Αν δεν μπορεί να γίνει κάτι άμεσα για λύση, ας κρατήσουμε ζωντανή την πιθανότητα

Σώπασα καιρό γιατί πρέπει κανείς να έχει κάτι να πει όταν ανοίξει το στόμα του. Άλλωστε οι εξελίξεις στο κυπριακό δεν νομίζω ότι επιτρέπουν σε οποιονδήποτε να μπορεί να καταθέσει ολοκληρωμένη και εφαρμόσιμη πρόταση διεξόδου.

Τα προβλήματα λύνονται, ιδιαίτερα τα μεγάλα, όταν η ισχύς σου είναι κατ’ ελάχιστον έστω ικανή να λυγίσει τον αντίπαλο. Και πιστεύω πως αν η Κύπρος άγγιξε το απόγειο της ισχύος της, αυτό έγινε το 2005. Όταν εμείς ήμασταν ήδη μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Τουρκία είχε ζωτική ανάγκη να πάρει ημερομηνία έναρξης διαπραγματεύσεων. Τότε, από τη μια όλα τα κράτη της Ένωσης το επεδίωκαν και από την άλλη η Τουρκία, πολύ περισσότερο ο τότε πρωθυπουργός Ερτογάν, το χρειαζόταν όχι μόνο για λόγους πολιτικής επιβίωσης. Πολύ περισσότερο η ημερομηνία που αναζητούσε ο Ερτογάν ισοδυναμούσε με την διάσωση της ζωής του. Απλούστατα επειδή η ημερομηνία έστελνε τους στρατιωτικούς στα στρατόπεδα (ήταν ευρωπαϊκός όρος) ενώ ταυτόχρονα ο Ερτογάν έπαιρνε παράταση ζωής.

Στις μεγάλες πολιτικές αποφάσεις να ψάχνετε πάντα να βρείτε το προσωπικό κίνητρο του ηγέτη. Για να πάρει την ημερομηνία έπρεπε να λύσει το κυπριακό. Απευθυνόταν στον Ντεκτάς καταγγέλλοντας τον ότι διακυβεύει τα συμφέροντα της Τουρκίας για ένα οικόπεδο. Τους τουρκοκύπριους τους αποκαλούσε τρόφιμους. Παρ’ όλα αυτά πήρε την ημερομηνία χωρίς λύση στο κυπριακό.

Πως έγινε αυτό; Πως η μικρή και ελάχιστη Κύπρος, η κατεχόμενη από την Τουρκία έδωσε στην κατέχουσα δύναμη το μεγαλύτερο δώρο; Πως και γιατί η Κύπρος είπε το μεγάλο Ναι στην Τουρκία χωρίς κανένα αντάλλαγμα; Πιο σωστά με αντάλλαγμα μια χειραψία; Πως και γιατί ο Τάσσος Παπαδόπουλος, και χωρίς καμία διαμαρτυρία από τα κόμματα, παρέδωσε αυτό που πάνω από οτιδήποτε άλλο είχε ανάγκη η Τουρκία; Αν λέγαμε όχι τι θα γινόταν; Δεν θα υποχρεωνόταν η Τουρκία σε ουσιαστικές υποχωρήσεις για τη λύση; Υπήρχε κανείς που δεν ήθελε αυτή την εξέλιξη; Και γιατί;

Η συνέχεια είναι γνωστή. Η Τουρκία απομυζά από την σχέση αυτή, ενώ εμείς, μέλος πια, στη σημερινή τουλάχιστον συγκυρία δεν αντιλαμβάνομαι πόσο κοντά στις θέσεις μας βρίσκεται η ηγεσία της Ένωσης.

Στη συνέχεια ήλθε η εποχή των ηγετών δύο αριστερών κομμάτων. Λογικό ήταν να σκεφτεί κανείς την ιδέα για συνομιλίες κυπριακής ιδιοκτησίας. Όσο όμως λογικό ήταν την εποχή εκείνη (στο βαθμό που ήταν, δεδομένου ότι κανείς δεν μπορεί να παραβλέπει το ρόλο της Τουρκίας) τόσο πολύ παράλογο μου φαίνεται να μιλάς για κυπριακής ιδιοκτησίας με τον Έρογλου.

Η συνέχεια είναι και πάλι γνωστή. Ενώ η ιδέα είχε ως στόχο την απομάκρυνση πιθανότητας επιδιαιτησίας από τα Ηνωμένα Έθνη, επιτρέπει σήμερα στον ίδιο αυτό Οργανισμό (έτσι το αντιλαμβάνομαι εγώ) να καλεί τις δύο πλευρές στη Κύπρο να πράξουν κατά πως νομίζουν αφού οι συνομιλίες είναι κυπριακής ιδιοκτησίας. Έτσι βολεύεται και η Τουρκία παραπέμποντας και αυτή στις “κυπριακής ιδιοκτησίας και καθοδήγησης” συνομιλίες. Κατά την άποψη μου η ιδέα των κυπριακής ιδιοκτησίας συνομιλιών έπρεπε όταν ανεδείχθη ότι δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, να εγκαταλειφθεί. Σήμερα δε το μόνο που επιτυγχάνεται με αυτό είναι να επιτρέπουμε στους οποιουσδήποτε τρίτους να μας δουλεύουν κανονικά. Πως; Μα καλώντας τις δυο πλευρές σε περισυλλογή (γιατί όχι) ως να μην υπάρχουν τρίτοι που δεν επιτρέπουν την λύση, ιδία δε η κατοχική Τουρκία.

Είναι ουτοπία σήμερα η προσπάθεια λύσης; Όχι είναι η απάντηση και αλίμονο αν εγκαταλείψουμε την προσπάθεια. Δεν συμφωνώ όμως ότι η νέα ιδέα (καθόλου νέα δεν είναι βέβαια) για μια πανεθνική διάσκεψη αποτελεί οδόν διεξόδου και μάλιστα μέσα στις συνθήκες που ξέρουμε καλά, μετά και την πάροδο μισού αιώνα κατοχής, και με τις συνειδήσεις των ανθρώπων υποταγμένες από την καθημερινή βιοπάλη και από τις συνεχείς απογοητεύσεις. Μια πανεθνική με τον Νίκο, τον Νικόλα, τον Άντρο, τον Αβέρωφ, τον Περδίκη, την Ελένη και τον Σιζόπουλο από τη μια, και από την άλλη τον Τσίπρα, και τον Κοτζια, και τον Μητσοτάκη, και με τον Καμμένο, και τον Κουτσούμπα και δεν ξέρω αν θα είναι και η Χρυσή Αυγή και το Ελάμ, ήδη καταλάβατε τι θα αποφέρει. Αν δεν σκοτωθούμε σίγουρα θα μας οδηγήσει τυφλούς μέσα σε λαβύρινθο και με πλήρη απώλεια προσανατολισμού.

Από την άλλη οι κατ’ επανάληψιν δίκην μηχανήματος καθημερινή και καθ’ ώραν πολλές φορές ανακοίνωση της πίστης μας για την αναγκαιότητα της λύσης μάλλον σε προβληματισμούς με βάζει παρά να με καθησυχάζει. Η υπερβολή δείχνει πάντα έλλειψη αυτοπεποίθησης. Πάντα με βάζει σε ανησυχία μήπως ο υπερβάλλων δεν πολυπιστεύει αυτό για το οποίο μάχεται.

Την ίδια ώρα κάποιοι άλλοι αναζητούν νέα στρατηγική χωρίς ποτέ να έχουν καταφέρει να την καθορίσουν ή έστω να την ονοματίσουν αυτή τη νέα στρατηγική.

Να δημιουργήσουμε κόστος στη Τουρκία ακούγεται επίσης!

Σωστό αυτό. Όπως για παράδειγμα να μην επιτρέψουμε την έναρξη διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με τη Ευρωπαϊκή Ένωση στο θέμα της αναβάθμισης της μεταξύ τους τελωνειακής σχέσης. Όμως αυτό ισοδυναμεί (αν το συγκρίνουμε με την ημερομηνία που δώσαμε το 2005) με το να χρησιμοποιείς σφεντόνα την ώρα που είχες στη διάθεση σου πυρηνικά. Μου κάνει μάλιστα εντύπωση πως όσοι πρωτοστατούν σ’ αυτό είναι οι ίδιοι που το 2005 δεν χρησιμοποίησαν όσα είχαν στη διάθεση τους και μάλιστα όταν ερωτήθηκαν γιατί μας πούλησαν χωρίς παράδες, μας έριξαν την γλυκιά ατάκα “προτιμούμε να είμαστε ωφέλιμοι παρά αρεστοί”. Πως όμως κατέστησαν ωφέλιμοι ανοίγοντας τις πόρτες της Ευρώπης στην Τουρκία δεν μου είναι κατανοητό. Ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι.

Γιατί όμως το κυπριακό δεν λύθηκε έστω και υπό την καθοδήγηση ηγετών που πίστευαν στην λύση; Όπως ήταν και η μόλις λήξασα άδοξα προσπάθεια. Είναι ασφαλώς η Τουρκία με τις άπειρες ευθύνες της αλλά θέλω να ρίξω και μια ματιά στα δικά μας.

Είναι μεγάλη η κουβέντα που θα πω.

“Φοβούμαστε αυτό που επιδιώκουμε!”.

Είναι σαν κάποιους αθλητές που παίρνουν στα χέρια τους το κοντάρι και υπό την ρυθμική ενθάρρυνση του πλήθους τρέχουν να υπερβούν το ύψος που έχουν μπροστά τους, αλλά όσο το πλησιάζουν χάνουν βαθμιαία το θάρρος τους, στο δε τέλος αρχίζουν το σημειωτόν και αρχίζουν να τρέχουν προς τα οπίσω.

Τι να κάνουμε; Αυτό είναι το θεμελιώδες ερώτημα.

Η απάντηση μου! Αν πάμε σε λύση με τις παραμέτρους που όλοι ξέρουμε να είμαστε καθαροί και ειλικρινείς με τον κόσμο. Να είμαστε ειλικρινείς και καθαροί πως αυτό που μας ανησυχεί δεν είναι μόνο η εξωτερική πτυχή του κυπριακού. Ασφάλεια και εγγυήσεις .

Λέω κάτι πολύ απλό. Αυτό που επίσης ανησυχεί είναι η δυνατότητα εύρυθμης λειτουργίας του κράτους. Δίκαιη ή όχι η ανησυχία ένα είναι βέβαιο. Δεν μπορεί να είναι όλα μέλι γάλα στη λειτουργία του ομόσπονδου κράτους. Αν προσπαθήσεις να ενώσεις δυο χωριά θα τσακωθούν οι μουχτάρηδες. Πολύ περισσότερο την Κύπρο μετά από μισό αιώνα.

Αποκρύβουν λοιπόν διάφοροι πολιτικοί τις ανησυχίες τους και για την εσωτερική πτυχή και γι’ αυτό όταν φτάσουν κοντά σε λύση (οι πολιτικοί υποστηριχτές της λύσης) αρχίζουν την επωδό του θέματος ασφάλεια και εγγυήσεις. Σημαντικά θέματα, καμία αμφιβολία, αλλά είναι την συνολική εικόνα που αποκρύβουν. Δεν εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το αν δώσαμε πολλά ή λίγα και αν αυτό τους φοβίζει. Για να προχωρήσουμε λοιπόν χρειάζεται ειλικρίνεια. Ότι δηλαδή μας έλειψε.

Να προχωρήσουμε αν μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς και καθαροί στο ότι αναλαμβάνουμε το βάρος μιας κίνησης που εμπεριέχει μικρούς ή μεγάλους δεν το ξέρω, κινδύνους.

Όλοι υποβάλλουν το ερώτημα. Τι θα γίνει αν καταρρεύσει η λύση; Υποστηρίζω και εγώ πως δεν βλέπω τέτοιο ενδεχόμενο αλλά τα ερωτήματα των πολιτών δεν απαντώνται με τις πεποιθήσεις. Πρέπει να είναι ξεκάθαρο στο σχέδιο τι γίνεται σε μια τέτοια περίπτωση. Τι γίνεται το κράτος; Με τη λύση, να το πούμε καθαρά, μπαίνουμε σε μια περίοδο ίσως δεκαετίας και παραπάνω κατά την οποία θα δοκιμαστούν οι αντοχές της ελληνοκυπριακής κοινότητας στο να συνδιοικεί (με τις αναλογίες που θα αποφασιστούν) το κράτος μαζί με τους τουρκοκύπριους. Και οι τουρκοκύπριοι θα δοκιμαστούν στις αντοχές τους να χρησιμοποιούν αυτή τη δύναμη προς όφελος του κοινού κράτους και όχι υπέρ του διαχωρισμού.

Την ειρήνη θέλει δύναμη να την αντέξεις όπως μας φωνάζει από τα βάθη της σοφίας του ο Οδυσσέας Ελύτης.

Θα δοκιμαστεί ακόμα κατ’ αυτή την περίοδο η αντοχή της Τουρκίας να μην παρεμβαίνει αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών να κρατούν σε απόσταση την επιβουλή εξωγενών παραγόντων. Θα δοκιμαστεί η αντοχή της Τουρκίας να μπορεί να διαχειριστεί το μέγεθος της. Δύσκολη υπόθεσή δεν είναι;

Όλα αυτά δεν πρέπει να προσμετρηθούν; Να σηκώσουμε το πόδι μας υποστηρίζω, ναι, γνωρίζοντας όμως ότι δεν θα πατήσουμε σε γνώριμο έδαφος.

Τότε γιατί να το σηκώσουμε μπορεί εύλογα να ρωτήσει κάποιος . Γιατί έτσι θα έχουμε τη δυνατότητα στο βάθος αυτής της δεκαετίας, ίσως και παραπάνω να στήσουμε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Γιατί για να περπατήσεις ανιχνεύεις κάποτε το έδαφος μπροστά σου αλλά στο τέλος κάνεις το βήμα, διότι η ακινησία είναι ιδιότητα των αποθαμένων.

Να στήσουμε σύγχρονο κράτος, κάτι που δεν μπορεί και δεν θα γίνει από την πρώτη μέρα. Η πρώτη μέρα όμως θα δώσει το έναυσμα. Το πρώτο βήμα είναι το ήμισυ του δρόμου. Θα χρειαστεί δουλειά πολλή και από πολλούς. Απ’ όσους εν πάση περιπτώσει οραματίζονται ένα κοινό μέλλον. Και θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε πανταχόθεν πολλούς.

Για να γίνουν όμως όλα αυτά χρειάζεσαι ηγέτες με πνευματικό βάρος. Ηγέτες που να έχουν διαβάσει κάτι πέραν από εφημερίδες και κάτι πέραν απ’ όσα έμαθαν για τα του επαγγέλματος τους. Να ξέρουν και να αντιλαμβάνονται την παγκόσμια ιστορία. Να αγαπούν και να σέβονται συνειδητά τα μέλη της άλλης κοινότητας. Όχι με φανφάρες αλλά με πράξεις.

Το ερώτημα όμως παραμένει. Με αυτές τις παραμέτρους μπαίνουμε σ’ αυτή την χρονική περιοχή της δεκαετίας;

Σηκώνουμε το πόδι μας προκειμένου να περπατήσουμε;

Ο καθείς εδώ δίνει την δική του απάντηση. Προσωπικά το υποστηρίζω υπό την προϋπόθεση πως ο λαός γνωρίζει πλήρως και έχει καθαρή εικόνα. Το υποστηρίζω αν κρίνω ότι ο ηγέτης που προωθεί αυτή την ιδέα ξέρει τι κάνει, ξέρει το ρίσκο που αναλαμβάνει και το λέει καθαρά στον κόσμο. Όλα τα υπόλοιπα είναι κουβέντες προεκλογικών περιόδων.

Η άλλη προοπτική είναι η διαιώνιση της παρούσας κατάστασης. Αν εγώ που υποστηρίζω την λύση αναγνωρίζω το ρίσκο της, πιστεύοντας βαθιά στις δυνατότητες του λαού μας, πιστεύοντας, ξέροντας πως ερχόμαστε από πολύ μακριά και δεν χαθήκαμε στο δρόμο, πιστεύοντας ταυτόχρονα πως δεν δικαιούμαστε να απαρνηθούμε τη πατρίδα μας, υποθέτω πως είναι υποχρέωση και όσων από την άλλη υποστηρίζουν την διαιώνιση, έστω και αν δεν ονομάζουν έτσι τη θέση τους, να αναλύσουν στον κόσμο πιο είναι το ρίσκο αυτής της διαιώνισης.

Ιδιαίτερα τώρα που περισσότερο παρά ποτέ είμαστε μπροστά σ’ αυτό ακριβώς το σημείο. Της διαιώνισης. Πέρασε μισός αιώνας. Όταν περάσει ακόμα μισός, όταν αγγίξουμε τον αιώνα μετά την εισβολή, όταν θάμαστε στο 2074, ποια θα είναι η Κύπρος; Πως φαντάζονται την Κύπρο όσοι λένε, δε βαριέσαι αδελφέ, καλά είμαστε!

Οι πολιτικοί έχουν υποχρέωση να διαβάζουν, να μελετούν και να προβλέπουν. Και αυτό που προβλέπουν να το λεν καθαρά στο κόσμο. Μα πάνω απ’ όλα οι ηγέτες δεν πρέπει να φοβούνται αυτό που επιδιώκουν. Σε τέτοια περίπτωση να μην αναλαμβάνουν τέτοιες βαριές ευθύνες.

Καθόλου δεν βλέπω να εισακούεται κάτι τέτοιο. Τρέχουν να υπερπηδήσουν το εμπόδιο, χειροκροτούνται και ενθαρρύνονται από ένα φιλοθέαμον κοινό, μα γρήγορα ξανά αρχίζουν την βραδυπορία, το σημειωτόν και βάζουν την όπισθεν.

Και κάτι τελευταίο αλλά καθόλου έλασσον. Αν δεν μπορεί να γίνει κάτι άμεσα για την λύση ας κρατήσουμε ζωντανή, την πιθανότητα. Για να γίνει αυτό δεν πρέπει να χαθεί η πίστη. Κυρίως ανάμεσα στις νέες γενιές . Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.

Έχω ξαναγράψει γι’ αυτό πολλές φορές. Έχω στείλει την άποψη μου στην τεχνική επιτροπή για την παιδεία. Απ’ εκεί διοχετεύτηκε στο Υπουργείο Παιδείας. Την μετέφερα στον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Χρειαζόμαστε άμεσα τη δημιουργία δικοινοτικών σχολίων. Για όσους το επιθυμούν. Κανένα δεν θα υποχρεώσουμε. Τρίγλωσσα δικοινοτικά, πολυκοινοτικά σχολεία. Τρίγλωσσα και υψηλών προτύπων. Ελληνικά, Τουρκικά, Αγγλικά. Για να πάνε σ’ αυτά τα σχολεία όσοι θέλουν να κρατήσουν την φλόγα της συμβίωσης αναμμένη. Ένα και δύο ή και περισσότερα σχολεία προσβάσιμα γεωγραφικά προς όλους.

Αν δεν υπάρχει τρόπος άμεσης διεξόδου ας κρατήσουμε ζωντανούς όσους νέους το επιθυμούν. Είμαι βέβαιος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνδράμει οικονομικά την ιδέα.