Ανάγνωση των τ/κ «εκλογών»: Γιατί μας αφορούν και τι κάνουμε

Του
Νίκου Τριμικλινιώτη*
Πρώτη ανάγνωση
Μια πρώτη ανάγνωση των αποτελεσμάτων των εκλογών των Τουρκοκυπρίων καταδεικνύει την άνοδο του δεξιού UBP και την είσοδο του δεξιού σχήματος του Οζερσάι που έπληξε την Αριστερά (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, CTP) και τη Δεξιά του Ντενκτάς του νεότερου. Σε έδρες ωστόσο τα αποτελέσματα είναι οριακά και μάλλον θα έχουμε ένα ασταθές κυβερνητικό σχήμα στο καθεστώς.
Ας δούμε τις τάσεις πιο αναλυτικά:
(α) Καταγράφεται η απογοήτευση μετά το Κραν Μοντανά (τα τούμπαρε ο Αναστασιάδης βασικά), ενώ αυτή λειτουργεί θετικά για τη Δεξιά, τα εθνικιστικά σχήματα και τον συντηρητισμό -35,7% πήρε το UBP το 2018 από 27,3 το 2013. Σίγουρα η επικράτηση του αυταρχισμού του Ερντογάν απο-συσπειρώνουν την Αριστερά στους Τ/κ.
(β) Παρατηρείται μια πιο μακροπρόθεσμη διεργασία φθοράς και απογοήτευσης από τη συνεχιζόμενη διχοτομική κατάσταση, αλλά και τη διαχείριση της εξουσίας από το αριστερό CTP: Μετά το μεγάλο κίνημα του 2000-2004 που εκδίωξε τον Ντενκτάς κι έφερε τον Ταλάτ στο πηδάλιο, είχαμε την παλινδρόμηση με τον Έρογλου το 2010. Ωστόσο είχε ξανακτιστεί η ελπίδα με την ανάδειξη Ακιντζί στην ηγεσία των Τ/κ αλλά και τα καλά εκλογικά αποτελέσματα το 2013, όταν το CTP τότε πήρε 38%. Το 2018 έχουμε το ξεφούσκωμα στο 21% για το CTP. Το εκκρεμές κινείται δυστυχώς προς τα Δεξιά σε αυτή τη φάση.

(γ) Η παρουσία του «Κόμματος του Λαού» του Οζερσάι (17%), που αντί για τη λύση του Κυπριακού έθετε μόνο ζητήματα εκσυγχρονισμού και τοπικές-θεσμικές λύσεις, ώθησε το CTP (Αριστερά) να μπει σε αυτή τη λογική, αντί να κινητοποιηθεί προς την κατεύθυνση της δυναμικής για λύση κι έχασε ψήφους από ένα κόμμα του οποίου ηγείται ένας τεχνοκράτης δεξιός.
(δ) Ένας παράγοντας για την αποτυχία είναι και η μαζική αποχή που έφτασε το 33,5%. Η διαφορά σε έδρες είναι μία – δύο, άρα η στάση κάποιων στην άκρα αριστερά για αποχή ήταν λάθος.

 
Βαθύτερες κοινωνικές μετατοπίσεις;
Το ζήτημα είναι αν το εκλογικό αποτέλεσμα αντικατοπτρίζει κάποιες βαθύτερες κοινωνικές μετατοπίσεις που παρατηρούνται στην τ/κ κοινωνία ή αν είναι πρόσκαιρο και συγκυριακό. Η απάντηση είναι σύνθετη. Κάτι μας λέει για τις πολιτικές μετατοπίσεις –το CTP έχασε 45% των ψήφων που πήρε πριν τέσσερα χρόνια, ενώ ο Οζερσάι από το πουθενά πήρε 17%. Ασφαλώς η ρευστότητα του πολιτικού τοπίου στην τ/κ κοινότητα είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό κατά την μετά-Ντενκτάς εποχή, με το έμπα του 21ου αιώνα. Μήπως λοιπόν καταγράφεται σήμερα το τέλος της μετά-Ανάν εποχής με τη σταθεροποίηση και συντηρικοποίηση της κοινωνίας; Εν μέρει ναι, αλλά και εν μέρει όχι. Σε θεσμικό επίπεδο η Δεξιά θα έχει το πάνω χέρι στο ασταθές σχήμα για να συνεχίσει το ρουσφέτι, τις ιδιωτικοποιήσεις, την υποτέλεια στη Άγκυρα, το λαϊκισμό και τις προκλήσεις και τα εθνικιστικά της αδιέξοδα. Ωστόσο αυτό που καταγράφεται είναι κυρίως τα φαινόμενα κατατεμαχισμού με την αναζωπύρωση παλαιών αλλά και τη δημιουργία νέων πολώσεων που δείχνουν ότι οδηγούμαστε σε νέα κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα.

 

Αυτά μπορούν να αναλυθούν ως εξής:
(α) Παρατηρείται μια τάση σκλήρυνσης και συντηρικοποίησης: Ανασύνταξη της παλιάς Δεξιάς και του κατεστημένου στο UBP και κατάρρευση του προσωποπαγούς ντενκτασικού κόμματος
(β) Υπάρχει μια ισχυρή τάση πολιτικής «κόπωσης» και κρίση της πολιτικής μέσα από την αποστροφή της πολιτικής σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού, κυρίως νέων.
(γ) Παρατηρείται μια τάση «τεχνοκρατισμού» που εναποθέτει ελπίδα για γραφειοκρατικές και «εκσυγχρονιστικές» λύσεις α λα Μακρόν.
(δ) Παρατηρούνται κάποιες μικρές αλλά ρυθμιστικές τάσεις πολιτικοποίησης των εποίκων. Πιθανόν να υπάρξει και στροφή προς πιο θρησκευτικές λύσεις στο μέλλον, αλλά αυτό δεν διαφαίνεται ακόμα.
Οι έρευνες για τις κοινωνικές μετατοπίσεις και τις σχέσεις
Ε/κ και Τ/κ
Ο καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, Χάρης Ψάλτης, αναλύει τα αποτελέσματα τριών ερευνών την τελευταία δεκαετία (2007, 2010 και 2017) με τις οποίες εξέτασε τις τάσεις μετατόπισης στο πώς οι δύο κοινότητες βλέπουν η μία την άλλη και τη λύση του Κυπριακού (Βλ. ΚΥΠΕ 6.1.2017). Οι έρευνες καταδεικνύουν μια διάσταση η οποία δεν έχει ακόμα μεταφραστεί σε πολιτικά-θεσμικά δεδομένα. Καταλήγει ότι η επαφή μεταξύ Ε/κ και Τ/κ φέρνει σημαντικές αλλαγές -κάτι αδύνατο πριν το 2003- και έχει καταρρίψει πολλές προκαταλήψεις, πολιτικά και ιστορικά αφηγήματα. Μια σημαντική μερίδα Τ/κ βλέπουν θετικότερα πλέον την ελληνοκυπριακή κοινότητα, ενώ στο Κυπριακό τάσσονται μεν υπέρ της ομοσπονδίας, ωστόσο δεν θέλουν συγχώνευση ή αφομοίωση. Εκεί είναι το στοίχημα όμως: Φαίνεται να αυξάνεται παράλληλα και η αποδοχή της ιδέας των δύο χωριστών κρατών ανάμεσα στους Τ/κ -αλλά και ανάμεσα στους Ε/κ- ως μια ρεαλιστική πραγματικότητα που βιώνεται τόσα χρόνια. Εξ ου και η επιτυχία του Οζερσάι.
Ο καθηγητής Χ. Ψάλτης καταλήγει:
«Μέσα σε 7 χρόνια το ποσοστό των Τ/κ που θεωρεί τη λύση δύο κρατών ικανοποιητική έχει διπλασιαστεί και ταυτόχρονα υπερδιπλασιάστηκε το ποσοστό των Τ/κ που θεωρούν τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως λύση επίσης ικανοποιητική. Στην παρατήρηση ότι φαίνεται να είναι σε σύγχυση οι Τ/κ, ο αναπληρωτής καθηγητής του ΠΚ ερμήνευσε το αποτέλεσμα ως ετοιμότητα των Τ/κ για λύση ανάλογα με το τι θέλουν οι Ε/κ. «Εμάς περιμένουν».
Παρά τα αποτελέσματα λοιπόν των «εκλογών», οι κοινωνικές μετατοπίσεις ανάμεσα στους Τ/κ περιέχουν σημαντικά θετικά στοιχεία. Το ερώτημα είναι γιατί η θετικότερη στάση ανάμεσα σε ένα σημαντικότατο ρεύμα Τ/κ, κυρίως νεότερων ατόμων, όπως καταγράφουν οι έρευνες, δε μεταφράζεται σε πολιτική αντιπροσώπευση. Το κλειδί ίσως βρίσκεται στην αποτυχία και φθορά των θεσμών που εγγράφει μια τάση παρακμής της δημοκρατίας γενικά. Αυτό καταγράφεται ξανά και ξανά με αυξητική τάση στη μαζική αποστροφή από την πολιτική και την αποχή. Αυτό δεν αφορά μόνο τους Τ/κ. Αφορά κυρίως τους Ε/κ, τα κινήματα αλλά και τις πολιτικές αυτών που βρίσκονται στην εξουσία στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Ας αποφασίσουμε τι θέλουμε.

*Καθηγητής, Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας