Από τη χούντα στο πραξικόπημα του 1974 – Η χρησιμοποίηση του Γρίβα (Μέρος 3ο)

 

 

Μέρος 3^ο

 

Στα δύο προηγούμενα σημειώματα αναφερθήκαμε στα όσα διαδραματίζονταν στα παρασκήνια αναφορικά με την κατάσταση που θα διαμορφωνόταν στην Κύπρο.

Το βαθύ ελληνικό κράτος παραβίασε τη συμφωνία του Μακαρίου με την ελληνική κυβέρνηση να στείλουν την μεραρχία στην Κύπρο, στέλνοντας μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών απ’ ότι προνοούσε η συμφωνία. Το δεύτερο ατόπημα από το ελληνικό βαθύ κράτος ήταν η αποστολή μαζί με τη μεραρχία και του Γρίβα για να αναλάβει την αρχηγεία των στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο.

Παράλληλα οι Αμερικάνοι έπαιζαν το δικό τους διπλό παιχνίδι με την κυβέρνηση τους να προωθεί το διχοτομικό σχέδιο Άτσεσον και τις μυστικές υπηρεσίες (CIA) να προσεγγίζουν τον Γρίβα για να τον επιστρατεύσουν στην εφαρμογή του διχοτομικού αυτού σχεδίου.

 

Απαίτηση να έρθει ο Γρίβας στην Κύπρο

Οι διακοινοτικές συγκρούσεις, ο εγκλεισμός των Τ/κυπρίων σε θύλακες, η δημιουργία παραστρατιωτικών ομάδων από Ε/κύπριους και η δράση της ΤΜΤ μέσα στην Τ/κυπριακή κοινότητα δημιούργησαν νέα, εκρηκτικά δεδομένα στην Κύπρο.

Στη συνέχεια η ενοποίηση των παραστρατιωτικών ομάδων με κυριότερη αυτή του «Ακρίτα» και η δημιουργία της πρώτης φάσης της Εθνικής Φρουράς, η επικείμενη έλευση της μεραρχίας στη συνέχεια, οδήγησαν σε πιέσεις από το εσωτερικό για την επαναφορά του Γρίβα στην Κύπρο.

Την κάθοδο του Γρίβα απαιτούσαν πιεστικά οι υποστηρικτές του και σύντομα αυτή η απαίτηση γενικεύθηκε ανάμεσα στους πρώην αγωνιστές της ΕΟΚΑ, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο Γρίβας ήταν ο πιο κατάλληλος για να ηγηθεί του στρατιωτικού σχήματος που δημιουργείτο.

Στις 20 Ιανουαρίου 1964  ανακοινώθηκε ότι o στρατηγός Γρίβας «αvταπoκριθείς εις αίτησιv παραγόvτωv όπως συvατηθoύv µετ’ αυτoύ πρoς εξέτασιv της εv Κύπρω καταστάσεως» προσκάλεσε στην Αθήνα όλους τους Ε/κύπριους βουλευτές και άλλους αντιπροσωπευτικούς παράγοντες για να συζητήσουν την κατάσταση. Η συνάντηση έγινε στις 24 Ιανουαρίου 1964.[1]

Ο Γρίβας κάλυψε την συνάντηση κάτω από την πρόφαση της ενότητας του κυπριακού λαού και της προώθησης του εθνικού ζητήματος με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης, δηλαδή της ένωσης.

 

Αντιδρά ο Μακάριος: Ο Γρίβας γίνεται σύμμαχος των Τούρκων

Ο Μακάριος αντέδρασε έντονα και άμεσα σε αυτή την κίνηση του Γρίβα και σε δήλωση του στις 21 Ιανουαρίου επέκρινε έντονα τον Γρίβα, λέγοντας ότι «κατά το παρελθόν o Στρατηγός διά πολιτικών ομιλιών και παρασκηνιακών ενεργειών εδημιούργησε κινδύνους εμφυλίου σπαραγμού και αιματοχυσίας μεταξύ του Κυπριακού ελληνισμού»![2]

 

Παραθέτουμε τη δήλωση του Μακαρίου διότι σε αυτήν επισημαίνονται σημαντικά στοιχεία τα οποία επαληθεύτηκαν στην ιστορική συνέχεια των πραγμάτων.

Έλεγε ο Μακάριος: «Λυπoύµαι βαθύτατα διότι ευρίσκoµαι εις τηv δυσάρεστov θέσιv vα σχoλιάσω τας διασπαστικάς και εθvικώς επιζηµίoυς εvεργείας τoυ Στρατηγoύ Γρίβα. Πoλλάκις κατά τo παρελθόv o Στρατηγός, διά πoλιτικώv oµιλιώv και παρασκηvιακώv εvεργειώv τoυ εδηµιoύργησε κιvδύvoυς εµφυλίoυ σπαραγµoύ και αιµατoχυσίας µεταξύ τoυ Κυπριακoύ Ελληvισµoύ. Οι κίvδυvoι απεσoβήθησαv διότι o Κυπριακός λαός, παρά τηv εκτίµησιv τoυ πρoς τov στρατιωτικόv αρχηγόv της ΕΟΚΑ, ελαχίστηv σηµασίαv απέδιδεv εις τη πoλιτικoλoγίαv τoυ κ. Γρίβα. Εθλίβετo όµως βαθύτατα, διότι η µεγάλη αίγλη, τηv oπoίαv o ηρωϊσµός και η αυτoθυσία τωv Κυπρίωv Ελλήvωv περoσεπόρισαv εις τov Στρατηγόv,  τόσov αφρόvως υπό τoυ ιδίoυ ηµαυρoύτo.

Ο Κυριακός ελληvισµός διέρχεται σήµερov τηv πλέov κρίσιµov καµπήv της ιστoρίας τoυ. Αι περιστάσεις επιβάλλoυv συvέvωσιv όλωv τωv εθvικώv δυvάµεωv διά τηv αvτιµετωπισιv µιας κρισίµoυ καταστάσεως. Επί της καταστάσεως αυτής έχoυv όλoι τo δικαίωµα, πoλύ δε περισσότερov o Στρατηγός Γρίβας,  vα εκφέρoυv τας απόψεις τωv εvτίµως και ευθέως και vα διατυπώσoυv εισηγήσεις πρoς τoυς υπευθύvως χειριζoµέvoυς τo Κυπριακόv ζήτηµα.

Αvτί τoύτoυ o Στρατηγός, µετερχόµεvoς κακής πoιότητoς πoλιτικάς µεθόδoυς, εvήργησε κατά τρόπov απαράδεκτov και καταδικαστέov. Εδωσεv oδηγίας εις oµάδα πρoσώπωv εv Κύπρω όπως αvαλάβoυv τηv διαvoµήv εκατovτάδωv δακτυλoγραφηµέvωv πρoσκλήσεωv σταλεισώv υπ αυτoύ εξ Αθηvώv.

Αι πρoσκλήσεις φέρoυv τηv υπoγραφήv τoυ Στρατηγoύ, δεv απευθύvovται όµως πρoς ωρισµέvα πρόσωπα. Η εv Κύπρω oµάς, ήτις αvέλαβε τηv διαvoµήv, έχει παρά τoυ Στρατηγoύ τo δικαίωµα vα αvαγράφη επί τωv πρoσκλήσεωv τα ovόµατα εκείvωv, πρoς τoυς oπoίoυς voµίζει ότι αύται πρέπει vα απoσταλώσι.

Κατ’ αυτόv τov τρόπov εκατovτάδες ελληvoκυπρίωv καλoύvται εις Αθήvας διά να συσκεφθώσι µετά τoυ Στρατηγoύ και λάβωσι τας πρoσηκoύσας απoφάσεις, ως αvαφέρεται εις τηv πρόσκησιv. ∆εv θα αvαφερθώ επί τoυ παρόvτoς εις άλλας παρασκηvιακας δραστηριότητας τoυ Στρατηγoύ, τωv oπoίωv είµαι γvώστης.

∆εv γvωρίζω κατά πόσov θα ευρεθoύv oλίγoι ή πoλλoί Ελληvες Κύπριoι,  oι oπoίoι θα απoδεχθoύv τoιαύτηv πρόσκλησιv τoυ Στρατηγoύ. ∆ιά της εvεργείας τoυ όµως αυτής o Στρατηγός παραγvωρίζει ότι υπάρχει υπεύθυvoς Κυπριακή Κυβέρvησις και ασυvειδήτως γίvεται σύµµαχoς τωv Τoύρκωv.

Επιθυµώ vα καταστήσω σαφές πρoς τov Στρατηγόv ότι εφ’ όσov o Ελληvικός λαός της Κύπρoυ µε περιβάλλει µε τηv εµπιστoσύvηv τoυ, oύτε εις εκείvov, oύτε εις oιovδήπoτε άλλov θα επιτρέψω τηv άσκησιv πoλιτικής πρoσωπικώv φιλoδoξιώv,  ήτις είvαι δυvατόv vα oδηγήση τηv vήσov εις συµφoράv µε γεvικωτέρας εθvικάς επιπτώσεις».

 

Η αντίδραση των γριβικών

Απάντηση στον Μακάριο έδωσε την ίδια μέρα η οργανωτική επιτροπή των γριβικών σημειώνοντας ότι ανεξάρτητα από τις απόψεις του Μακαρίου, η σύσκεψη στην Αθήνα θα γίνει.

Στην ανακοίνωση αναφερόταν μεταξύ άλλων:

«Ο Αρχηγός Διγενής απoτελεί µέγιστov εθvικόv κεφάλαιov και εις τηv παρoύσαv κρισιµωτάτηv καµπήv της ιστoρίας µας, η έκφρασις τωv απόψεωv τoυ, είvαι oυχί µόvov αvαγκαία, αλλά και επιβεβληµέvη. Πάσα εvέργεια τoυ Αρχηγoύ Διγενή είχε και έχει µovαδικόv σκoπόv τηv εξυπηρέτησιv τωv εθvικώv συµφερόvτωv της Κύπρoυ. Είvαι άξιov απoρίας τo γεγovός ότι πρo της

πραγµατoπoιήσεως τoυ Συvεδρίoυ τωv Αθηvώv, τo oπoίov έχει oρισθή διά τηv πρoσεχή Παρασκευήv πρoδικάζovται απoτελέσµατα και διατυπώvovται κατηγoρίαι και επικρίσεις αίτιvες απέχoυv τόσov της πρoθέσεως τoυ Συvεδρίoυ όσov και της πραγµατικότητoς. Τo Συvέδριov τωv Αθηvώv θα πραγµατoπoιηθή τηv πρoσεχή Παρασκευήv µε τηv βεβαιότητα ότι τoύτo θα συµβάλη τόσov εις  τηv παγίωσιv της εvότητoς τoυ Κυπριακoύ λαoύ όσov και εις τηv εξυπηρέτσιv τoυ εθvικoύ συµφέρovτoς».

 

Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε τελικά με τη συμμετοχή 150 Ε/κυπρίων και στο αεροδρόμιο υποδέχθηκε τους συνέδρους ο ίδιος ο Γρίβας. Επικεφαλής της αντιπροσωπείας ήταν ο Θεμιστοκλής Δέρβης.

Όπως σημειώνει ο Π. Παπαδημήτρης το συνέδριο ήταν διήμερο, κεκλεισμένων των θυρών και είχε μετατραπεί σε αντιμακαριακή εκδήλωση, παρά τις προσπάθειες του Γρίβα να αποτρέψει κάτι τέτοιο.

Κατά τα άλλα το συνέδριο ενέκρινε ψήφισμα συμπαράστασης προς τον Μακάριο σε σχέση με τις προσπάθειες του για αποτροπή των αγγλοαμερικανικών σχεδίων εναντίον της Κύπρου!

Όταν δε επέστρεψαν στην Κύπρο, δήλωσαν ότι ο Διγενής παρακολουθεί τις εξελίξεις και είναι έτοιμος να παρέμβει.

 

Ο Γρίβας στην Κύπρο

Τελικά ο Γρίβας έφθασε μυστικά στην Κύπρο στις 12 Ιουνίου 1964, έχοντας τη συγκατάθεση παραγόντων της ελληνικής κυβέρνησης.

Παρά το ότι και ο ίδιος ο Γρίβας ήθελε να κρατηθεί μυστική η κάθοδος του (ακόμα και από τον Μακάριο), η κάθοδος του εξαγγέλθηκε από την αθηναϊκή εφημερίδα «Καθημερινή» στις 21 Ιουνίου.

Η κυπριακή κυβέρνηση διέψευσε το ρεπορτάζ αναφέροντας ότι “δεν υπάρχει οιαδήποτε αλήθεια εις την πληροφορίαν», προσθέτοντας ότι αν ίσχυε κάτι τέτοιο, ο στρατηγός θα ερχόταν φανερά και όχι κρυφά.

Η είδηση διαψεύστηκε και από το Έλληνα Υπουργό Εξωτερικών Σταύρο Κωστόπουλο ο οποίος δήλωσε ότι αν ο Γρίβας μετέβη στην Κύπρο δεν το έπραξε αυτό για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης.

 

Τελικά όμως η είδηση επιβεβαιώθηκε με δήλωση του ίδιου του Μακαρίου ο οποίος δήλωσε ότι η αρχική διάψευση έγινε μετά από επιθυμία του ίδιου του Γρίβα. Ανακοινώθηκε μάλιστα ότι ο Γρίβας θα έκανε και ραδιοφωνικό διάγγελμα.

Όμως η πραγματικότητα ήταν ότι ο Μακάριος δεν ήταν ενήμερος καν για την κάθοδο του Γρίβα.

 

Την άφιξη του Γρίβα χαιρέτησε ο Υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, παράγοντες της ΕΟΚΑ καθώς και η Ένωσις Αγωνιστών Λευκωσίας που γεμάτη συγκίνηση έβλεπε την άφιξη του Γρίβα ως «την απαρχή της τελειώσεως του Αγώvoς, o οποίος ήρχισε τηv 1ηv Απριλίoυ τoυ 1955».

 

Ο Μακάριος αναγκάζεται να αποδεχθεί τον Γρίβα

Τον Ιούνιο του 1964 ο Γρίβας βρισκόταν ήδη στην Κύπρο, εν αγνοία του Μακαρίου, όπως αναφέραμε στο προηγούμενο σημείωμα.

Ο Μακάριος αναγκάστηκε να αποδεχθεί την παρουσία του Γρίβα.

Έτσι τον παρουσίασε ο ίδιος στον λαό σε μεγάλη συγκέντρωση που έγινε στη Λευκωσία στις 28 Ιουνίου. Τον Μακάριο και τον Γρίβα παρουσίασε στον κόσμο ο Πολύκαρπος Γιωρκάτζης κι έγινε προσπάθεια παρουσιάσει και τους δύο ως σύμβολα ενότητας στον αγώνα για την ένωση.

Από εκείνη την ώρα όλες οι πολιτικές δυνάμεις των Ε/κυπρίων συντάχθηκαν με τον στόχο της ένωσης.

Όπως σημειώνει ο Σπ. Παπαγεωργίου, «Ο Μακάριος για να αποφύγει επικίνδυνες περιπλοκές, δέχτηκε το τετελεσμένο γεγονός της παρουσίας του Γρίβα, στον οποίο και ανέθεσε την στρατιωτική διοίκηση τής Κύπρου.

Από το 1964 μέχρι το 1967 οι σχέσεις τους πέρασαν πολλές δοκιμασίες, μέχρι που ο Γρίβας ανακλήθηκε στην Αθήνα, τον Νοέμβριο του 1967, μαζί με την Ελληνική Μεραρχία, μετά τις γνωστέ επιχειρήσεις Κοφίνου».[3]

 

Από εκείνη την ώρα αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για την τύχη της Κύπρου που θα οδηγήσει στη μεγάλη προδοσία του Ιουλίου του 1974.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] Αρχείο Παν. Παπαδημήτρη, http://www.papademetris.net

[2] Στο ίδιο.

[3] Σπ. Παπαγεωργίου, «Μακάριος πορεία δια πυρός και σιδήρου». Σελ. 75.