Δεν είναι «ανεγκέφαλοι»… είναι ρατσιστές

Ο ρατσισμός υποθάλπεται. Δεν υπάρχει πάταξη ούτε από πλευράς των ομάδων ούτε από τις διωκτικές αρχές

Του Σπύρου Σωτηρίου

Η ρατσιστική επίθεση που δέχτηκε ο Αφρικανός ποδοσφαιριστής της ΟΜΟΝΟΙΑΣ Μίκαελ Ποτέ από οπαδούς του ΑΠΟΕΛ δεν ήταν απλά ένα μεμονωμένο περιστατικό. Ο ρατσισμός είναι κοινωνικό φαινόμενο και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί. Σήμερα είναι ο Ποτέ, αύριο μπορεί να είμαστε εμείς.

Η «Χ» συνομίλησε με τον Νίκο Τριμικλινιώτη, ανώτερο εμπειρογνώμονα του Κυπριακού Παρατηρητηρίου για το ρατσισμό, την ξενοφοβία και τα θεμελιώδη δικαιώματα και αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Επιχειρούμε να αναλύσουμε το φαινόμενο, τις αντιφάσεις που προκύπτουν από αυτές τις συμπεριφορές και να δούμε το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση.

Απαράδεκτος ο χαρακτηρισμός «ανεγκέφαλοι»

Ο Ν. Τριμικλινιώτης χαρακτηρίζει ως απαράδεκτο τον όρο «ανεγκέφαλος» για όσους προβαίνουν σε ρατσιστικές ενέργειες διότι ο όρος αυτός θίγει κάθε αξιοπρεπή, σκεπτόμενο πολίτη. «Δεν υπάρχει αυτός ο όρος για τους συγκεκριμένους ανθρώπους. Μιλάμε για ρατσιστικό φαινόμενο και δεν έχουμε άβουλο κόσμο». Είναι εντελώς λανθασμένη αυτή η προσέγγιση, αναφέρει ο Ν. Τριμικλινιώτης, προσθέτοντας ότι θέλουν κάποιοι να μετατρέψουν το ρατσισμό σε μορφή χουλιγκανισμού, για τις εντυπώσεις.

Οργανωμένοι πυρήνες στη βάση της νεοναζιστικής ιδεολογίας

Δεν εκπλήσσεται από το γεγονός ότι υπάρχει στην κερκίδα του ΑΠΟΕΛ αυτό το φαινόμενο διότι το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν ληφθεί τα μέτρα που έπρεπε, για να παταχθεί. Είναι φανερό, τονίζει, ότι έχουμε να κάνουμε με μια οργανωμένη κατάσταση. Δεν είναι απλώς μια αυθόρμητη κίνηση κάποιων που έγινε τυχαία.
Εξηγεί πως το φαινόμενο είναι οργανωμένο εδώ και χρόνια και πρέπει να ξηλωθεί ο συγκεκριμένος πυρήνας που οργανώνεται στη βάση του ρατσισμού και έχει πίσω της μια συγκεκριμένη ιδεολογία. Πρόκειται για οργανωμένους νεοναζί και δεν είναι απλώς μια έξαρση.

«Βέβαια, υπάρχει και το ευρύτερο πρόβλημα, για να μην θεωρούμε ότι απλά αν ξηλωθεί ο συγκεκριμένος πυρήνας, λύεται και το πρόβλημα», σημειώνει, προσθέτοντας ότι ο ρατσισμός υποθάλπεται και υπάρχει εύφορο έδαφος στους συγκεκριμένους χώρους. Υπάρχουν συγκεκριμένα σωματεία που έχουν τέτοιο πρόβλημα. Είναι ομάδες που έχουν οργανωμένες ομάδες νεοναζί.
Βρίσκουν ευκαιρία λόγω της ανωνυμίας στην κερκίδα, της ακροδεξιάς παράδοσης των σωματείων σ’ αυτά τα φαινόμενα και έτσι κτίζουν.

Τους νομιμοποιούμε λέγοντας πως είναι όλοι ίδιοι

Από την άλλη, εξηγεί ο Ν. Τριμικλινιώτης, είναι λάθος να θεωρούμε ότι όλοι οι οπαδοί αυτών των ομάδων είναι ρατσιστές. «Προσφέρουμε κακή υπηρεσία στην προσπάθεια πάταξης αυτών των φαινομένων μ’ αυτή την προσέγγιση. Νομιμοποιούμε τους ακροδεξιούς, τους νεοναζί με το να λέμε ότι είναι όλοι οι ίδιοι». Υποδεικνύει, ωστόσο, το γεγονός ότι υπάρχει μια ευρύτητα στο έδαφος στο οποίο βρίσκουν. Υπάρχουν κάποιες ιδεολογίες, παραδόσεις σ’ αυτά τα σωματεία. «Δεν είναι τυχαίο που έχουν τον Γρίβα στις σημαίες και τα πανό. Το επόμενο βήμα ήταν ο αγκυλωτός σταυρός».

«Γιατί δεν το κάνουν άλλοι οπαδοί;»

Στη συζήτηση τίθεται αναπόφευκτα και το σημαντικό ερώτημα κατά πόσο κάποιοι οπαδοί που δεν είναι ρατσιστές, παρασύρονται στην κερκίδα από την ψυχολογία της μάζας και του όχλου.

Ο Ν. Τριμικλινιώτης υπογραμμίζει ότι πρέπει να κατανοήσουμε κοινωνιολογικά το χώρο του γηπέδου. Είναι ένας χώρος χωρίς λογοκρισία, δεν υπάρχουν οι κοινωνικές πιέσεις στο βαθμό που υπάρχουν στην υπόλοιπη κοινωνία. Δεν υπάρχει καθωσπρεπισμός, το πολιτικά ορθό. Το βρισίδι είναι ένα ξέσπασμα, ο κόσμος ξανοίγεται. Μέσα από αυτά τα δεδομένα βγαίνουν αρνητικά φαινόμενα. Μέσα από την ψυχολογία που δημιουργείται σ’ αυτό το φορτισμένο χώρο μπορεί να υπάρξουν και υπερβολές. Αυτό είναι ένα πράγμα, υποδεικνύει ο καθηγητής Κοινωνιολογίας. Ομως, εξηγεί, σε μια διαδικασία που οργανώνεται με ρατσιστική χροιά και δεν υπάρχουν αντιστάσεις, κοινωνικές, πολιτικές, ιδεολογικές, αυτό είναι κάτι άλλο. «Γιατί δεν το κάνουν άλλοι οπαδοί; Γιατί να θίγονται κάποιοι; Γιατί να θεωρείται απαράδεκτο όταν τους καλούν άλλοι να σταματήσουν να συμπεριφέρονται μ’ αυτό τον τρόπο;» διερωτάται.

Δεν έχει σημασία πόσοι είναι

Ο Ν. Τριμικλινιώτης τονίζει ότι δεν έχει σημασία πόσοι είναι που συμπεριφέρονται μ’ αυτό τον τρόπο. Εχει ένα ενδιαφέρον αν είναι χίλιοι ή ένας -υπάρχει διαφορά- αλλά το να τους μετρούμε είναι άλλο θέμα. Διότι δείχνει πόση ανοχή υπάρχει από τους υπόλοιπους. «Οταν συμβαίνει δίπλα μας αυτό το πράγμα και δεν προσπαθούμε να το σταματήσουμε, σημαίνει ότι το ανεχόμαστε και είμαστε συμμέτοχοι σ’ αυτή την πράξη βίας, διότι ο ρατσισμός είναι πράξη βίας», υπογραμμίζει. Είναι μια συγκεκριμένη μορφή οργανωμένης βίας απέναντι στο άτομο που ανήκει στη συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα.

«Επομένως είναι οργανωμένη βία που κατευθύνεται βάσει μιας ιδεολογίας που είναι καταστροφική και την έχουμε ζήσει με το ναζισμό και με το απαρτχάιντ».

Ο διαιτητής επικρότησε τους ρατσιστές και τιμώρησε το θύμα

Αν αυτοί οι οπαδοί που έκαναν τις μαϊμούδες στο γήπεδο βρίσκονταν έξω στο δρόμο και συναντούσαν έναν μαύρο, θα έπρατταν το ίδιο;

Το ότι έχουν την ασφάλεια της ανωνυμίας του γηπέδου και το κάνουν ελαφρά τη καρδία, είναι ένα γεγονός. Το αν θα το κάνουν έξω εξαρτάται σε ποιες συνθήκες θα λειτουργήσουν. Δεν σημαίνει ότι επειδή το έκαναν στο γήπεδο, παρασύρθηκαν και δεν θα το κάνουν κι αλλού. Πιθανό να το ξανακάνουν, αν δεν υπάρξει ευαισθητοποίηση και πάταξη του φαινομένου.

Υπάρχουν ευθύνες για τη μη πάταξη του φαινομένου;

Οταν μιλάμε για πάταξη, δεν μιλάμε μόνο για τα άτομα που το έκαναν. Εδώ ο διαιτητής, αντί να διακόψει τον αγώνα -όπως θα έπρεπε- έδειξε κίτρινη κάρτα στον ποδοσφαιριστή, ο οποίος έπεσε θύμα ρατσιστικής επίθεσης. Πρέπει να απαγορευτεί σ’ αυτόν τον άνθρωπο να ξανακάνει διαιτησία. Οταν υπάρχει τέτοιο ποινικό αδίκημα, όταν αυτή η ομάδα έχει καταδικαστεί στο παρελθόν από την UEFA για παρόμοια ρατσιστικά περιστατικά, δεν γίνεται ο διαιτητής να επικροτεί και να τιμωρεί τον παίχτη.

Δεν είναι το θέμα οι 10-20 «ανεγκέφαλοι» που το έκαναν. Είναι το θέμα υπό ποίες συνθήκες έγινε. Ο νόμος μιλά για δημιουργία ρατσιστικού κλίματος. Οι Αρχές έχουν την ευθύνη να προσφέρουν την προστασία, να είναι ελεύθερος ο συγκεκριμένος χώρος, του γηπέδου. Υπάρχει θέμα γι’ αυτόν που είναι σε θέση εξουσίας και το επιτρέπει αυτό το πράγμα. Εκεί πρέπει να επικεντρώσουμε το θέμα.

Δεν είναι, όμως, μόνο θέμα διαιτητή.

Δεν υπάρχει πάταξη ούτε από πλευράς των ομάδων ούτε από τις διωκτικές αρχές. Εγιναν πολλά παράπονα και καταγγελίες κατά καιρούς. Για παράδειγμα η Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων κατήγγειλε τη βια που ασκείται τακτικά έξω από το οίκημα του ΑΠΟΕΛ και δεν έχουν ληφθεί οποιαδήποτε μέτρα για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Εγώ κατέθεσα παράπονο στην Αρχή κατά του Ρατσισμού και των Διακρίσεων, όπου ζητώ να ληφθούν μέτρα και κυρώσεις απέναντι στη διαιτησία, στις Αρχές, που δεν προστάτευσαν αυτόν τον ποδοσφαιριστή αλλά και τους υπολοίπους, Αραβες, Τουρκοκυπρίους κ.λπ. που αύριο θα πέσουν θύματα ρατσισμού. Δεν μπορεί ο κόσμος να αισθάνεται ασφαλής σε μια κοινωνία που επιτρέπει αυτά τα φαινόμενα.

Το φαινόμενο να γιουχαΐζουν ρατσιστικά τον έγχρωμο παίκτη της αντίπαλης ομάδας, ενώ αγωνίζονται και στη δική τους ομάδα μαύροι ποδοσφαιριστές, δεν είναι παραλογισμός;

Το γελοίο της υπόθεσης είναι ότι επηρεάζονται αρνητικά και οι δικοί τους οι παίκτες. Αυτόματα δημιουργούνται αρνητικά δεδομένα με το να γιουχαΐζουν τον μαύρο παίκτη της αντίπαλης ομάδας θεωρώντας ότι δεν υπάρχει πρόβλημα με τους δικούς τους ποδοσφαιριστές. Είναι αφελές να πιστεύουν ότι δεν επηρεάζονται οι δικοί τους.

Μερίδα των οπαδών του ΑΠΟΕΛ προέρχονται από την αστική τάξη. Παρατηρούμε το φαινόμενο, πολλοί εξ αυτών να έχουν στο σπίτι τους οικιακή βοηθό, κάποιοι να μεγάλωσαν με μια ξένη γυναίκα στο σπίτι και όμως να έχουν ρατσιστική συμπεριφορά.
Υπάρχει μια αντίφαση. Στην Κοινωνιολογία υπάρχει ο ορισμός για τους οικείους «άλλους», όπου κάποιος είναι πολύ κοντά μας αλλά είναι σε μια υποτελή θέση. Μπορεί δηλαδή να είμαστε ρατσιστές και να εξαρτιόμαστε απόλυτα και προσωπικά εμείς τα παιδιά, οι γονείς μας από αυτούς τους ανθρώπους. Είναι μια αντίφαση που μπορούμε να υποδείξουμε, πλην όμως είναι μια κοινωνική πραγματικότητα.

Είμαστε ρατσιστές ως λαός οι Κύπριοι;

Η απάντηση δεν πρέπει να είναι ρατσιστική μέσα από στερεότυπα και γενικεύσεις. Υπάρχει ρατσισμός, όπως υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες. Υπάρχουν Κύπριοι που είναι φιλόξενοι και Κύπριοι που είναι ρατσιστές. Υπάρχει σοβαρό φαινόμενο ρατσισμού που πρέπει να παταχθεί ως κοινωνικό πρόβλημα για όλους μας.