Α. ΟΥΜΜΑΝΕΛ: Η δική μου γενιά βίωσε την απαισιοδοξία και την έλλειψη ελπίδας

«Να μην επαναλάβουμε τα λάθη της Ιστορίας» δηλώνει η Τουρκοκύπρια συγγραφέας

Συνέντευξη στον Χρήστο Μαυρή

Να μην επαναλάβουμε τα λάθη της Ιστορίας, αλλά να δούμε την Ιστορία κατάματα, αντικειμενικά, όπως ακριβώς είναι, δηλώνει στη «Χαραυγή» η Τουρκοκύπρια συγγραφέας Αλιε Ουμμάνελ (Aliye Ummanel), της οποίας το έργο ο «Αγνοούμενος» ανεβαίνει αύριο στο «Ριάλτο», για το θεατρόφιλο κοινό της Λεμεσού. Γιατί «βλέποντας κατάματα την Ιστορία, τότε μόνο μπορείς να προχωρήσεις. Και εγώ έχω ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο», λέει.
Συγκλονιστική ήταν και η στιγμή όταν η Αλιε Ουμμάνελ άρχισε να περιγράφει τον πόνο και την απαισιοδοξία που βίωσε η δική της γενιά, «η χαμένη γενιά», από τον πόλεμο του 1974, παρ’ όλο που δεν τον είχε ζήσει. Ευχήθηκε όμως, «ολόψυχα» όπως είπε, «οι επόμενες γενιές, μετά τη δική μου, να μην νιώσουν την απαισιοδοξία και την έλλειψη ελπίδας που νιώθει τώρα η δική μου γενιά».

-Πέρα από τη σύγχρονη ιστορία του νησιού, υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο γεγονός που σε παρακίνησε να γράψεις τον «Αγνοούμενο»;

-Το θέμα των αγνοουμένων είναι κάτι που το έμαθα σταδιακά. Στο έργο υπάρχει ο αγνοούμενος πατέρας. Υπάρχει όμως και αυτό το κομμάτι που εγώ αποκαλώ «χαμένη γενιά». Επειδή γεννήθηκα μετά τον πόλεμο, μέσα από αυτό το έργο συνδυάζω τον πόνο όλων των αγνοουμένων με τον πόνο που έχει συμβεί στη νέα γενιά την οποία, όπως σας είπα, αποκαλώ «χαμένη γενιά». Ετσι, σε αυτό το έργο έδωσα κάτι που έζησα και κάτι που έμαθα μετά. Εγνοια μου στην ένωση αυτών των δύο θεμάτων ήταν να βρω τον κοινό παρονομαστή. Δηλαδή το τι είναι εκείνο που ενώνει τα δύο θέματα. Μετά και πριν τον πόλεμο.

-Τι συγκεκριμένο μήνυμα ήθελες να στείλεις μέσω αυτού του έργου;

-Αυτό που πραγματεύεται το έργο μου, καθώς και το μήνυμα που ήθελα να μεταδώσω, είναι ότι όπως υπάρχουν κάτω από το έδαφος αυτοί που χαθήκανε και τους ψάχνουμε αυτόν όλο αυτό τον καιρό, το ίδιο χαμένες ψυχές ανθρώπων υπάρχουν και πάνω από τη γη. Αυτοί που έχουν μείνει και κυρίως η νέα γενιά. Το έργο είναι ένα κάλεσμα ειρήνης και τι χρειάζεται να γίνει από εμάς. Γιατί, το βασικό νόημα που χάνουμε μετά από έναν πόλεμο είναι η έννοια της ζωής και της ελπίδας. Και όλη η διαπλοκή του έργου είναι μία συνεχής αναζήτηση μηνυμάτων και νοημάτων για τη ζωή. Και ασφαλώς στο έργο αναφέρομαι σε όλους τους αγνοουμένους, σε όλο τον κόσμο. Δηλαδή δεν περιορίζεται μόνο στην κυπριακή πραγματικότητα.

-Το σημαντικό για μένα είναι τα αντιπολεμικά μηνύματα που στέλνεις μέσα από το έργο σου. Οι θεατές αντιλαμβάνονται αυτά τα μηνύματα;

-Σε όλες τις παραστάσεις, το κοινό αποτελείτο από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Και αυτό που ένιωσα έντονα είναι ότι όλοι πήραμε τα ίδια μηνύματα. Το έργο ανέβηκε στο Σατιρικό Θέατρο Λευκωσίας, στην ΠΕΟ αλλά και στο Δήμο Δερύνειας. Εγώ αντιλαμβανόμουν πως παντού, όλος ο κόσμος, ένιωθε τα ίδια πράγματα και τα ίδια μηνύματα.

Γιατί αυτό που στέρησε ο πόλεμος από τους ανθρώπους είναι το ίδιο για όλους τους ανθρώπους, είτε αυτό αφορά το θάνατο είτε τη λύπη. Τα συναισθήματα είναι ακριβώς τα ίδια. Ο πόνος είναι ο ίδιος, είτε είσαι Τουρκοκύπριος είτε είσαι Ελληνοκύπριος. Εγώ λέω ότι είμαστε όλοι Κύπριοι. Και όταν εργάζεσαι μέσω της Τέχνης για την ειρήνη προσπαθείς να ελαχιστοποιήσεις αυτά που μας χωρίζουν και να επικεντρωθείς σε αυτά που μας ενώνουν. Και στις παραστάσεις αυτό που ένιωσα έντονα είναι ότι ο κοινός πόνος ένωσε και τους θεατές που παρακολούθησαν το έργο.

-Ο «Αγνοούμενος» είναι το πρώτο σου έργο ή μήπως έχεις γράψει και άλλα θεατρικά έργα;

-Εχω γράψει πολλά έργα, αλλά αυτά που έχουν ανεβαστεί στη σκηνή είναι μόνο δύο από μία τριλογία. Το πρώτο έχει σχέση με το χρόνο και το ονόμασα «Πασατέμπος». Το δεύτερο είναι ο «Αγνοούμενος» και το τρίτο το αφήνω για έκπληξη, αλλά και αυτό έχει σχέση με τη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας, της Κύπρου. Και τα τρία έργα έχουν σχέση με τον πόλεμο. Το πρώτο έργο, δηλαδή ο «Πασατέμπος», πραγματεύεται το πώς ο χρόνος αλλάζει τους ανθρώπους μετά τον πόλεμο. Δηλαδή πώς μας επηρεάζει σαν ανθρώπους. Στον «Αγνοούμενο» βλέπουμε πως αυτή η κοινή εμπειρία, εννοώ των αγνοουμένων και από τις δύο πλευρές, επηρεάζει τις επόμενες γενιές. Στο επόμενο έργο θα επικεντρωθώ στο τι συμβαίνει στους ανθρώπους όταν βρίσκονται σε νέες πατρίδες ή σε νέους χώρους.

-Εχεις γράψει, αλλά ταυτόχρονα έχεις σκηνοθετήσει το έργο ο «Αγνοούμενος». Ασφαλώς γνωρίζω ότι έχεις παρακολουθήσει σκηνοθεσία. Γιατί όμως δεν εμπιστεύθηκες τη σκηνοθεσία σε κάποιον άλλο σκηνοθέτη;

-Γιατί αυτός είναι ο πιο εύκολος δρόμος (γελάει). Εύχομαι όμως από καρδιάς, κάποια στιγμή, να γίνει αυτό και με κάποιους άλλους σκηνοθέτες. Κυρίως με ενδιαφέρει να δω πώς θα είναι η σκηνοθετική ματιά ενός Ελληνοκύπριου, σε ό,τι αφορά το έργο μου. Ναι, με ενδιαφέρει να σκηνοθετήσει ένας Ελληνοκύπριος σκηνοθέτης δικό μου έργο.

-Δηλαδή σκοπεύεις στο μέλλον να συνεργαστείς με κάποιον Ελληνοκύπριο σκηνοθέτη;

-Ναι, το έχω στο μυαλό μου.

-Πιστεύεις ότι εμείς οι Κύπριοι διδασκόμαστε από την Ιστορία μας;

-Από τη δική μου πλευρά νιώθω πως αυτό που έχουμε εισπράξει είναι αυτό που έχουμε ζήσει και που είναι η πραγματική ιστορία του καθενός. Δηλαδή τι έχει χάσει ο καθένας, όπως είναι οι άνθρωποί του, τα σπίτια του… Βεβαίως μιλώ με τη ματιά του καλλιτέχνη. Συνεπώς, εφόσον ζεις αυτή την ιστορία, εννοώ τον ξεριζωμό ή το θάνατο των δικών σου ανθρώπων, θεωρώ αυτονόητο ότι έχεις μάθει μέσα από αυτό το πράγμα. Και δεν πρέπει να επιτρέπεις στον εθνικισμό να απομονώσει και να επικεντρώνεται σε αυτό το σημείο. Απεναντίας, μέσα από αυτό που έχεις νιώσει να ψάχνεις και να βρίσκεις αυτό που μας ενώνει. Δηλαδή πώς μπορείς να ζήσεις καλύτερα στο μέλλον. Να μην επαναλαμβάνεις δηλαδή τα λάθη της ιστορίας.

Μέσα απ’ όλα αυτά όμως, για μένα σημαντικό είναι να βλέπεις κατάματα την Ιστορία. Οπως ακριβώς είναι. Αντικειμενικά. Γιατί βλέποντας κατάματα την Ιστορία, τότε μόνο μπορείς να προχωρήσεις. Και εγώ έχω ελπίδες για ένα καλύτερο αύριο.

-Λες κάπου ότι «η αλληλοκατανόηση είναι η αρχή της ειρήνης». Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτή η αλληλοκατανόηση; Εχεις κάποιες προτάσεις;

-Για μένα η Τέχνη είναι ένα εργαλείο προς αυτή την κατεύθυνση. Εννοώ την αλληλοκατανόηση και πώς να έρχονται κοντά οι άνθρωποι. Θυμάμαι πως μετά τις παραστάσεις του «Αγνοούμενου» συνέβαιναν συγκινητικές καταστάσεις ανάμεσα στους θεατές. Ηταν σημαντικό, αλλά ταυτόχρονα και συγκινητικό για μένα, γιατί μέσα στους θεατές υπήρχαν και άνθρωποι που ήταν συγγενείς αγνοουμένων. Ηταν δηλαδή οι ίδιοι παθόντες. Δεν ήταν μόνο σημαντικό το πόσο οι ίδιοι ένιωθαν αλλά, όπως διαπίστωσα, τους ενδιέφερε και πώς ένιωθαν οι δίπλα τους που ήταν ασφαλώς παθόντες και αυτοί. Μέσα στην αίθουσα υπήρχαν και αυτά τα συναισθήματα. Δηλαδή πώς ο καθένας βίωνε αυτά τα μηνύματα του έργου, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τον δίπλα του. Και ως καλλιτέχνης πιστεύω, όπως σου ανέφερα, ότι μπορούμε μέσα από την τέχνη να φέρουμε τους ανθρώπους κοντά ο ένας στον άλλον. Και από εκεί να χτίζουμε για τα περαιτέρω.

-Τι προβλέπεις για το μέλλον;

-Είμαι αισιόδοξη. Ο χρόνος όμως κυλά πολύ γρήγορα και δεν πρέπει να μας διαφεύγει. Γι’ αυτό εύχομαι οι επόμενες γενιές, μετά από τη δική μου, να μην νιώσουν την απαισιοδοξία και την έλλειψη ελπίδας που νιώθει τώρα η δική μου γενιά. Και χαίρομαι γιατί η νέα γενιά σήμερα στην Κύπρο συνεργάζεται χωρίς να λαμβάνει υπόψιν αυτά που χώριζαν τις παλαιότερες γενιές. Αυτό που νιώθω και εισπράττω από αυτή τη συνεργασία των νέων ανθρώπων είναι ότι αυτοί βρίσκονται στη διαδικασία της επίλυσης του προβλήματος της πατρίδας μας, όχι στα χαρτιά αλλά στην καθημερινή ζωή.

-Πες μας κάτι παραπάνω για σένα.

-Αυτό που με εμπνέει και αυτό που είναι η ζωή μου είναι να γράφω. Γράφω εκτός από θέατρο και ποίηση. Γεννήθηκα στο Βαρώσι μετά τον πόλεμο και τώρα μένω στη Λευκωσία. Οπως σας είπα, το θέατρο και η λογοτεχνία καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου. Είμαι παντρεμένη, έχω πολλούς φίλους και είμαι ευγνώμων για τη ζωή.