Του Νίκου Κουζούπη*
Μέρος Α’
Συμπληρώνονται φέτος 60 χρόνια από τη δολοφονία των Μιχάλη Πέτρου στη Λύση και του Ηλία Τοφαρή στην Κώμα Γιαλού τον Ιανουάριο 1958, που έπεσαν θύματα της μισαλλοδοξίας και του αντικομουνισμού του Γρίβα. Κατά καιρούς γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά, αλλά το γεγονός παραμένει ότι οι δύο αυτές δολοφονίες ήταν ένας κρίκος στην αλυσίδα δολοφονιών τοπικών στελεχών της Αριστεράς, που πραγματοποιήθηκαν μέσα στο συγκεκριμένο πολιτικό σκηνικό, όπως αυτό διαμορφωνόταν την περίοδο εκείνη. Δολοφονίες που στόχευαν να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους.
Δεν υπάρχει πρόθεση αναμόχλευσης παθών, αλλά απλώς να τιμήσουμε τη μνήμη των Μ. Πέτρου και Ηλ. Τοφαρή, οι οποίοι πλήρωσαν με την ίδια τη ζωή τους την πίστη στα ιδανικά που πρέσβευαν, αλλά και γιατί για δεκαετίες οι πολιτικοί τους αντίπαλοι στιγμάτιζαν τη μνήμη τους.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα γραφόμενα του τότε πρωταγωνιστή των εξελίξεων και η πολιτική που χάραξε, καθώς και ποιους στόχους εξυπηρετούσε, αλλά το πιο σημαντικό βέβαια είναι το πώς αυτοί οι στόχοι θα υλοποιούντο. Το τι λέγουν ή είπαν οι επίγονοί του σήμερα για τις δολοφονίες δεν έχει το ίδιο εκτόπισμα, παρά το γεγονός ότι σε πλείστες περιπτώσεις προσπαθούν να αποστασιοποιηθούν από τα γραπτά κείμενα του ίδιου του μέντορα τους Γ. Γρίβα, όπως αυτά αποτυπώθηκαν στον ουσιώδη χρόνο.
Μέσα στο πλαίσιο αυτό θα επιμένουμε στην παράθεση γραφομένων του ίδιου του Γρίβα, ο οποίος και προσδιόριζε το πολιτικό σκηνικό και τη στάση που τηρούσε έναντι των πολιτικών του αντιπάλων, προερχόμενων από την Αριστερά. Για να κατανοηθεί η στάση του Γρίβα έναντι της Αριστεράς θα περιοριστούμε μόνο στις αναφορές, που ο ίδιος παραθέτει στα «Απομνημονεύματα Αγώνος ΕΟΚΑ 1955 – 1959», που εκδόθηκαν στην Αθήνα το 1961 και στηρίχθηκαν, όπως ο ίδιος γνωστοποιεί στο αρχείο και ημερολόγιό του που τηρούσε στη διάρκεια της τετραετίας. Δεν σκοπεύουμε να συνδέσουμε την περίοδο αυτή ούτε με τη δράση του Γρίβα, που είχε προηγηθεί, αλλά ούτε με αυτήν που ακολούθησε μεταγενέστερα. Απλώς να υποδειχθεί ο τρόπος σκέψης και αντιμετώπισης κατά τη συγκεκριμένη περίοδο της Αριστεράς.
Με την έναρξη της ένοπλης δράσης και μετά τις πρώτες δολιοφθορές μετά την παρέλευση δεκαημέρου περίπου γράφει ο Γρίβας στα απομνημονεύματα του αναστάλθηκε η δράση με σκοπό να οργανωθεί η δράση της ΕΟΚΑ στη βάση Γενικού Σχεδίου Ενέργειας, που μεταξύ άλλων προέβλεπε: «… 6) Παρακολούθησιν των ενεργειών των αντιδράσεων των αντιπάλων μας (Άγγλων και κομμουνιστών) και εξουδετέρωσιν των αντιδράσεων των. Σκοπός μου ήτο να προχωρήσω με αποφασιστικότητα, αλλά και με σύνεσιν, διά τον κατάλληλον δε συνδυασμό τούτων να επιτύχω το μεγαλύτερον αποτέλεσμα» (σ. 36)
Από την αρχή λοιπόν ο Γρίβας διατυπώνει την άποψη περί «της προδοτικής στάσης των ηγετών του (ΑΚΕΛ) έναντι του κινήματος (ΕΟΚΑ)» (σ. 41) και ο λόγος ήταν προφανές. Το ΑΚΕΛ διαφωνούσε με την τακτική της ένοπλης δράσης, διαφωνία που δηλώθηκε δημόσια όχι μόνο με την ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου αμέσως μετά την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ, αλλά και με σχετική αρθρογραφία στην εφημερίδα «Νέος Δημοκράτης» από τα τέλη του 1954, ιδιαίτερα μετά την αποτυχία (φιάσκο) της πρώτης ουσιαστικής συζήτησης του Κυπριακού στην τότε Γ.Σ. του ΟΗΕ.
Λίγους μήνες μετά, όταν το ΑΚΕΛ και Οργανώσεις του Λαϊκού Κινήματος (εκτός της ΠΕΟ) κηρύχτηκαν εκτός νόμου και πλειάδα στελεχών του συνελήφθησαν τη νύκτα της 13ης Δεκεμβρίου 1955 ο Γρίβας στα «Απομνημονεύματα» του σχολιάζει στις σελίδες 72-73 για «συμπαιγνίαν ΑΚΕΛ – Χάρτινγκ την στιγμήν ακριβώς, καθ’ ην το ΑΚΕΛ (Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου) ήτο καταδικασμένον εις αφανισμό… ήλθεν ο Χάρτινγκ ως “σωτήρ άγγελος” να το σώση». Και καταλήγει: «Διά την προδοτικήν στάσιν της ηγεσίας του ΑΚΕΛ εξεδόθει υπό της Ε.Ο.Κ.Α. βιβλιάριον υπό τον τίτλον «Η κομμουνιστική ηγεσία έναντι του κυπριακού αγώνα».
Και συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο στις σελίδες 97 – 100 όταν εξιστορώντας τις εξελίξεις στα τέλη 1955 και 1956, αναφορικά με τη δήθεν συνεργασία ΑΚΕΛ – αποικιοκρατών σημειώνει: «… διά την εφαρμογήν προδιαγεγραμμένου σχεδίου της Ιντέλλιτζενς Σέρβις», που «είχε ως αντικειμενικόν σκοπόν την συντριβή της ΕΟΚΑ και τον παραγκωνισμό του Αρχιεπισκόπου». Δηλαδή το Κίνημα της Αριστεράς, που σύμφωνα με τον Γρίβα ήταν καταδικασμένο ήδη σε αφανισμό και για να το σώσουν οι αποικιοκράτες το έθεσαν εκτός νόμου, περίπου την ίδια περίοδο η αποικιακή δύναμη σχεδιάζει να το χρησιμοποιήσει… για συντριβή της ΕΟΚΑ.
Καταγράφοντας μετέπειτα τις εξελίξεις του 1957 ο Γρίβας αναφέρεται και στην απελευθέρωση των στελεχών της Αριστεράς από τα κρατητήρια. Μεταξύ άλλων όμως σημειώνει πως η αποικιοκρατική δύναμη αντιλαμβανόμενη ότι «… αποτυγχάνουν τα σχέδια της προς κατάπνιξιν του απελευθερωτικού κινήματος της ΕΟΚΑ, αποφασίζει να απορρίψη το προσωπείον και να απελευθερώση τους Ακελικούς ηγέτας, οι οποίοι εκρατούντο εις τα κρατητήρια, ώστε να δύνανται να εργασθούν φανερά εναντίον μας» (σ. 183).
Ενώ στην επόμενη σελίδα (σ. 184) σημειώνει ότι για την εξυπηρέτηση των αγγλικών στόχων «…εκινούντο δραστηρίως τα στελέχη του ΑΚΕΛ, ενώ συγχρόνως η συνεργασία με τους Άγγλους και η προδοσία εις βάρος αγωνιστών υπό μελών του ΑΚΕΛ ωργίαζε».
Από τις προαναφερόμενες περικοπές παρατηρείται ότι ο Γρίβας συνέχεια μιλά για το «προδοτικό» ΑΚΕΛ, για τα στελέχη του ως «συνεργάτες» των Άγγλων, με την τελευταία του αναφορά να μιλά ότι… η προδοσία εις βάρος της ΕΟΚΑ οργίαζε. Δεν θα κουράσουμε με την παράθεση φυλλαδίων, που κυκλοφόρησαν την εποχή εκείνη για να ενημερώσουν το λαό για την «προδοσία» και τη «συνεργασία» του ΑΚΕΛ με τους αποικιοκράτες.
Και εδώ ακριβώς ο Γρίβας εκφράζει τη δυσαρέσκειά του για την «ανεπάρκεια ή αδιαφορία της εθνικόφρονος εργατικής ηγεσίας», η οποία συνέβαλε ώστε «η δύναμις των Παλαιών Συντεχνιών ανήλθε εις 30.000 και πλέον, τούτο δε εχρησιμοποίει η κομμουνιστική ηγεσία ως ένδειξιν της δυνάμεως της» (σ. 184). Σ’ αυτή την παραδοχή του Γρίβα έγκειται η ουσία της πολιτικής του έναντι της Αριστεράς, που εφάρμοσε. Γιατί μετά από δύο χρόνια σχεδόν κατηγοριών εναντίον της Αριστεράς για δήθεν συνεργασία με τις αποικιακές αρχές και τις δήθεν προδοσίες της, παρά τις επανειλημμένες ενημερώσεις του κόσμου με φυλλάδια και «μαύρες βίβλους», εντούτοις η Αριστερά έχαιρε όχι μόνο εκτίμηση μέσα σε ευρύτερα στρώματα του λαού, αλλά αύξανε και την επιρροή της.
Πέρα από τον αριθμό 30.000 μέλη της ΠΕΟ, που αναφέρει ο ίδιος ο Γρίβας για καλύτερη αντίληψη των αριθμών απλώς παραθέτουμε πως διακυμάνθηκε ο αριθμός μελών (στο τέλος κάθε χρόνου) της ΠΕΟ και της ΣΕΚ από το 1954 μέχρι και το 1958, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Εφόρου Συντεχνιών:
Έτος ΠΕΟ ΣΕΚΑναλογία μελών Αύξηση από προηγούμενο έτος ΠΕΟ : ΣΕΚ ΠΕΟ : ΣΕΚ
195418.0862.882 6 : 1 – –
195522.9255.374 4 : 1 4.839 2.492
195627.1435.129 5 : 1 4.218 -245
195730.3759.767 3 : 1 3.232 4.638
195831.72312.852 2,5 : 1 1.348 3.085
Επομένως δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι παραθέτει μερικές σελίδες πιο κάτω (σ. 198) τις θέσεις του για την οργάνωση πολιτικού κόμματος γιατί όπως γράφει: «…δεν ήθελον μετά την ειρήνευσιν της νήσου, να ευρεθή αύτη, εντός πολιτικού χάους, με μιαν εθνικόφρονα παράταξιν ανοργάνωτον, έναντι μιας αριστεράς άριστα ωργανωμένης». Είναι λοιπόν γι’ αυτό που ο Γρίβας απέστειλε σχετικήν επιστολή στις 20 Ιουλίου 1957 στον Μητροπολίτη Κιτίου, στην οποία έγραφε: «Κύριον προσόν μιας ηγεσίας είναι να “προβλέπειν” εις βαθμόν ανάλογον του ύψους, εις το οποίον ευρίσκεται αύτη. Συνεπώς, πρέπει να προπαρασκευάσωμεν από τούδε την πολιτικήν μάχην της αύριο εναντίον του ΑΚΕΛ. Ως είναι σήμερον ωργανωμένος –μάλλον ανοργάνωτος– ο πολιτικός κόσμος της Κύπρου, δεν είναι δυνατόν να αντεπεξέλθη ούτος εις εν ωργανωμένον κόμμα, με πρόγραμμα και κατεύθυνσιν, ως είναι το ΑΚΕΛ». Για να συμπληρώσει μετά την παράθεση του αποσπάσματος από την επιστολή του στον Κιτίου: «Περαιτέρω εξέθετον κατά ποίον τρόπο έπρεπε να αρχίσωμεν από τούδε. Δυστυχώς, κανείς δεν με ήκουεν. Οι αρμόδιοι δεν είχαν καμμιά διορατικότητα».
Άρα ο Γρίβας προβληματίζεται για το πώς θα αντιμετωπίσει το ΑΚΕΛ και την Αριστερά, που παρά τις συνεχείς αναφορές του για «προδοσία» και «συνεργασία με τους αποικιοκράτες» εξακολουθούν να αρθρώνουν πειστικό πολιτικό λόγο με απήχηση μέσα στο λαό. Αυτός ο πολιτικός αντίπαλος θα έπρεπε όχι μόνο να αντιμετωπισθεί, αλλά να εξουδετερωθεί. Αλήθεια με ποιον τρόπο; Δυστυχώς οι μετέπειτα εξελίξεις έδειξαν τον τρόπο, που δεν ήταν άλλως από τη φυσική εξόντωση τοπικών στελεχών.
Τη Δευτέρα το β’ μέρος
*Ιστορικός
Aκολουθήστε μας στο Google News
Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy
