90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ: Αίμα απεργών στο Μαυροβούνι, Μάρτης 1948

Του Γ. Κολοκασίδη

«Κάποια αίματα πάνω στην άσφαλτο του Μαυροβουνιού μαρτυρούν κάποιο δράμα. Εδώ σε τούτο το μέρος, απ’ όπου βγαίνει ο υπόγειος πλούτος μας και ρέει μέσα σε ξένα κι αχάριστα βαλάντια, εδώ χύθηκε αίμα πεινασμένων απεργών μεταλλωρύχων. Οσο αίμα έχει απομείνει από τα σώματα εκείνα, που τα ’χουν στραγγίσει στις μαύρες δεξαμενές του μεταλλείου. Εδώ χύθηκε αίμα εργατικό από τα χέρια της Αστυνομίας. Αυτό το αίμα θα αποτελεί ένα ανεξίτηλο λεκέ πάνω στην ιστορία της ξένης εταιρείας και της ξένης κυβέρνησης».

Με αυτά τα λόγια αρχίζει το ρεπορτάζ του ο «Δημοκράτης», όργανο της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, την επομένη των αιματηρών γεγονότων της 3ης του Μάρτη 1948, όπου η Αστυνομία πυροβόλησε ενάντια σε απεργούς μεταλλωρύχους τραυματίζοντας πολλούς από αυτούς. Παρόμοια αιματηρά γεγονότα θα επαναληφθούν και στις 8 του Μάρτη στον Ξερό.

Οξεία ταξική σύγκρουση

Οι απεργίες των μεταλλωρύχων, αμιαντωρύχων και οικοδόμων καθόλη τη διάρκεια του 1948, υπήρξαν το αποκορύφωμα της ταξικής πάλης της κυπριακής εργατικής τάξης στα χρόνια της αποικιοκρατίας. Κύριο χαρακτηριστικό εκείνης της πάλης ήταν η οξύτητα την οποία προσέλαβε η σύγκρουση. Η οξύτητα αυτή οφειλόταν σε διάφορους κυπρογενείς αλλά και εξωγενείς παράγοντες. Το κεφάλαιο, ντόπιο και ξένο, αισθανόμενο τη θαλπωρή και την προστασία της αποικιακής κυβέρνησης αρνιόταν να κάνει την παραμικρή υποχώρηση από τα προνόμιά του, προκειμένου να βελτιωθεί έστω και στο ελάχιστο η ζωή των εργαζομένων. Αποικιακή κυβέρνηση, αμερικανική μεταλλευτική εταιρεία, ηγεσία των Νέων Συντεχνιών (ΣΕΚ), ηγεσία των δεξιών κομμάτων και οργανώσεων και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β΄ συνασπίστηκαν σε μια ανίερη συμμαχία ενάντια στην εργατική τάξη και το συνειδητό συνδικαλιστικό της κίνημα. Να μην ξεχνούμε ότι το 1948 έδρασαν και στην Κύπρο οι Χίτες του Γρίβα. Οι μεγάλες επιτυχίες της Αριστεράς στις δημοτικές εκλογές του 1943 και του 1946 θορύβησαν την αποικιακή κυβέρνηση και την ντόπια αντίδραση. Από την άλλη, ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα και ο Ψυχρός Πόλεμος ανά το παγκόσμιο άσκησαν καταλυτική επίδραση στο να προσλάβει μεγάλη οξύτητα η ταξική σύγκρουση του 1948.

Ενα άλλο πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό εκείνου του απεργιακού αγώνα ήταν το γεγονός ότι Ε/κ και Τ/κ εργάτες πάλεψαν μαζί, σαν παιδιά της ίδια τάξης, υπερβαίνοντας τους όποιους εθνοτικούς διαχωρισμούς. Η ΠΕΟ είχε στις γραμμές της πάρα πολλούς Τ/κ εργάτες. Παράλληλα, υπήρχε πολύ καλή συνεργασία με τη συντεχνία των Τ/κ ΚΤΙΒΚ μαζί με την οποία καθοδήγησαν τους μεγάλους απεργιακούς αγώνες του 1948.

Η στήλη «90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ» δεν θα ασχοληθεί με όλο το εύρος των απεργιών του 1948. Αλλωστε, η τιμημένη αυτή ιστορία καταγράφεται στην «Ιστορία της ΠΣΕ-ΠΕΟ 1941-1981», στο βιβλίο «Οι απεργιακοί αγώνες των μεταλλωρύχων και αμιαντωρύχων του 1948» και σε πολλά βιβλία και άρθρα του Παντελή Βαρνάβα, ενός από τα ηγετικά στελέχη των μεταλλωρύχων και της ΠΕΟ στη διάρκεια αυτών των αγώνων. Στο σημερινό και το επόμενο σημείωμα θα ασχοληθούμε, αποδίδοντας τον οφειλόμενο φόρο τιμής, στα αιματηρά γεγονότα που σημάδεψαν την εξέλιξη της απεργίας των μεταλλωρύχων.

Τα γεγονότα

Η απεργία κηρύχθηκε στις 13 του Γενάρη 1948. Τα δίκαια και λογικά αιτήματα των απεργών συνάντησαν την κάθετη άρνηση της διεύθυνσης της Κυπριακής Μεταλλευτικής Εταιρείας, μιας αμερικανικής εταιρείας που λυμαινόταν τον υπόγειο πλούτο της Κύπρου και εκμεταλλευόταν άγρια τους Κύπριους μεταλλωρύχους. Η διεύθυνση της ΚΜΕ, με την κάλυψη της αποικιακής κυβέρνησης, όχι μόνο αρνιόταν να συζητήσει τα αιτήματα των απεργών, αλλά και προσπαθούσε να σπάσει την απεργία με την χρησιμοποίηση απεργοσταστών τους οποίους πρόθυμα στρατολογούσαν οι «Νέες Συντεχνίες».

Ας δούμε πώς περιγράφει τα αιματηρά γεγονότα του Μαυροβουνιού ο «Δ». Τις πρωινές ώρες της 3ης Μαρτίου 12 απεργοσπάστες με συνοδεία αστυνομικών οδηγήθηκαν στο πρόχειρο ιατρείο για να εξεταστούν προκειμένου να πάρουν κάρτα εργασίας. Οι απεργοί το έμαθαν. Εμαθαν ακόμα ότι «τους έπαιρναν στη δουλειά με το ζόρι, ότι ήθελαν να φύγουν και να πάν’ στη Συντεχνία, μα οι πράχτορες της εταιρείας και η Αστυνομία δεν τους άφηναν». Οι γύρω δρόμοι γέμισαν από απεργούς, οι οποίοι άκουσαν από το στόμα των απεργοσπαστών την άρνησή τους να πάνε να δουλέψουν. Μερικοί απεργοί όρμησαν να αποσπάσουν τους απεργοσπάστες από τα χέρια της Αστυνομίας. Οι αστυνομικοί άρχισαν να κτυπούν στην αρχή με τα γκλοπ. Οι απεργοί αμυνόμενοι έριξαν πέτρες στους αστυνομικούς. Τότε οι αστυνομικοί ανέσυραν τα όπλα τους και με το πρόσταγμα αξιωματικού άρχισαν να πυροβολούν το πλήθος.

Ως αποτέλεσμα των πυροβολισμών τραυματίστηκαν οι Σακήρ Ιζέτ από το Κ. Χωριό, Αχμέτ Νετζιατή από την Αντρολύκου, Γεώργιος Γεωργιάδης από το Κτήμα, Ιζέτ Αλή Χ’’Αλή από τη Λεύκα, Μεχμέτ Παλάζ από τη Λεύκα και Ανδρέας Χαραλάμπους από το Μαυροβούνι. Τέσσερις από τους τραυματισθέντες, λόγω της σοβαρότητας της κατάστασής τους μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Λευκωσίας.

Παλλαϊκές κινητοποιήσεις

Τα αιματηρά γεγονότα του Μαυροβουνιού προκάλεσαν θύελλα διαμαρτυριών και κινητοποιήσεων που κορυφώθηκαν με παναπεργία την οποία κήρυξε η ΠΕΟ σε ολόκληρη την Κύπρο στις 6 Μαρτίου. Ο «Δ» γράφει για την παναπεργία στη Λευκωσία: «Κάθε κίνηση είχε σταματήσει. Η παναπεργία ήταν ολοκληρωτική. Τα κτίσματα ερήμωσαν. Κι αν πρόβαλλε καμιά σκιά εργολάβου ή εργοδότη ανάμεσα στους μισοκτισμένους τοίχους, είχε μιαν έκφραση σκυθρωπή. Οι ιδιοκτήτες των εργαστηρίων είχανε απομείνει σαν κουκουβάγιες άφωνες, που φυλάγανε ότι δεν μπορούσαν να κινήσουν τα δικά τους χέρια. Οι κυβερνητικές δουλειές είχανε παραλύσει κυριολεκτικά. Αλλά και αυτή ακόμα η αγορά παρουσίαζε όψη ακινησίας».

Την ημέρα της παναπεργίας πραγματοποιήθηκαν ογκώδεις εργατικές συγκεντρώσεις σε όλη την Κύπρο, οι οποίες ενέκριναν ψηφίσματα προς την κυβέρνηση. Στη συγκέντρωση στη Λευκωσία μίλησε ο Γ.Γ. της ΠΕΟ, Ανδρέας Ζιαρτίδης, ο οποίος αναφέρθηκε στα μαθήματα από τα γεγονότα του Μαυροβουνιού τονίζοντας και τα εξής: «Πρώτα και πάνω απ’ όλα στέκεται η ανάγκη της ενότητας. Κι αυτή η ενότητα σφυρηλατήθηκε με τις αστυνομικές σφαίρες, που κτύπησαν χωρίς διάκριση Ελληνες και Τούρκους. Το ελληνικό και το τουρκικό αίμα που χύθηκε στο Μαυροβούνι επισφράγισε για πάντα την αδιάρρηκτη συνεργασία των δυο αδελφικών στοιχείων».

Μεγάλο ενθουσιασμό προκάλεσαν στους εργάτες των πόλεων οι ίδιοι οι μεταλλωρύχοι που κατέβηκαν πραγματοποιώντας πικετοφορίες. Στα πίκετ αναγράφονταν συνθήματα στα Ελληνικά και τα Τουρκικά, όπως «Ψωμί και όχι σφαίρες», «Κάτω τα όπλα που κτυπούν πεινασμένους απεργούς», «Διπλασιάστε τις εισφορές σας προς τους απεργούς». Το τελευταίο σύνθημα αντανακλούσε το κύμα αλληλεγγύης προς τους απεργούς που εκφράστηκε απλόχερα από ολόκληρο το λαό.

Οι τραυματισθέντες απεργοί Μεχμέτ Παλάζ, Γεώργιος Γεωργιάδης και Σιακήρ Ιζέτ έστειλαν επιστολή στους συνάδελφους τους στην οποία μεταξύ άλλων τόνιζαν: «Είμαστε περήφανοι, που μας κτύπησαν οι σύμμαχοι της Εταιρείας γιατί ζητήσαμε να περιφρουρήσουμε τον δίκαιον αγώνα μας, για να κερδίσουμε λίγο ψωμί για τα παιδιά μας. Ας μάθουν οι εχθροί μας, ότι οι σφαίρες τους μας δυνάμωσαν ακόμα πιο πολύ και μας πολλαπλασίασαν την αγωνιστική δύναμη. Ριχτείτε, συνάδελφοι, στον αγώνα με θυσία και αυταπάρνηση. Ενωμένοι και αδιάσπαστοι θα νικήσουμε. Ζήτω ο αγώνας μας. Ζήτω ο κυπριακός λαός που αγωνίζεται δίπλα μας. Ζήτω οι ηγέτες μας, Τούρκοι και Ελληνες»!

Το ΑΚΕΛ

Η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ κλήθηκε σε έκτακτη συνεδρία στις 4 Μαρτίου και εξέδωσε διακήρυξη. Στη διακήρυξη καταγγέλλεται η ένοπλη επίθεση κατά των απεργών. Υπογραμμίζεται ότι τέτοιες επιθέσεις «πολύ λίγη σχέση θα ’πρεπε να έχουν με την ούτω αυτοκαλούμενη “σοσιαλιστική” κυβέρνηση της Αγγλίας και τους εδώ εκπροσώπους της». Υποβάλλεται το ερώτημα αν η Κύπρος διοικείται πράγματι από τον λόρδο Ουίνστερ ή από το μονοπωλιακό κεφάλαιο των Αμερικανών χρηματιστών της ΚΜΕ και τον κ. Χέντριξ» (ήταν ο διευθυντής της ΚΜΕ). Καταγγέλλεται η στάση της ηγεσίας των Νέων Συντεχνιών και ορισμένων εφημερίδων, «που είτε με την ένοχη σιωπή τους, είτε με την υποκρισία και την υπουλότητά τους, προσπαθούν να κτυπήσουν πισώπλατα τους αγωνιζόμενους απεργούς».

Η Κ.Ε. απευθύνεται προς τους απεργούς χαιρετίζει τον αγώνα τους και τονίζει:

«Στεκόμαστε στο πλευρό σας. Κρατάτε ψηλά τη σημαία της εργατικής πάλης. Μπροστά σας είναι η νίκη. Θα την κερδίσετε ό,τι κι αν χρειαστεί να δώσετε και να δώσουμε όλοι μαζί σας, στην ιερή σας υπόθεση. Μην υποτιμούμε τις δυνάμεις μας. Μην υπερεκτιμούμε τη δύναμη της ενιαίας αντιδραστικής συμμαχίας που ζητά με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα να φρενάρει την ηρωική πορεία των απεργών προς το τέρμα των επιδιώξεών τους. Εχουμε το δίκαιο και τη δύναμή μας και ένας είναι ο ακλόνητος στόχος μας: Η επικράτηση και η νίκη!»

Τέλος η διακήρυξη του ΑΚΕΛ απευθύνεται προς όλο το λαό:

«Εργάτες, αγρότες, εργαζόμενοι, τίμιοι αστοί, και διανοούμενοι -Ελληνες και Τούρκοι- όπου και αν βρίσκεστε! Διαμαρτυρηθείτε για το εργατικό αίμα που χύθηκε προχθές στο Μαυροβούνι. Οργανώστε παλλαϊκά την πίεση ενάντια στην ξένη, αμερικανική εταιρεία… Σηκώστε ψηλά τις έκτακτες συνεισφορές σας προς το απεργιακό ταμείο. Στην αιματηρή θυσία που κλήθηκαν κι έδωσαν τα αδέρφια μας στο πρώτο μέτωπο του απεργιακού αγώνα στα μεταλλεία, έχουμε και εμείς να προσθέσουμε τη δική μας, την οικονομική έστω θυσία».