Χαράλαμπος Έλληνας: Στο τεμάχιο 10 το κλειδί ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Κύπρο  

Συνέντευξη στη Νίκη Κουλέρμου

 

Κόμβος φυσικού αερίου η Αίγυπτος ή η Κύπρος; Παρόλο που το ερώτημα θέτει τις δύο χώρες σε ανταγωνιστικό μέτωπο, εντούτοις οι εξελίξεις στην κάθε χώρα χωριστά και στην Ανατολική Μεσόγειο, σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, τρέχουν με τέτοια δυναμική που το ερώτημα τίθεται εκ των πραγμάτων και για προβληματισμό.

Μιλώντας στην «Κυριακάτικη Χαραυγή», με αφορμή την παρουσία αρκετών εμπειρογνωμόνων στο 5ο συνέδριο Eastern Mediterranean Gas, ο διεθνής εμπειρογνώμονας Χαράλαμπος Έλληνας τόνισε πως μπορεί η Κύπρος να γίνει κόμβος φυσικού αερίου αν είναι μεγάλες οι ποσότητες φυσικού αερίου στο τεμάχιο 10 και δεδομένου του ενδιαφέροντος που είχε εκδηλώσει πέρσι στο πλαίσιο ανακοίνωσης του ερευνητικού της προγράμματος η ExxonMobil για το Τερματικό Υγροποίησης… Οι τιμές και το κόστος της εξαγωγής του καυσίμου είναι ένας πολύ βασικός παράγοντας για την εμπορική αξιοποίηση του κυπριακού φυσικού αερίου.

Ταυτόχρονα ο κ. Έλληνας εντοπίζει αντιφάσεις στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της κυβέρνησης, όπως η προσπάθεια να πωληθεί το φυσικό αέριο στην Αίγυπτο από τη μια και η έλευση υγροποιημένου φυσικού αερίου από την άλλη, σε μάλλον ψηλές τιμές ή τουλάχιστον τιμές που δεν θα μειώσουν την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.

 

Όλοι οι ομιλητές στο συνέδριο Eastern Mediterranean Gas συνηγόρησαν στο ότι υπάρχουν μεγάλες προοπτικές στην Ανατολική Μεσόγειο για να γίνει η περιοχή ένας δυνητικός κόμβος φυσικού αερίου. Από την άλλη επεσήμαναν ότι πρέπει να βρεθούν ρεαλιστικές λύσεις. Ποιες είναι αυτές;

Οι προοπτικές της Ανατολικής Μεσογείου είναι καλές, με την έννοια ότι μέχρι τώρα έχουν γίνει καλές ανακαλύψεις. Δεν έχει μελετηθεί ακόμα όλη η περιοχή. Μεγάλο μέρος της Αν. Μεσογείου είναι ακόμα ανεξερεύνητο. Υπολογίζονται ακόμα μεγαλύτερες ανακαλύψεις -όπως στο τεμάχιο 10. Αν οι ποσότητες είναι μεγάλες, τότε θα ενδιαφερθούν μεγάλες εταιρείες και οι προοπτικές θα είναι ακόμα καλύτερες. Αυτή τη στιγμή στην Αν. Μεσόγειο έχουμε ανακαλύψεις γύρω στα 100 tcf -γύρω στα 30-50 tcf στο ΖΟΡ και άλλα αιγυπτιακά κοιτάσματα, 40 tcf περίπου στο Ισραήλ και τα δικά μας άλλα 10 tcf περίπου… Για να μπορέσει να γίνει κάτι σημαντικό πρέπει να έχουμε άλλα τόσα…

Οι ρεαλιστικές λύσεις είναι πρώτα απ’ όλα η επίλυση των γεωπολιτικών προβλημάτων και δεύτερον ο τρόπος που θα γίνει η εκμετάλλευση. Γι’ αυτό και το μεγάλο ενδιαφέρον του συνεδρίου επικεντρώθηκε στο πώς να γίνει η Αίγυπτος κόμβος για την περιοχή. Δηλαδή να πηγαίνει το φυσικό αέριο της Κύπρου, του Ισραήλ και του Λιβάνου στην Αίγυπτο, να υγροποιείται και να πηγαίνει στη συνέχεια στις αγορές. Είναι μια πιθανότητα αυτή, αλλά δεν είναι η μόνη. Η άλλη πιθανότητα, αν γίνει μια μεγάλη ανακάλυψη, είναι να γίνει αυτός ο κόμβος στην Κύπρο… Αυτή την πιθανότητα την άφησε ανοικτή πέρσι η ExxonMobil, όταν εξήγγειλε το ερευνητικό της πρόγραμμα για το 2018. Είχε πει ότι αν έχουν μεγάλη ανακάλυψη θα μελετήσουν ξανά το θέμα του Τερματικού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου.

Χωρίς να λυθούν, όμως, τα γεωπολιτικά προβλήματα υπάρχει πάντα κίνδυνος που επηρεάζει τις εταιρείες.

Είναι και τα τεχνικά ζητήματα για το πώς θα μεταφερθεί το φυσικό αέριο σε τιμές που μπορεί να πωληθεί. Αν δεν το πωλήσουμε, δεν πάει πουθενά! Οι τιμές είναι το δύσκολο μέρος του όλου ζητήματος. Για να γίνουν εξαγωγές χρειάζονται μεγάλες ποσότητες και χρειάζονται λύσεις που θα ρίξουν το κόστος ανά μονάδα, για παράδειγμα ένα τερματικό υγροποίησης.

Όλα αυτά ακόμα δεν έχει διαφανεί αν θα γίνουν…

 

Με τις ανακαλύψεις στο τεμάχιο 10 πιστεύετε ότι θα διαφανούν και οι δυνατότητες για μετατροπή της Κύπρου σε κόμβο;

Με τις ανακαλύψεις στο τεμάχιο 10 θα έχουμε μεγάλη αλλαγή. Οι γεωλογικές έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν καλές πιθανότητες. Αν πραγματικά γίνει μεγάλη ανακάλυψη, αλλάζουν εντελώς τα δεδομένα της Κύπρου. Σε τέτοια περίπτωση, μαζί με το Αφροδίτη και την Καλυψώ, δίνουν ποσότητες που θα φθάνουν τις ποσότητες ενός άλλου ΖΟΡ… Τόσο μεγάλες, που οπωσδήποτε μεγάλες εταιρείες, όπως η ExxonMobil, θα θέλουν να εκμεταλλευτούν. Θα είναι μεγαλύτερο και το ενδιαφέρον της Ευρώπης.

 

Ήδη προχωρούν οι συμφωνίες με την Αίγυπτο… Το ένα αποκλείει το άλλο;

Αν κάποτε γίνουν πωλήσεις στην Αίγυπτο, τις διευκολύνει η συμφωνία που έγινε για διέλευση του φυσικού αερίου από την κυπριακή ΑΟΖ στην αιγυπτιακή ΑΟΖ.

Αλλά θα γίνουν; Είναι ένα ερώτημα. Πολύ περισσότερο που δεν έχει υπογραφεί η συμφωνία «ενοποίησης» των κοιτασμάτων, όπως έχει αποκαλυφθεί τελευταία, με το Ισραήλ. Πώς γίνεται να προχωρεί η συμφωνία για πώλησή του, τη στιγμή που δεν έχει ξεκαθαρίσει αν και πόση ποσότητα δικαιούται η άλλη εταιρεία που εκμεταλλεύεται το γειτονικό, ισραηλινό κοίτασμα -το Ishai;

 

 

 

Τον περασμένο μήνα το πλοίο γεωτρύπανο της ΕΝΙ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την κυπριακή ΑΟΖ, όταν τουρκικά πολεμικά πλοία παρεμπόδισαν την πορεία του προς το τεμάχιο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Στο συνέδριο ο εκπρόσωπος της ΕΝΙ δεν μίλησε για το τεμάχιο 3, μιλά για το τεμάχιο 10 και 11. Πώς το ερμηνεύετε;

Δεν ήταν επίτηδες που δεν μίλησε για το 3. Μίλησε για άλλα τεμάχια, ειδικά αυτά που έχουν πετρώματα που μοιάζουν γεωμορφολογικά με το αιγυπτιακό ΖΟΡ. Ετσι, το 6, το 10 και το 11 έχουν ενδείξεις ότι μοιάζουν με το ΖΟΡ.

Πρόκειται για ασβεστοειδή πετρώματα και όχι αμμοειδή, όπως αυτά της Αφροδίτης, που προήλθαν από το Δέλτα του Νείλου. Τα ασβεστοειδή δημιουργήθηκαν πριν 10 εκ. χρόνια, όταν η Μεσόγειος ήταν πολλές λίμνες, γεμάτες με κοράλλια και οργανικές ουσίες που καλύφθηκαν στη συνέχεια και μετατράπηκαν σε φυσικό αέριο μέσα σε ασβεστόλιθο. Δεν ερευνούσαν τέτοια πετρώματα μέχρι που άνοιξε το ΖΟΡ και είδαν το θησαυρό που έκρυβε.

 

 

Σε ανύποπτο χρόνο είχατε επισημάνει τη στροφή της αγοράς στο Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο και τώρα αυτό συστήνει και η ΕΝΙ για τον ταχύτερο και λογικότερο τρόπο να υπάρξουν έσοδα από την εξαγωγή του φυσικού αερίου. Οι τιμές ωστόσο ευνοούν αυτή τη στιγμή την εξαγωγή του κυπριακού φυσικού αερίου;

Εκεί είναι το πρόβλημα. Ακούμε για την πώληση του ΦΑ στη Shell, η Shell να το μεταφέρει στην Αίγυπτο για να το υγροποιήσει και μετά να το πάρει στην Ευρώπη. Η συμφωνία για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Αφροδίτη δεν έχει ακόμα προχωρήσει και το χειρότερο είναι σε εκκρεμότητα και η διαφορά.

Το Ίτκου -το εργοστάσιο υγροποίησης του φυσικού αερίου στην Αίγυπτο- ανήκει στη Shell. Δημιουργήθηκε το 2005 και έκανε εξαγωγές μέχρι το 2015. Τα συμβόλαια που είχε και έκανε εξαγωγές ήταν μακροχρόνια και ακόμα υπάρχουν. Τώρα που θα θέλει να ξανακάνει εξαγωγές θα χρησιμοποιήσει αυτού του είδους τα συμβόλαια με τα οποία έκανε εξαγωγές κυρίως στη Γαλλία και την Ιταλία. Η τιμή θα είναι περίπου 10% της τιμής του πετρελαίου, δηλαδή 6,5 δολάρια κατά μονάδα. Αν αφαιρεθεί το κόστος υγροποίησης και μεταφοράς στην Αίγυπτο, κόστος μεταφοράς και αποϋγροποίησης στην ΕΕ, και όλα τα άλλα κόστη, θα απομείνουν 3 δολάρια ανά μονάδα. Επομένως το κέρδος ή το όφελος που απομένει για την Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι μεγάλο. Μιλούμε για $100 εκ. το χρόνο και για την εταιρεία Noble μόνο μερικές δεκάδες εκατομμύρια… Γι’ αυτό και ακούμε ότι η Noble ζητά επαναδιαπραγμάτευση του συμβολαίου… Έτσι, οι τιμές δεν μας διευκολύνουν. Από το Ισραήλ είναι ακόμα χειρότερα, ακόμα πιο δύσκολα. Για το ισραηλινό αέριο από το Λεβιάθαν δεν μπορεί η Noble -λόγω άλλων συμφωνιών- να δεχθεί κάτω από 4,7 δολάρια ανά μονάδα. Αν το ρίξει κάτω, θα ρίξει και άλλα συμβόλαια.

 

Αντιφάσεις στους ενεργειακούς σχεδιασμούς

Λέτε ότι βιαζόμαστε τώρα να πωλήσουμε το φυσικό αέριο της Αφροδίτης;

Πέρσι λέγαμε ότι θα περιμένουμε μέχρι τέλος του 2018 για να δούμε τι ανακαλύψεις θα γίνουν, να δούμε πόσες ποσότητες έχουμε και να κάνουμε λογικούς σχεδιασμούς. Τώρα μιλούν κάθε τρεις και λίγο για τις συζητήσεις που γίνονται για τη συμφωνία πώλησης στην Αίγυπτο.

Το λογικό είναι να περιμένουμε μέχρι τέλος του χρόνου. Εξαρτώνται πολλά από τη γεώτρηση της ExxonMobil. Ας μη βιαζόμαστε να κάνουμε κάτι που είναι παράλογο. Εγείρεται όμως και άλλο ερώτημα: Πες ότι είναι σοβαρές αυτές οι συμφωνίες και θα προχωρήσει η εκμετάλλευση της Αφροδίτης. Αν θα προχωρήσει η Αφροδίτη, γιατί προχωρούμε να εισάγαγουμε LNG;

Η δικαιολογία ότι ίσως δεν προλαβαίνουμε το 2020 μπορεί να απαντηθεί με εναλλακτικές λύσεις. Μπορούμε να πάμε στην Ευρώπη και να ζητήσουμε ακόμα ένα χρόνο παράταση. Μπορούμε να εξαγοράσουμε δικαιώματα ρύπων ή η ΑΗΚ να βάλει φίλτρα για τους ρύπους.

Γιατί να μην περιμένουμε για ένα χρόνο και ας μας βάλουν πρόστιμο;

Αυτές οι δικαιολογίες δεν στέκονται…

 

Ίσως να είναι φθηνό το LNG που θα φέρει τώρα η ΔΕΦΑ ως ενδιάμεση λύση;

Όχι, δεν θα είναι φθηνό, γιατί εξαρτάται από τις ποσότητες και το συμβόλαιο. Έχουμε επιπλέον τις υποδομές. Πρέπει να νοικιάσουμε την πλωτή μονάδα, να έχουμε τα έξοδα της διαχείρισης του LNG… Εγώ δεν αναμένω να πέσει η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.

Από την άλλη μπορούν να κάνουν προσωρινά συμβόλαια όπως έκανε η Αίγυπτος για 15 χρόνια και με δύο πλωτές μονάδες αποϋγροποίησης αγόραζε υγροποιημένο φυσικό αέριο από το spot market και τώρα που δεν το χρειάζονται τους λένε “πηγαίνετε στο καλό, δεν χρειαζόμαστε”. Γιατί δεν το κάνουν; Γιατί δεν υιοθετούν το μοντέλο αυτό που δούλεψε σε συμφέρουσες τιμές;