Από τη χούντα στο πραξικόπημα του 1974 (Μέρος 5ο)

Οι πρώτες φήμες για πραξικόπημα στην Κύπρο

Το πραξικόπημα της χούντας στην Ελλάδα και ο πόλεμος των έξι ημερών στη Μέση Ανατολή άλλαξαν άρδην τα πολιτικά και στρατιωτικά δεδομένα στην περιοχή, σε σχέση με την Κύπρο.

Όπως ήδη αναφέρθηκε στο 4ο σημείωμα μας, λόγω του πολέμου αναβαθμίστηκε η θέση και ο ρόλος της Τουρκίας.

Από την άλλη η επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα έφερνε νέα δεδομένα στις σχέσεις Αθηνών και Λευκωσίας οι οποίες θα έφταναν στα καταστροφικά άκρα τον Ιούλιο του 1974.

Κίνδυνος πραξικοπηματικής ανατροπής

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήρθε στην Κύπρο τον Αύγουστο του 1967 σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει την εντύπωση ότι όλα βαίνουν καλώς!

ΧΟΥΝΤΑ

Πριν την επίσκεψη του δικτάτορα Παπαδόπουλου στην Κύπρο, υπήρξε ένταση μεταξύ των κυβερνήσεων Κύπρου και Ελλάδας από φήμες ότι ετοιμαζόταν πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου.

Οι στήλες των Αθηναϊκών και των Κυπριακών εφημερίδων είναι γεμάτες από εμπρηστικά άρθρα και σχόλια.

Την 1η Ιουλίου οι Αθηναϊκές εφημερίδες δημοσιεύουν «εκ μέρους αρμοδίων κύκλων» μια ταυτόσημη ανακοίνωση, δείγμα ότι ήταν σταλμένη προς αυτές από κύκλους της χούντας.

Η ανακοίνωση[1] ήταν αρκετά προκλητική κάνοντας λόγο σε εκκαθαρίσεις όσων διαφωνούν με τις πολιτικές της χούντας: «Όταν αρχίζουν εθνικοί αγώνες αποφασιστικής σημασίας, αι πρωτιά προσπάθειαι στρέφονται προς την εκκαθάρισιν του εσωτερικού μετώπου. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξη ισχυρά παράταξις αγωνιστών, ένα προηγουμένως δεν απαλλαγή από κάθε μορφής αντιδραστικά, αρνητικά ή φθοροποιά στοιχεία».*

Στη συνέχεια η ανακοίνωση έκανε λόγο σε ανθενωτικά στοιχεία στην Κύπρο και καθόριζε ότι αυτά «δεν είναι μόνον οι κομμουνισταί και οι συνοδοιπόροι. Είναι και οι ψευδοενωτικοί, οι υποκριταί, οι καιροσκόποι και οι συμφεροντολόγοι. Είναι και όσοι δεν πιστεύουν εις την Ιερότητα του αγώνος, είναι και οι απαισιόδοξοι σίτινες δεν θεωρούν την Ένωσιν δυνατήν και πραγματοποιήσιμον. Τέλος, υπάρχει και μία κατηγορία, δήθεν ενωτικών, περιλαμβάνουσα όσους προβάλλουν τόσον ανεδαφικούς όρους και αποτρεπτικάς προϋποθέσεις, ώστε ή Ένωσις να καθίσταται προβληματική».

Καθόριζε λοιπόν η χούντα τους καλούς, τους κακούς και τους άσχημους που υπήρχαν στην Κύπρο οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως «αρνηταί και λιποτάκται του αγώνος», διότι ή πολιτική των οδηγεί εις τον ενταφιασμόν της Ενώσεως».

Σαφής απειλή κατά Μακαρίου

Η συνέχεια της ανακοίνωσης ήταν αρκούντως διαφωτιστική, θέτοντας εμμέσως πλην σαφώς τον Μακάριο στο στόχαστρο.

«Δυστυχώς, μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και πρόσωπα κατέχοντα ανωτάτας θέσεις εις την πολιτείαν και επηρεάζοντα την ηγεσίαν του Κυπριακού λαού. Πρέπει, συνεπώς, εις τας παραμονάς αποφασιστικών εξελίξεων, τα πρόσωπα αυτά να απομονωθούν και να εξαναγκασθούν όπως εγκαταλείψουν τα υπεύθυνα αξιώματά των και την ανεύθυνον πολεμικήν των.  Εάν οι ίδιοι δεν είναι εις θέσιν να συμβάλουν δημιουργικά εις την επιτυχίαν του αγώνος, οφείλουν τουλάχιστον να αποχωρήσουν και να λησμονηθούν. Και να αφήσουν εις τας εθνικάς επάλξεις όσους έχουν πίστιν εις τον αγώνα, εμπιστοσύνην εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν και την Κυπριακήν ηγεσίαν, και συγχρόνως πνεύμα ρεαλιστικόν, απαραίτητον διά την εξεύρεσιν οριστικής λύσεως, ή οποία να είναι και εθνικώς συμφέρουσα και γενικώς αποδεκτη, τότε η Ένωσις της Κύπρου θα καταστή πραγματικότης και θα εξασφαλισθή μιά τεραστία εθνική επιτυχία, η οποία θα σημάνη την τελικήν ολοκλήρωσιν της Ελληνικής ενότητος, και την δικαίωσιν των πανελληνίων πόθων και θυσιών».

Με άλλα λόγια η χούντα αναλάμβανε το ρόλο του εθνικού κέντρου το οποίο πλέον θα αποφάσιζε την τύχη της Κύπρου, ορίζοντας οριστικά και αμετάκλητα την ένωση ως τον τελικό – και εφικτό κατά την ίδια – στόχο την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Η ανακοίνωση αυτή ήταν μια ξεκάθαρη απειλή για απομάκρυνση του Μακαρίου από το πηδάλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας και που σε αντίθετη περίπτωση θα αναλάμβανε δράση το εθνικό κέντρο.

Αυτή η απειλή παρέπεμπε ξεκάθαρα σε βίαιη ανατροπή των διαφωνούντων, δηλαδή του Μακαρίου και όσων τον στήριζαν. Και δεν είναι καθόλου άσχετη αυτή η αναφορά με την εκδήλωση μερικά χρόνια αργότερα του Εκκλησιαστικού πραξικοπήματος.

Σοβιετική προειδοποίηση για πραξικόπημα

Τρεις μέρες αργότερα (4 Ιουλίου 1967) το Σοβιετικό Πρακτορείο Ειδήσεων «Ταςς» προειδοποίησε για τις συνέπειες ενός ενδεχόμενου πραξικοπήματος στην Κύπρο με ανακοίνωση στην οποία επισημαινόταν μεταξύ άλλων ότι: «Όπως αναγράφεται στον ξένο τύπο, στην Κυπριακή Δημοκρατία δημιουργείται κίνδυνος πραξικοπήματος, το οποίον ετοιμάζουν εσωτερικές αντιδραστικές δυνάμεις. Αυτό επιβεβαιούται, μεταξύ άλλων, και από δηλώσεις ορισμένων παραγόντων της Ελλάδας, οι οποίοι ουσιαστικά ζητούν την ανατροπή της σημερινής νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου. Την 1η Ιουλίου δημοσιεύτηκε μια νέα δήλωση αρμόδιων κύκλων των Αθηνών, στην οποία περιέχεται ανοικτή απειλή εξόντωσης των πατριωτικών παραγόντων της Κύπρου. Δεν είναι μυστικό, ότι οι αντιδραστικοί κύκλοι της Ελλάδας, με την υποστήριξη των ΗΠΑ και άλλων μελών του ΝΑΤΟ από πολλού ήδη καταστρώνουν σχέδια στρεφόμενα κατά της ανεξαρτησίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όλα αυτά τα σχέδια έρχονται σε αντίθεση προς τις γνωστές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, με τις οποίες καλούνται όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ να αποφεύγουν οποιεσδήποτε ενέργειες, οι οποίες είναι δυνατόν να επιδεινώσουν την κατάσταση στην Κυπριακή Δημοκρατία ή να αποτελέσουν κίνδυνο για τη διεθνή ειρήνη. Τώρα στο ΝΑΤΟ ανασύρθηκε και πάλι στην επιφάνεια το καλούμενο “Σχέδιο Άτσεσον”, το οποίο προβλέπει την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, την ουσιαστική διχοτόμηση του Νησιού και τη διάλυση του Κυπριακού κράτους. Σύμφωνα με πληροφορίες η πραγματοποίηση του σχεδίου αυτού είναι ζήτημα ημερών».

Η ανακοίνωση του Ταςς έκανε αναφορά και σε επικείμενο πραξικόπημα. «Δεν είναι τυχαίο το ότι η αναζωπύρωση των παλαιών σχεδίων πραξικοπήματος στην Κύπρο παρατηρείται ακριβώς αυτή την στιγμή. Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ προσπαθούν να επωφεληθούν από την κατάσταση η οποία δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους αντιδραστικούς στρατοκράτες. θα ήθελαν να επιβάλουν και στην Κύπρο μία αντιλαϊκή μιλιταριστική δικτατορία. Οι οργανωτές της συνωμοσίας κατά του λαού της Κυπριακής Δημοκρατίας προσπαθούν επίσης να επωφεληθούν από την ένταση, που δημιούργησε η επιδρομή του Ισραήλ εναντίον των Αραβικών κρατών. Οι μηχανορραφίες κατά των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, ισοτίμου μέλους του ΟΗΕ, είναι ένας από τους κρίκους της γενικής αλυσίδας των υπονομευτικών ενεργειών του ιμπεριαλισμού εναντίον των νεαρών εθνικών κρατών (…) Εκείνοι, που ετοιμάζουν σχέδιο πραξικοπήματος στην Κύπρο, αναλαμβάνουν την ευθύνη για όλες τις ενδεχόμενες συνέπειές του. Κανένας δεν πρέπει να επεμβαίνει στα εσωτερικά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μόνο οι ίδιοι οι Έλληνες και οι Τούρκοι της Κύπρου έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν για την τύχη τους».

Η Λευκωσία επιχειρεί εκτόνωση

Σε όλα αυτά η Κυπριακή κυβέρνηση, φοβούμενη πραξικοπηματική ανατροπή, επιχείρησε να δράσει πυροσβεστικά. Σε συνεδρία του το Υπουργικό Συμβούλιο στις 3 Ιουλίου 1967 κάνει λόγο σε ομοφωνία με την ελληνική κυβέρνηση και ομοψυχία στη στρατηγική και την τακτική του αγώνα.

Σε ανακοίνωση του που δημοσιεύθηκε από το Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι ο Πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης διαπίστωσε «καλήν διάθεσιν και αμοιβαίαν πρόθεσιν μεταξύ Αθηνών – Λευκωσίας δι’ εποικοδομητικήν συνεργασίαν πηρός προώθησιν του πανεθνικού Κυπριακού θέματος προς την ευτυχή λύσιν του, συμφώνως προς τους προαιώνιους πόθους του Ελληνισμού»![2]

Αναφέρει ακόμη ότι τα όσα λέγονται διασπείρονται από ανεύθυνους παράγοντες και ότι υπάρχει ατμόσφαιρα αμοιβαίας εμπιστοσύνης «κατόπιν της εκκαθαρίσεως των ζιζανίων, τα όποια έσπειραν ανεύθυνοι παράγοντες».

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες πραγματοποιήθηκε στις 9 Αυγούστου 1967 η επίσκεψη Παπαδόπουλου στην Κύπρο.

ΧΟΥΝΤΑΣτο αεροδρόμιο τον υποδέχθηκαν ο Υπουργός Εξωτερικών Σπύρος Κυπριανού, ο Υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης και ο αρχηγός της ΑΣΔΑΚ Γεώργιος Γρίβας.

Η επίσκεψη διήρκεσε τρεις μέρες όπου Μακάριος και Παπαδόπουλος είχαν αλλεπάλληλες συναντήσεις. Ο Μακάριος εξέφρασε την ικανοποίηση του από το αποτέλεσμα των συναντήσεων και ότι μεταξύ των δύο κυβερνήσεων υπάρχει ειλικρινής συνεργασία για τον χειρισμό του εθνικού θέματος και την οριστική λύση του που δεν είναι άλλη από την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ο Γεώργιος από την πλευρά του δήλωνε ικανοποιημένος και συγκινημένος διότι «ένωσιν ζητούμεν οι πάντες»!

Μετά την επίσκεψη Παπαδόπουλου ο Μακάριος ένιωθε ανακουφισμένος, αφού θεωρούσε ότι δεν υπήρχαν πλέον σκιές μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Ποτέ όμως δεν ένιωσε 100% σίγουρος για τα όσα θα ακολουθούσαν.

Παράλληλα ο Μακάριος, λίγες μέρες μετά την αναχώρηση του Παπαδοπούλου, ανακοίνωσε χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί στη διακίνηση των Τουρκοκυπρίων σε μερικές περιοχές και εξήγγειλε ότι θα γίνει επέκταση των μέτρων και σε άλλες περιοχές για να αποδειχθεί και έμπρακτα η χαλάρωση της έντασης μεταξύ των δύο κοινοτήτων.

 

[1] Δημοσιεύεται ολόκληρη στο βιβλίο του Ν. Κρανιδιώτη «Ανωχύρωτη Πολιτεία», τ. Α’, σελ. 433, 434.

* Διατηρείται η ορθογραφία του πρωτότυπου κειμένου.

[2] Βλ. στο ίδιο, σελ. 436.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy