90χρονα ΚΚΚ-ΑΚΕΛ: Η δολοφονία του Μπελογιάννη και η Κύπρος

Του Γ. Κολοκασίδη

Ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ, Νίκος Μπελογιάννης, δικάστηκε από το Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών με τη χαλκευμένη κατηγορία της κατασκοπείας στη βάση ενός νόμου της μεταξικής δικτατορίας. Μπροστά στους στρατοδίκες ο Μπελογιάννης δήλωσε: «Είμαι μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ και ακριβώς για την ιδιότητά μου αυτή δικάζομαι, γιατί το κόμμα μου παλεύει και χαράσσει το δρόμο της ειρήνης, της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας. Στο πρόσωπό μου δικάζεται η πολιτική του ΚΚΕ. Εάν έκανα δήλωση αποκήρυξης θα αθωωνόμουνα κατά πάσα πιθανότητα μετά μεγάλων τιμών… Αλλά η ζωή μου συνδέεται με την ιστορία του ΚΚΕ και τη δράση του… Δεκάδες φορές μπήκε μπροστά μου το δίλημμα: να ζω προδίδοντας τις πεποιθήσεις μου, την ιδεολογία μου, είτε να πεθάνω, παραμένοντας πιστός σ’ αυτές. Πάντοτε προτίμησα τον δεύτερο δρόμο και σήμερα τον ξαναδιαλέγω».

Την 1η του Μάρτη 1952 ανακοινώθηκε η απόφαση του στρατοδικείου. Καταδικάστηκαν σε θάνατο ο Μπελογιάννης και επτά ακόμα σύντροφοί του.

Η είδηση της καταδικαστικής απόφασης προκαλεί αισθήματα οργής και αγανάκτησης σε όλο τον κόσμο. Η δημοκρατική ανθρωπότητα κινητοποιείται για να σωθεί η ζωή του Μπελογιάννη και των συντρόφων του. 250 χιλιάδες τηλεγραφήματα φτάνουν στο γραφείο του πρωθυπουργού Πλαστήρα. Η κυπριακή Αριστερά συμμετέχει ολόψυχα σ’ αυτή την παγκόσμια κινητοποίηση. Εκ μέρους του ΑΚΕΛ ο Ε. Παπαϊωάννου στέλλει τηλεγράφημα στον Πλαστήρα στον οποίο τονίζει: «Με απερίγραπτη αγανάκτηση και βδελυγμία άκουσε σήμερα ο κυπριακός λαός το αποτρόπαιο έγκλημα της καταδίκης σε θάνατο του ήρωα Μπελογιάννη και άλλων πατριωτών. Η Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, εκφραστής των αισθημάτων και της θέλησης του κυπριακού λαού, απαιτεί την άμεση απελευθέρωση του Μπελογιάννη και όλων των άλλων μαχητών για τη λευτεριά, την τιμή κι εθνική αξιοπρέπεια της Ελλάδας».

Στις 5 του Μάρτη 135 λαϊκές αντιπροσωπείες κατακλύζουν το ελληνικό προξενείο στη Λευκωσία. Με ψηφίσματά τους διαμαρτύρονται για την καταδίκη και απαιτούν την άμεση απελευθέρωση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του.

Η ΠΕΟ οργανώνει στις 11 του Μάρτη, σε όλες τις πόλεις, πανεργατικές συγκεντρώσεις στις οποίες εγκρίνονται ψηφίσματα στο ίδιο πνεύμα.

Δυστυχώς η κινητοποίηση της παγκόσμιας δημοκρατικής ανθρωπότητας δεν κατόρθωσε να ανατρέψει τις αποφάσεις της ξενόδουλης μετεμφυλιακής κυβέρνησης των Αθηνών. Ο Μπελογιάννης και τρεις σύντροφοί του, οι Νίκος Καλούμενος, Δημήτης Μπάτσης και Ηλίας Αργυριάδης εκτελέστηκαν στις 4.10 τα ξημερώματα της Κυριακής της 30ής Μαρτίου 1952. Ακόμα και οι Ναζί στη διάρκεια της κατοχής δεν εκτελούσαν κόσμο ημέρα Κυριακή. Οι δολοφόνοι βιάστηκαν για να βεβαιωθούν ότι το έγκλημα θα συντελεστεί. Ενοχοι για τη δολοφονία του Μπελογιάννη και των συντρόφων του ήταν όχι μόνο οι στρατοδίκες και το παρακράτος της Δεξιάς, αλλά και η τότε «κεντρώα» ελληνική κυβέρνηση και η αμερικάνικη πρεσβεία στην Αθήνα.

Το ΑΚΕΛ

Το άκουσμα της δολοφονίας του Μπελογιάννη και των συντρόφων του συγκλόνισε τον κόσμο της Αριστεράς στην Κύπρο. Η Κ.Ε. του ΑΚΕΛ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία μεταξύ άλλων τόνισε και τα εξής: «Ο Μπελογιάννης έπεσε. Η καρδιά του έπαψε να κτυπά. Μα το όνομά του αποτελεί σύμβολο. Σύμβολο ειρήνης, ανεξαρτησίας, δημοκρατίας, αμνηστίας. Σύμβολο ακαταμάχητης θέλησης του ελληνικού λαού να παλέψει ίσαμε που να διώξει και τον τελευταίο ξένο δυνάστη από τη χώρα του, να τσακίσει τις κρεμάλες, να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με τους ξεπουλητές της Ελλάδας… Η φωνή του Μπελογιάννη καλεί και εμάς, τον κυπριακό λαό, στις επάλξεις. Μας καλεί να ξεσηκώσουμε ένα παγκύπριο κύμα διαμαρτυρίας και οργής ενάντια στο αμερικανόδουλο καθεστώς της πείνας, της κρεμάλας και του πολέμου, και μαζί με ολάκερο τον ελληνικό λαό και τη συμπαράσταση της προοδευτικής φιλειρηνικής ανθρωπότητας να επισπεύσουμε την κατάργησή του. Μας καλεί να μονοιάσουμε το λαό σ’ ένα ενιαίο πατριωτικό μέτωπο πάλης για τη λευτεριά της Κύπρου και της Ελλάδας. Για την ειρήνη, την πρόοδο και την προκοπή».

Στις 4 του Απρίλη συνέρχεται έκτακτα η ολομέλεια της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ η οποία αποφασίζει προς τιμήν του Μπελογιάννη να προκηρύξει «τρίμηνη άμιλλα για ισχυροποίηση του Κόμματος και του Λαϊκού Κινήματος, για ενοποίηση των πατριωτικών δυνάμεων του λαού μας».

Ο ποιητής Αχιλλέας Πυλιώτης έγραψε:

Ο Μπελογιάννης δεν υπάρχει πια…
τον σκότωσαν μαζί με τους συντρόφους του,
τον σκότωσαν – για ιδές καιρό που διάλεξαν –
την άνοιξη οι φασίστες.
Τον σκότωσαν για να σβήσουν τον ήλιο του,
για να σιγήσουν την κραυγή του.
Τον σκότωσαν για να σκοτωθούμε κ’ εμείς.
Τον σκότωσαν για να ζήσουν οι ίδιοι
πίνοντας αίμα, αίμα, αίμα…
Εμπρός λοιπόν. Στους δρόμους…
Να μάθουν πως στα χαμένα καίνε και σκοτώνουν
δε σβήνει ο ήλιος μας ποτές
κι ούτε σιγά η βροντή μας:
Δολοφόνοι, Δολοφόνοι, Δολοφόνοι…

Κινητοποιήσεις – διαδηλώσεις

Την επομένη της δολοφονίας του Μπελογιάννη η ΠΕΟ πραγματοποίησε πανεργατικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας σ’ ολόκληρη την Κύπρο στις οποίες εγκρίθηκαν ψηφίσματα καταδίκης του εγκλήματος. Ο «Νέος Δημοκράτης» περιγράφει ως εξής τη συγκέντρωση στη Λευκωσία και τα όσα επακολούθησαν:

«Ωρα 6 μ.μ. Το οίκημα των συντεχνιών κατακλύζεται από τους προλετάριους της πρωτεύουσας. (σ.σ. το οίκημα της ΠΕΟ βρισκόταν στην οδό Πατριάρχου Γρηγορίου, κοντά στην εκκλησία Αγ. Αντωνίου). Πένθιμα και βλοσυρά ολωνών τα πρόσωπα. Σαν να στέκουν γύρω στο φέρετρο του Μεγάλου νεκρού, σαν ν’ αντικρίζουν τους απαίσιους δημίους του. Στην πρώτη γραμμή της συγκέντρωσης οι εργάτριες κι οι εργαζόμενες. Η σημαία στην είσοδο του κτιρίου των συντεχνιών κυματίζει μεσίστια. Σε λίγο ο όγκος του λαού μεγαλώνει κι αγκαλιάζει ολόκληρο τον περίγυρο. Αντηχεί ξαφνικά το πένθιμο εμβατήριο, «Επέσατε θύματα αδέλφια εσείς…», που το τραγουδεί η χορωδία των Λαϊκών Οργανώσεων. Με μιας τα πλήθη όρθια. Σφίγγονται οι καρδιές. Τα δάκρυα της συγκίνησης ανεβαίνουν στα βλέφαρα και ρυτιδώνονται τα μέτωπα από την οργή που κοχλάζει».

Ομηλητής στη συγκέντρωση ήταν ο Παντελής Βαρνάβα, που αναφέρεται στη θυσία του Μπελογιάννη και τη σημασία της. Η ομιλία του διακόπτεται συχνά από συνθήματα όπως: «Θάνατος στο φασισμό», «Εξω οι Αμερικάνοι από την Ελλάδα», «Αίσχος στους δολοφόνους». Στο τέλος ο ομιλητής ζητωκραυγάζει υπέρ του Μπελογιάννη, του ΚΚΕ και του ελληνικού λαού.

«Τα πλήθη παραληρούν από τα ανάμεικτα συναισθήματα του πόνου και της αγανάκτησης. Και με το τέλος της ομιλίας στεντόρεια ακούγεται η φωνή από χιλιάδες στόματα, εντελώς αυθόρμητα: Διαδήλωση, διαδήλωση. Και με μιας τα πλήθη ξεχύνονται ασυγκράτητα στους δρόμους. Με ρωμαλέο και ταχύ βήμα, που το ηλεκτρίζει η οργή, τα πλήθη παρελαύνουν και βροντερά τα συνθήματα συνταράζουν ολόκληρη την πρωτεύουσα: “Ο Μπελογιάννης δεν πέθανε”. “Ο Μπελογιάννης ζει στις καρδιές της ανθρωπότητας”. “Εξω οι γκάνγκστερς Αμερικάνοι από την Ελλάδα”. “Δεν θα ξεχάσουμε το αδικοχυμένο αίμα του Μπελογιάννη”. Ολος ο κόσμος παρατάσσεται στα πεζοδρόμια και τις πλατείες για να παρακολουθήσει και να χειροκροτήσει τη φλογερή διαδήλωση των εργαζομένων. Κι αυτή περνά ασυγκράτητη, ρωμαλέα, επιβλητική, μ’ ανεμισμένες τις γροθιές, με ξεχειλίζουσα την ηφαιστειακή οργή της. Μπαίνει στην οδό Λήδρας κι ο βροντερός ήχος της σβήνει τη ζωηρή κίνηση της πόλης. Τα πλήθη που παρακολουθούν τη διαδήλωση χειροκροτούν και σμίγουν τις εκδηλώσεις τους με τις εκδηλώσεις των διαδηλωτών. Και πολλοί εθνικόφρονες καταστηματάρχες της οδού Λήδρας χειροκροτούν.

Η διαδήλωση προχωρεί. Ολα τα στόματα στέλλουν αδιάκοπα τη λάβα της ψυχής των διαδηλωτών. Η διαδήλωση περνά την πλατεία Μεταξά. Τεράστια πλήθη την επευφημούν. Κι όλο προχωρεί. Φαίνεται τώρα πως κατευθύνεται προς το Ελληνικό Προξενείο. (σ.σ. βρισκόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα η Ελληνική Πρεσβεία). Δύο αστυνομικά αυτοκίνητα γεμάτα με αστυνομικούς κατευθύνονται προς το Ελληνικό Προξενείο. Σε λίγο φτάνει εκεί η διαδήλωση σαν φουρτουνιασμένο κύμα. “Αίσχος στους δημίους του Μπελογιάννη”. “Κάτω οι μοναρχοφασίστες δολοφόνοι”. Φωνάζουν τα πλήθη.

Η διαδήλωση σταματά έξω από το ελληνικό προξενείο. Αξιωματικός της αστυνομίας ρωτά τους επικεφαλής τι θέλουν. “Τον πρόξενο! Θέλουμε τον πρόξενο της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης της Αθήνας”, έρχεται βροντερή η απάντηση της διαδήλωσης. Στην επιμονή του πλήθους εκπρόσωπος του πρόξενου εμφανίζεται και παραλαμβάνει ψήφισμα της πανεργατικής συγκέντρωσης Λευκωσίας για το απαίσιο έγκλημα των δημίων μοναρχοφασιστών της Αθήνας.

Η διαδήλωση συνεχίζει τώρα την πορεία της δια του παράλληλου δρόμου του τείχους προς την πλατεία Μεταξά, και από εκεί προς το αμερικάνικο προξενείο (σ.σ. οδός Διαγόρου). “Εξω οι Αμερικάνοι από την Κύπρο και την Ελλάδα” ακούγονται βροντερά τα συνθήματα, όταν η διαδήλωση φτάνει στο αμερικάνικο προξενείο. “Αίσχος στους Αμερικάνους που διάταξαν την εκτέλεση του Μπελογιάννη”. Η διαδήλωση σταματά για λίγο και συνθηματολογεί διαρκώς έξω από το αμερικάνικο προξενείο. Οι νότιες συνοικίες της πρωτεύουσας δονούνται από τα βροντερά συνθήματα. Κι εδώ φρουρεί το αμερικάνικο προξενείο αστυνομική δύναμη. Τώρα η διαδήλωση προχωρεί προς το συντεχνιακό οίκημα δια του ανοίγματος Αγίου Αντωνίου. Ορθια τα πλήθη των κέντρων παρά το άνοιγμα Αγίου Αντωνίου χειροκροτούν κι επευφημούν τη διαδήλωση, που σε λίγο φτάνει στο οίκημα των συντεχνιών. Η χορωδία τραγουδά τον ύμνο της Γ΄ Διεθνούς και η συγκέντρωση διαλύεται».

Παρόμοιες συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν σε όλες τις πόλεις της Κύπρου και σε ορισμένα κέντρα της υπαίθρου.

Η αποικιακή αστυνομία δεν τόλμησε να επιχειρήσει να διαλύσει τις διαδηλώσεις. Μετά, όμως, δεκάδες στελέχη της Αριστεράς κατηγορήθηκαν για τη συμμετοχή τους στις διαδηλώσεις, στήθηκαν δίκες και απαγγέλθηκαν καταδικαστικές αποφάσεις με πρόστιμα και φυλακίσεις. Σε όλα αυτά θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα.