίας, ναζιστικό κόμμα. Ίδρυσε μάλιστα το «Μεγαλογερμανικό απελευθερωτικό κίνημα», μια οργάνωση-βιτρίνα του NSDAP. To 1925 βρήκε για λίγο δουλειά ως αρχισυντάκτης εβδομαδιαίου ακροδεξιού εντύπου γράφοντας κυρίως εναντίον Εβραίων εκδοτών. Την ίδια χρονιά η άρση της απαγόρευσης του ναζιστικού κόμματος τον βρίσκει γκαουλάιτερ3 Βόρειας Ρηνανίας, ενώ παράλληλα συνδέεται με τη λεγόμενη «αντικαπιταλιστική» πτέρυγα των αδελφών Στράσερ επικρίνοντας την «κεντρίστικη» πολιτική του Χίτλερ. Λίγους μήνες αργότερα, ωστόσο, αλλάζει πορεία συντασσόμενος πλήρως με τον αρχηγό του κόμματος, ο οποίος του αναθέτει το «φιλόδοξο» πόστο του γκαουλάιτερ ΒερολίνουΒραδεμβούγου με στόχο την εξάπλωση της ναζιστικής επιρροής. Στο «Κόκκινο» Βερολίνο, το 1926, οι ναζί μετρούσαν μόλις 500 μέλη. Το 1927 ιδρύει την εφημερίδα «Η επίθεση», όπου προπαγανδίζει κυρίως κατά του υποδιευθυντή της βερολινέζικης αστυνομίας, του εβραϊκής καταγωγής Μπέρνχαρτ Βάις. Στις εκλογές του 1928 εκλέγεται για πρώτη φορά βουλευτής ξεχωρίζοντας αμέσως για την κυνική δημαγωγία του και τον άγριο αντικομμουνισμό και αντισημιτισμό του.

Κουμπάρος του ο Χίτλερ

Αν και κατηγορήθηκε για κατοχή περιουσίας και χρημάτων που ουδέποτε δικαιολόγησε, εντούτοις ο Χίτλερ ουδέποτε ασχολήθηκε με αυτές τις κατηγορίες κατά του συνεργάτη του, επειδή τον είχε απόλυτη ανάγκη. Προκειμένου να στείλει μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση, ο Χίτλερ έγινε κουμπάρος του Γκέμπελς όταν αυτός νυμφεύθηκε το 1931 τη μεγαλοαστή Μάγδα Κβαντ, της οποίας ο πατριός (και σύμφωνα με νεότερα στοιχεία ενδεχομένως και βιολογικός πατέρας) ήταν Εβραίος μεγαλοεπιχειρηματίας, που αργότερα πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης χωρίς να τον βοηθήσει η ίδια. Η Μάγδα Γκέμπελς θα γινόταν η άτυπη «πρώτη κυρία» του Γ’ Ράιχ, ενώ η πολύτεκνη οικογένεια του ζεύγους θα γινόταν το πρότυπο «άριας» οικογενειακής θαλπωρής. Η πραγματικότητα ήταν λιγότερο ρόδινη, καθώς η ίδια το 1938 είχε αποφασίσει να τον χωρίσει λόγω του δεσμού του με την Τσέχα ηθοποιό Λίντα Μάροβα, αλλά το διαζύγιο εμποδίστηκε με προσωπική παρέμβαση του ίδιου του Χίτλερ.

Αντισημιτική δράση

Μέσα στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ο Γκέμπελς έβγαζε πύρινους λόγους εναντίον των κομμουνιστών και των Εβραίων, αλλά και εναντίον όσων θεωρούνταν επικίνδυνοι για το ναζιστικό κόμμα. Το 1933 αποκτά πλήρη έλεγχο των ΜΜΕ και της πολιτιστικής ζωής της Γερμανίας, ασχολείται όμως και με τη διοργάνωση του πρώτου μποϊκοτάζ κατά εβραϊκών καταστημάτων τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς. Πρωταγωνιστεί στις 10 του Μάη στη δημόσια καύση «αντιγερμανικών» βιβλίων από τον Ναζιστικό Φοιτητικό Σύνδεσμο, βγάζοντας τον λεγόμενο «Πύρινο λόγο» λίγο πριν την έναρξή της. Το 1934 πρωτοστατεί στη «Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών» με τη δολοφονία του αρχηγού των Ταγμάτων Εφόδου Έρνστ Ρεμ, δικαιολογώντας τη σφαγή με διαγγέλματα στον Τύπο και το ραδιόφωνο. Στις 9 του Νοέμβρη 1938 δίνει το σύνθημα γενικευμένου πογκρόμ κατά των Εβραίων, που έμεινε γνωστό ως «Νύχτα των Κρυστάλλων», λέγοντας σε κομματική ομιλία στο Μόναχο πως δεν έπρεπε να υπάρξει κανένα μέτρο κατά «αυθόρμητων παρεκτροπών».

Το φονικό βλέμμα εναντίον του φωτογράφου Άλφρεντ Άιζενσταντ

Ο Γκέμπελς κατάφερε να ενσπείρει τον αντιεβραϊσμό στη γερμανική κοινωνία πείθοντάς την ότι οι Εβραίοι ευθύνονταν για όλα τα κακά της ανθρωπότητας. Είναι εκπληκτικό αυτό που αναφέραμε προηγουμένως για τον εβραϊκής καταγωγής πεθερό του, που μαζί με τη σύζυγό του τον άφησαν να πεθάνει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ένα άλλο περιστατικό έγινε τον Σεπτέμβριο του 1933, στο πλαίσιο της συνδιάσκεψης της Κοινωνίας των Εθνών. Όπως περιγράφει ο ίδιος ο γερμανοεβραϊκής καταγωγής φωτογράφος Άλφρεντ Άιζενσταντ, ο Γκέμπελς καθόταν στην αυλή του κτιρίου σε ένα πτυσσόμενο τραπεζάκι. Τον φωτογράφησε πρώτα από μακριά και στη συνέχεια πήγε πολύ κοντά του για να τον φωτογραφήσει ξανά. Οι σωματοφύλακες πληροφόρησαν τον Γκέμπελς ότι ο φωτογράφος ήταν Εβραίος και τότε ο ναζί γύρισε και είδε με φονικό βλέμμα τον φωτογράφο, ο οποίος ωστόσο πρόλαβε να βγάλει τη φωτογραφία.

Ενάντια στον «εβραιομπολσεβικισμό»

Η «μεγάλη στιγμή» του Γκέμπελς έρχεται ωστόσο με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τις «Έκτακτες ειδήσεις» που καθιέρωσε ο ίδιος στο ραδιόφωνο και τα εβδομαδιαία επίκαιρα, που απέκτησαν πολύωρη διάρκεια. Προσπαθώντας να αποσπάσει τη συναίνεση μορφωμένων αστών στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ίδρυσε το 1940 την εφημερίδα «Το Ράιχ», όπου αρθρογραφούσε τακτικά κι ο ίδιος προπαγανδίζοντας την αναγκαιότητα του ναζιστικού οράματος και της Γερμανίας, ως θεματοφύλακα κατά του εβραιομπολσεβικισμού4 . Η πιο διαβόητη εμφάνισή του έλαβε χώρα στις 18 Φλεβάρη 1943 με την ομιλία του στο Sportpalast του Βερολίνου, όπου διακήρυξε τον «ολοκληρωτικό πόλεμο» ενώπιον χιλιάδων φανατικών υποστηρικτών του καθεστώτος, σε μια απόπειρα διασκέδασης των εντυπώσεων από τη βαριά ήττα των ναζί στη μάχη του Στάλινγκραντ την ίδια περίοδο.

Το οικτρό τέλος

Ο Γιόζεφ Γκέμπελς παρέμεινε πιστός στον Χίτλερ μέχρι το τέλος. Από τις 22 Απρίλη 1945, βλέποντας το τέλος του πολέμου να πλησιάζει, πήρε την οικογένειά του και εγκαταστάθηκε στο πλευρό του Χίτλερ στο καταφύγιο της καγκελαρίας, ενώ μια βδομάδα μετά υπήρξε μάρτυρας στο γάμο του τελευταίου με την Εύα Μπράουν. Ο Χίτλερ τον όρισε διάδοχό του στην καγκελαρία βάσει πολιτικής διαθήκης, αλλά μία μέρα μετά αποφάσισαν με τη σύζυγό του να αυτοκτονήσουν, αφού πρώτα έβαλαν τον γιατρό των Ες-Ες, Χέλμουτ Κουντς, να ναρκώσει τα έξι παιδιά τους , ηλικίας από 4 ως 12 ετών, με μορφίνη. Στη συνέχεια, η μητέρα τους τα δηλητηρίασε στον ύπνο τους με αμπούλες κυανούχου κάλιου, ενώ αμέσως μετά βγήκαν με τον Γκέμπελς στον κήπο της καγκελαρίας όπου αυτοκτόνησαν, με τρόπο όχι ακριβώς γνωστό ως σήμερα, πιθανόν από συνδυασμό δηλητηρίασης και χαριστικής βολής από παριστάμενους αξιωματικούς στη συνέχεια. Τα πτώματά τους, που είχαν περιλουστεί με βενζίνη αλλά μόνο μερικώς αποτεφρώθηκαν, περιήλθαν στην κατοχή των Σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών λίγες μέρες μετά, ενώ το 1970 ο διευθυντής τότε της KGB, Γιούρι Αντρόποφ, διέταξε την πλήρη καταστροφή των λειψάνων, τα οποία διασκορπίστηκαν σε παραπόταμο του Έλβα.

1
Το επίθετο του γράφεται στα ελληνικά ως Γκαίμπελς αλλά
και ως Γκέμπελς. 2Ας σημειωθεί πως τα πλείστα στελέχη του ναζιστικού
κόμματος παρουσιάζονταν ως πολύ θρησκευόμενοι.
3
Επί ναζιστικού καθεστώτος ο γκαουλάιτερ ήταν ο
επικεφαλής μιας διοικητικής περιφέρειας. 4
Σημειώνουμε πως ακόμα και σήμερα είναι αρκετοί
αυτοί που υιοθετούν τον ισχυρισμό ότι ο κομουνισμός
(μπολσεβικισμός) είναι δημιούργημα των Εβραίων.
Πηγές
• Γιόζεφ Γκέμπελς- Ο ρήτορας του ναζιστικού καθεστώτος,
http://www.katiousa.gr
• Γιόζεφ Γκέμπελς: Ο Υπουργός Προπαγάνδας του Χίτλερ,
http://www.mentality10.com
• «Τα μάτια του μίσους»: Η στιγμή που ο Γ. Γκέμπελς
μαθαίνει ότι ο φωτογράφος είναι Εβραίος, www.
enallaktikos.gr
• Ο σκοτεινός μετρ της προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς,
www.newsbeast.gr
• Η «τέχνη της προπαγάνδας» όπως τη δίδαξε στο
σύγχρονο κόσμο ο Γιόζεφ Γκέμπελς,