90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ: Η δολοφονία του Μπελογιάννη και η Κύπρος – Δίκες και καταδίκες

Του Γ. Κολοκασίδη*

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του προκάλεσε οργή και αγανάκτηση σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Στην Κύπρο, όπως αναφέραμε στο προηγούμενο σημείωμα, οργανώθηκαν πανεργατικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις σε όλες τις πόλεις. Οι αποικιοκράτες δεν τόλμησαν να διαλύσουν διά της βίας τις διαδηλώσεις, αλλά έσυραν στα δικαστήρια δεκάδες λαϊκούς αγωνιστές. Δίκες στήθηκαν στη Λευκωσία και τη Λάρνακα. Οι κατηγορούμενοι αντιμετώπισαν διπλή κατηγορία: α) ότι πήραν μέρος σε παράνομη διαδήλωση και β) ότι προξένησαν ανησυχία.

Στο δικαστήριο οδηγήθηκε και η ΠΕΟ ως οργάνωση, κατηγορούμενη σε ξεχωριστή δίκη ότι οργάνωσε παράνομη διαδήλωση.

Η δίκη στη Λευκωσία

Στη Λευκωσία οδηγήθηκαν στο δικαστήριο 26 μέλη του ΑΚΕΛ και των Λαϊκών Οργανώσεων. Μάρτυρες κατηγορίας ήταν λοχίες της Αστυνομίας. Μάλιστα ο λοχίας Αρτέμης Ιωακείμ στην προσπάθειά του να καταδείξει το βάσιμο της δεύτερης κατηγορίας αποκάλυψε, χωρίς να το θέλει, τον ταξικό χαρακτήρα και αυτής της κινητοποίησης. Είπε: «Είδα πολλά πρόσωπα να χειροκροτούν τη διαδήλωση. Ο καλός κόσμος, όμως, η καλή τάξη, δυσαρεστήθηκε»!!!

Οι κατηγορούμενοι δεν αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους στη διαδήλωση. Δήλωσαν μάλιστα ότι θεωρούσαν τιμή και καθήκον να καταδικάσουν με αυτό τον τρόπο τη δολοφονία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του. Ασκησαν κριτική στους ανελεύθερους νόμους που δεν επέτρεπαν την ελεύθερη εκδήλωση των πολιτικών πεποιθήσεων. Και μ’ αυτό τον τρόπο από κατηγορούμενοι μετατράπηκαν σε κατήγοροι της αποικιακής «δικαιοσύνης». Η δίκη αναπόφευκτα πήρε πολιτικό χαρακτήρα.

Χαρακτηριστική ήταν η απολογία του Γρηγόρη Σπύρου: «Η υπόθεση για την οποία κατηγορούμαι είναι υπόθεση που βγαίνει έξω από τα πλαίσια μιας απλής ποινικής υπόθεσης. Είναι αντίθετα, μια πολιτική υπόθεση. Δεν αρνούμαι ότι πήρα μέρος σ’ αυτή τη διαδήλωση. Θεωρώ μάλιστα τιμή μου γιατί πήρα μέρος σ’ αυτή τη διαδήλωση. Κείνο που με έκανε να πάρω μέρος ήταν η βαθιά αγανάκτησή μου ενάντια στη στυγερή δολοφονία του ήρωα Μπελογιάννη, που εκτελέσθηκε από τους μοναρχοφασίστες, ύστερα από εντολή των Αμερικανών αφεντάδων τους. Τη διαδήλωση δεν τη θεωρώ παράνομη, γιατί το έγκλημα ήταν τόσο αποτρόπαιο, που διέγειρε τη συνείδηση κάθε προοδευτικού ανθρώπου. Δεν είναι παράνομη γιατί έχω το δικαίωμα να εκδηλώνω τα αισθήματά μου. Παράνομη είναι η ύπαρξη ανελεύθερων νόμων, οι οποίοι εμποδίζουν την ελεύθερη έκφραση των αισθημάτων του λαού».

Ο Λοΐζος Εξαδάκτυλος στη δική του απολογία είπε μεταξύ άλλων: «Είμαστε ενάντια στους ανελεύθερους νόμους, οι οποίοι περιορίζουν την έκφραση των αισθημάτων του λαού. Δεν θα πάψουμε ν’ αγωνιζόμαστε για την ειρήνη, τη λευτεριά και τη δημοκρατία. Σαν προοδευτικός άνθρωπος έχω καθήκον να παίρνω μέρος σε τέτοιες εκδηλώσεις. Δεν είμαστε μόνο εμείς που διαμαρτυρηθήκαμε για τη δολοφονία του Μπελογιάννη. Μαζί μας διαμαρτυρήθηκε ολόκληρη η προοδευτική ανθρωπότητα».

Ο Φώτης Πατριώτης υπέδειξε και τα εξής: «Τον καιρό του πολέμου ο κ. Τσέρτσιλ υπέγραψε με άλλους ηγέτες το Χάρτη των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Κι όμως στα 1952, επτά χρόνια ύστερα από τον πόλεμο, που έγινε για τη λευτεριά των λαών, κατηγορούμαστε για παράνομη διαδήλωση».

Στο ίδιο πνεύμα μίλησαν ο Παντελής Βαρνάβα, η Λένια Γαλανού, ο Κώστας Αντωνόπουλος και ο Κυριάκος Μιχαήλ.

Ο δικαστής Νικόλας Τζάπρας Πιερίδης διέκοπτε συνέχεια τις απολογίες των κατηγορουμένων, λέγοντας ότι στο δικαστήριο δεν επιτρέπονται πολιτικές ομιλίες. Οπως χαρακτηριστικά είπε «τα δικαστήρια και στην Αγγλία και στην Κύπρο, εξασφαλίζουν το δικαίωμα της υπεράσπισης, αλλά εντός ορισμένων πλαισίων. Το δικαστήριο δεν επιτρέπει τον λόγον εις κατηγορούμενους που αποβλέπουν να βρουν εις αυτό εξέδρα διά πολιτικούς λόγους»! Μάλιστα όταν η Ειρήνη Παπαϊωάννου, σύζυγος του Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Εζεκία Παπαϊωάννου, στη δική της απολογία ανέφερε ότι «όλοι οι νόμοι είναι δικοί σας, εμείς δεν έχουμε κανένα δικαίωμα», και ότι «ο Μπελογιάννης έπεσε για κάθε μαυροφορεμένη μάνα, για κάθε ορφανό παιδί», ο δικαστής επειδή θεώρησε ότι πολιτικολογούσε διέταξε την Αστυνομία να τη βγάλει έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου! Μετά από αυτό το περιστατικό οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι δήλωσαν ότι δεν είχαν να πουν τίποτε.

Η καταδίκη

Στις 14 του Απρίλη το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας εξέδωσε την απόφασή του. Οπως άλλωστε αναμενόταν βρέθηκαν ένοχοι οι Λούκας Αλετράς, Λοΐζος Εξαδάκτυλος, Γρηγόρης Σπύρου, Δέσποινα Νικολάου, Σταύρος Ρινής, Φώτης Πατριώτης, Ειρήνη Παπαϊωάννου, Μαρούλα Πέτα, Παντελής Βαρνάβα, Λένια Δ. Γαλανού, Κώστας Αγαθόκλη, Κώστας Αντωνόπουλος, Κυριάκος Μιχαήλ, Ηλίας Κωνσταντίνου, Κώστας Κυριακίδης, Σάββας Ιωάννου, Καλλιόπη Σπύρου, Χρίστος Κυριάκου, Γεώργιος Χειμαρίδης, Πέτρος Λάμπρου, Αχμέτ Σατή (σ.σ. ήταν επικεφαλής του Τουρκικού Γραφείου της ΠΕΟ) και Βάσος Χ”Ιωάννου. Τέσσερις άλλοι απαλλάχτηκαν γιατί «δεν προσεκομίσθη ικανοποιητική μαρτυρία εναντίον των».

Ο δικαστής επιμετρώντας τις ποινές είπε: «Είσθε όλοι αριστεροί. Η διαδήλωσή σας ήτο δυνατόν να προκαλέσει τους πολιτικούς σας αντιπάλους, παρ’ όλον ότι δεν έγιναν επεισόδια. Το πταίσμα σας είναι σοβαρόν διότι εσκεμμένα παρέβητε τον νόμον». Η πιο ελαφρά ποινή που επιβλήθηκε ήταν 30 λίρες πρόστιμο ή 3 μήνες φυλάκιση, και η πιο αυστηρή ήταν 55 λίρες πρόστιμο ή 6 μήνες φυλάκιση. Συνολικά επιβλήθηκαν 770 λίρες (υπέρογκο ποσό για την εποχή) πρόστιμο ή 104 μήνες φυλάκιση. Να σημειώσουμε ότι σε περίπτωση άρνησης πληρωμής του προστίμου ίσχυε η ποινή της φυλάκισης, που συνοδευόταν από καταναγκαστικά έργα.

Η Κ.Ε. του ΑΚΕΛ με τηλεγράφημα του Ε. Παπαϊωάννου προς τον Κυβερνήτη διαμαρτυρήθηκε έντονα για τις καταδίκες των λαϊκών αγωνιστών υπογραμμίζοντας «πως οι ανελεύθεροι νόμοι που θεσπίστηκαν από τη Βρετανική Κυβέρνηση Κύπρου στερούν το λαό μας και των στοιχειοδέστερων δημοκρατικών δικαιωμάτων» και ζητώντας την κατάργησή τους.

Για να γίνει πιο εμφανής η αντίδραση του ΑΚΕΛ στους ανελεύθερους νόμους, το Κόμμα ζητά από μια σειρά στελεχών να αρνηθούν να πληρώσουν το πρόστιμο και ως εκ τούτου οδηγήθηκαν στις φυλακές 15 από τους καταδικασθέντες μεταξύ των οποίων τέσσερις γυναίκες, η Ειρήνη Παπαϊωάννου, η Λένια Δ. Γαλανού, η Μαρούλα Πέτα και η Καλλιόπη Σπύρου. Οπως σημειώνει ο «Νέος Δημοκράτης»: «Για πρώτη φορά στη νεότερη κυπριακή ιστορία, τέσσερις γυναίκες μέλη της Ενωσης Δημοκρατικών Γυναικών Κύπρου, οδηγήθηκαν στη φυλακή για πολιτικούς λόγους».

Η Καλλιόπη Σπύρου δηλώνει στον «Ν.Δ.»: Μπροστά στο μέγεθος της θυσίας του λεβεντογυιού της Ελλάδας, κάθε δική μας θυσία είναι μικρή». Παρόμοιες δηλώσεις έκαμαν και οι άλλες τρεις λαϊκές αγωνίστριες.

Δηλώσεις προς τον «Ν.Δ.» πριν οδηγηθούν στις φυλακές έκαμαν και οι καταδικασθέντες λαϊκοί αγωνιστές. Ο Λούκας Αλετράς είπε: «Στους λαϊκούς αγώνες είμαστε έτοιμοι για κάθε θυσία». Ο Λοΐζος Εξαδάκτυλος: «Είναι με ενθουσιασμό που πάμε στη φυλακή. Δεν θα πάψουμε ποτέ να αγωνιζόμαστε για τους σκοπούς μας».

Οσον αφορά τη δίκη ενάντια στην ΠΕΟ, ύστερα από αρκετές αναβολές το δικαστήριο καταδίκασε την ΠΕΟ ως οργάνωση σε 10 λίρες πρόστιμο.

Οι δίκες στη Λάρνακα

Στη Λάρνακα κατηγορήθηκαν 41 λαϊκοί αγωνιστές. Δικάστηκαν σε τέσσερις διαφορετικές δίκες. Οι κατηγορίες ήταν οι ίδιες όπως και στη Λευκωσία. Το ίδιο ήταν επίσης το σκηνικό κατά τη διάρκεια των δικών. Οι κατηγορούμενοι δήλωσαν υπερήφανοι για το ότι πήραν μέρος στις εκδηλώσεις καταδίκης της δολοφονίας του Μπελογιάννη και άσκησαν κριτική στους ανελεύθερους νόμους. Ο δικαστής θεώρησε ότι πολιτικολογούν και σε ορισμένους αφαίρεσε το λόγο. Οπως ήταν αναμενόμενο όλοι τους καταδικάστηκαν σε πρόστιμα ή φυλακίσεις.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο Τουρκοκύπριος δικαστής Εκρέμ απαγγέλλοντας τις ποινές αναγνώρισε ότι οι κατηγορούμενοι «είχαν το θάρρος να παραδεχτούν τη συμμετοχή τους στη διαδήλωση». Με μια απολογητική διάθεση δήλωσε ότι «τα αισθήματα κάθε ανθρώπου είναι κάτι το ιερό», αλλά ως δικαστής είχε υποχρέωση, είπε, να εφαρμόσει τον υφιστάμενο νόμο περί συγκεντρώσεων.

Στην πρώτη δίκη καταδικάστηκαν οι Ευάγγελος Γεωργίου, Κώστας Βαρνάβα, Νικόλας Κωνσταντίνου, Σολωμός Κωνσταντίνου, Α. Αντωνιάδης, Χρίστος Χ”Αντώνη, Λάμπρος Λάμπρου, Γεώργιος Θεοφάνους, Σάββας Στυλιανού, Ανδρέας Πέτρου και Ανδρέας Θεοφίλου.

Στη δεύτερη δίκη καταδικάστηκαν οι Κώστας Γιάνναρος, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Βάσος Παναγή, Ανδρέας Κυριάκου, Αναστάσιος Μαρνέρος, Κωστής Λοΐζου, Ευριπίδης Περατικός, Γαβριήλ Ιωάννου, Ανδρέας Παντελή και Παύλος Μελή. Ηταν όλοι από τις κοινότητες Κιτίου, Περβολιών, Μενεού και Δρομολαξιάς.

Στην τρίτη δίκη καταδικάστηκαν οι Κωστής Ευγενίου, Φίλιππος Δημητρίου, Χαράλαμπος Γεωργίου, Νεόφυτος Γρηγορίου, Σάββας Ππίρυλλος, Μουσταφά Χουσεΐν, Αναστάσης Πίττας, Βαγγέλης Χ”Αργυρού και Ονησίφορος Παναγή.

Και στην τέταρτη δίκη καταδικάστηκαν οι Πασχάλης Λούκα, Μιχαήλ Ευθυμίου, Ξένια Νικολάου, Νικόλας Γεωργίου, Αγάθη Χριστοδουλίδη (σ.σ. σύζυγος του δημάρχου Λάρνακας Γ. Χριστοδουλίδη), Ιωάννης Ιωάννου, Μαρούλα Ιωάννου, Πετρής Νικολάου, Σάββας Δρουσιώτης, Χρίστος Γεωργίου και Χρίστος Μωυσέως.

Κατηγορούμενος, η αποικιοκρατία

Κλείνοντας την αναφορά στις καταδίκες για τις διαδηλώσεις που ακολούθησαν της εκτέλεσης του Μπελογιάννη υπογραμμίζουμε το γεγονός ότι ανάμεσα στους καταδικασθέντες ήταν και δύο Τ/κύπριοι λαϊκοί αγωνιστές, καθώς και επτά λαϊκές αγωνίστριες.

Οι κινητοποιήσεις της Αριστεράς στην Κύπρο πρώτα για τη σωτηρία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του και ύστερα προς καταδίκη της δολοφονίας τους, υπήρξαν μια ρωμαλέα έκφραση αλληλεγγύης προς τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Οι δίκες που ακολούθησαν αναπόφευκτα πήραν έκδηλο πολιτικό χαρακτήρα με ουσιαστικό κατηγορούμενο τους ανελεύθερους αποικιακούς νόμους και σίγουρα ήταν ένα σημαντικό επεισόδιο στον αντιαποικιακό αγώνα της κυπριακής Αριστεράς.

Πηγή: «Νέος Δημοκράτης»

*Μέλος της Κ.Ε. ΑΚΕΛ