Δέσποινα Μπεμπεδέλη: Με συναρπάζει η ιδέα του καινούριου, του αλλιώτικου

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου

Μετά από δέκα χρόνια η Δέσποινα Μπεμπεδέλη επιστρέφει στην Αθήνα και παρουσιάζει τη ζωή της Φιλιώς Χαϊδεμένου, πρόσφυγα από τη Μικρά Ασία, που πάλεψε να κρατήσει άσβεστη τη μνήμη της χαμένης πατρίδας της. Η παράσταση, που σημειώνει μεγάλη επιτυχία, έρχεται στην Κύπρο και θα παρουσιαστεί στο Σατιρικό Θέατρο (1/3 – 6/3), στο Θέατρο Ριάλτο (7/3) και στο Θέατρο Σκάλα (8/3).

Μιλάμε με την Δέσποινα Μπεμπεδέλη, που δηλώνει πως «διανύει την ευτυχέστερη περίοδο της θεατρικής της πορείας», για τη Φιλιώ αλλά και για μια ακόμα πρόσφυγα, την Εκάβη, που θα υποδυθεί για έβδομη φορά το καλοκαίρι στις Τρωάδες του Θεόδωρου Τερζόπουλου που θα παρουσιαστούν στο Παφος2017. Είχε προηγηθεί η συμμετοχή της στην παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου Εκάβη Μια Πρόσφυγας που την οδήγησε και στο Αρχαίο Θέατρο της Δήλου για «μια συγκλονιστική εμπειρία» όπως μας ανάφερε.

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΠΕΜΠΕΔΕΛΗ

• Με συναρπάζει η ιδέα του καινούριου, του αλλιώτικου
• Η Εκάβη και η Φιλιώ μέσα από τα δεινά τους αφυπνίζουν τη συνείδηση του θεατή

Πείτε μας ποια ήταν η Φιλιώ Χαϊδεμένου;

Μια γυναίκα ανάμεσα στα δύο εκατομμύρια Μικρασιατών που με τον πιο βάρβαρο, πιο κτηνώδη τρόπο εκδιώχθηκαν από τον γενέθλιο τόπο τους το 1922 στη Μικρασιατική Kαταστροφή.

Τι σας συγκίνησε στην ιστορία της; Τι είναι αυτό που κρατάτε εσείς από την ιστορία της;

Oλη η ιστορία της. Δε με συγκίνησε απλώς, με έχει συγκλονίσει όπως και τον κάθε αναγνώστη του βιβλίου της, Τρεις αιώνες μια Ζωή. Η αφήγηση της Φιλιώς Χαϊδεμένου είναι η πραγματική ιστορία των ευτυχισμένων, δημιουργικών ημερών των Μικρασιατών στον τόπο τους. Είναι το πραγματικό χρονικό της σφαγής, της εξόντωσής τους. O,τι λέει η Φιλιώ το είδε με τα μάτια της, το βίωσε η ίδια. Και αν κρατάω κάτι, είναι ένας απέραντος θαυμασμός, ένα βαθύ σέβας προς αυτή την απλή, ταπεινή γυναίκα με τη γιγάντια δύναμη, τόλμη, πίστη, αγάπη για τη ζωή, για την πατρίδα της, τον συνάνθρωπό της, για τον αγώνα που έδωσε να κρατήσει άσβεστη τη μνήμη της χαμένης πατρίδας της. Κατάφερε με απερίγραπτες δυσκολίες, με προσωπικό κόπο, πριν κλείσει τα μάτια της στα 108 χρόνια της, να στήσει ένα μουσείο και ένα μνημείο στη Νέα Φιλαδέλφεια για να κρατήσει ζωντανό τον πολιτισμό της Μικράς Ασίας.

Νιώθετε να έχετε κοινά μαζί της;

Αρκεί μόνο να αναφέρω την κυπριακή τραγωδία του 1974. Τη σφαγή, τους βιασμούς, τους νεκρούς, τους αγνοούμενους, τους αιχμαλώτους, την προσφυγιά, την ορφάνια, από τους ίδιους θήτες που φέρανε τον όλεθρο και στη Μικρά Ασία.

Αν κρατάω κάτι, είναι ένας απέραντος θαυμασμός, ένα βαθύ σέβας προς αυτή την απλή, ταπεινή γυναίκα με τη γιγάντια δύναμη, τόλμη, πίστη, αγάπη για τη ζωή, για την πατρίδα της, τον συνάνθρωπό της.

Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία σας στην Αθήνα;

Η πρόταση μού έγινε από το «Iδρυμα Πολιτισμού ΙΩΝΙΑ». Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ιδρύματος, Ζαχαρίας Καρούνης, είχε την ιδέα το βιβλίο της Φιλιώς να γίνει θεατρικό έργο. Μοιράστηκε τη σκέψη του με τον Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας –Νέας Φιλαδέλφειας, κύριο Γαβριήλ, ο Σεβασμιότατος συγκατατέθηκε – σημειώστε η Φιλιώ ήταν δημότης Ν. Φιλαδέλφειας για πάνω από μισό αιώνα – και από κει και πέρα όλα ήρθαν τόσο φυσικά και πανεύκολα, σάμπως να ήταν γραφτό έτσι να γίνουν. Hρθαν στην Κύπρο και με βρήκαν ο Βασίλης Ευταξόπουλος που σκηνοθέτησε την παράσταση, η Aντρη Θεοδότου που έκανε τη διασκευή του βιβλίου και ο Ζαχαρίας Καρούνης που παίζει έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο ρόλο – έμπνευση της Aντρης. Είναι η μνήμη της Φιλιώς, το alter ego της. Της θυμίζει με λόγια και υπέροχα τραγούδια της ανατολής τα όμορφα και τα τραγικά που βίωσε. Μου πρότειναν το ρόλο της Φιλιώς. Είχα ήδη διαβάσει κομμάτια από τη διασκευή και, ενώ επί 10 χρόνια αρνιόμουνα να αφήσω την Κύπρο, ένιωσα το «κάλεσμα» της Φιλιώς τόσο έντονα μέσα μου που δέχθηκα αμέσως.

Και για να συμπληρώσω την προηγούμενη ερώτησή σας, έβλεπα πως πολλά στοιχεία της Φιλιώς ήσαν όμοια με εκείνα της Κωνσταντινοπολίτισσας μητέρας μου, πολλές αφηγήσεις των παππούδων μου και των γονέων μου ήσαν ίδιες με κείνες της Φιλιώς, στις ζωές τους, στις χαμένες τους πατρίδες και μετά στην Ελλάδα της γερμανικής κατοχής και του εμφυλίου. Θέλω να πω, το ανατολίτικο αίμα που ρέει μέσα μου και το δικό της σμίξανε πνευματικά. Μεταμορφώθηκα σε Φιλιώ με τη δική της δύναμη. Η παράσταση που ετοιμάσαμε είναι για όλους μας κάθε βράδυ μια κατανυκτική λειτουργία. Eνας φόρος τιμής στη μνήμη της Φιλιώς.

Επιστρέφετε σε θέατρο στην Αθήνα μετά από δέκα χρόνια, πώς νιώθετε εσείς και πώς είναι η ανταπόκριση του κοινού; Το γεγονός ότι η λήξη των παραστάσεων είχε προγραμματιστεί για τις 8 Ιανουαρίου και θα παίζουμε μέχρι τις 31 Μαρτίου στην Αθήνα και ακολουθεί Θεσσαλονίκη, μαρτυρεί την τεράστια επιτυχία. Oσο για μένα, διανύω την ευτυχέστερη περίοδο της θεατρικής μου πορείας και σεις ξέρετε πόσο μακρόχρονη είναι.

Πριν το ρόλο της Φιλιώς Χαϊδεμένου ερμηνεύσατε μια άλλη πρόσφυγα, την Εκάβη. Πού και πώς προέκυψε εκείνη η συνεργασία; Hταν πρόταση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου Νίκου Καραγέωργου. Ο ίδιος συνέθεσε ένα κείμενο από αποσπάσματα τριών έργων: Εκάβη, Τρωάδες, Χριστός Πάσχων. Θεωρώ ότι είναι μια ευφυής σύλληψη, όπου τα δεινά, τα πάθη και ο θρήνος της Εκάβης, της Κασσάνδρας, της Ανδρομάχης, της Παναγίας, εκφράζουν τη μοίρα σύγχρονων λαών, οι οποίοι έρμαια πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων ξεριζώνονται με βάρβαρο, κτηνώδη τρόπο από τις πατρογονικές εστίες.

Είναι ενδιαφέρον για τον ηθοποιό ο ίδιος ρόλος να σκηνοθετείται από διαφορετικούς σκηνοθέτες. Πάντα κάτι καινούριο, κάτι διαφορετικό ανακαλύπτεις που συμπληρώνει το περίπλοκο παζλ των τραγικών μορφών. Με συναρπάζει η ιδέα του καινούριου, του αλλιώτικου, που θα μου ζητηθεί τώρα από τον κ. Τερζόπουλο

Η παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Δήλου που λειτούργησε μετά από δυο χιλιετίες. Πώς ήταν εκείνη η εμπειρία;

Συγκλονιστική. Τα αισθήματά μου είναι απερίγραπτα. Eδωσα τρεις παραστάσεις, ενώ ήταν προγραμματισμένη μόνο μία, λόγω συρροής κόσμου. Οι δύο δόθηκαν μεσημέρι και η μια λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Oπως στην αρχαιότητα, με το φως της ημέρας. Η ενέργεια που δέχτηκα από αυτό το χώρο ήταν πραγματικά θεϊκή. Στη διάρκεια των παραστάσεων συνέβησαν πράγματα ανεξήγητα, σαν να υποδήλωναν την παρουσία του Απόλλωνα. Eνιωσα την υπέρβαση. Και βέβαια το γεγονός ότι μετά από 2.300 χρόνια σιγής στο θέατρο της Δήλου ακούστηκε η δική μου φωνή, αυτό μου περιποιεί μεγάλη τιμή!

Από το 1982 όταν ερμηνεύσατε την Εκάβη στις Τρωάδες του ΘΟΚ σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους, έχετε ερμηνεύσει αρκετές φορές την Εκάβη, ενώ θα την ερμηνεύσετε και στις Τρωάδες του Θεόδωρου Τερζόπουλου το καλοκαίρι στο πλαίσιο της Πάφου2017. Τι είναι για σας η Εκάβη;

Η Εκάβη είναι η βασίλισσά μου. Eνας από τους αγαπημένους μου ρόλους. Την έχω ερμηνεύσει 6 φορές ως τώρα- Εκάβη (3 φορές), Εκάβη Μια Πρόσφυγας, Τρωάδες Αχιλληίς με 4 διαφορετικούς σκηνοθέτες Χαραλάμπους, Ευαγγελάτο, Χρονόπουλο, Καραγέωργο και σε 2 μήνες αρχίζω δοκιμές στις Τρωάδες με σκηνοθέτη το Θεόδωρο Τερζόπουλο. Ανυπομονώ να ακούσω και να δω τη δική του εκδοχή. Είναι ενδιαφέρον για τον ηθοποιό ο ίδιος ρόλος να σκηνοθετείται από διαφορετικούς σκηνοθέτες. Πάντα κάτι καινούριο, κάτι διαφορετικό ανακαλύπτεις που συμπληρώνει το περίπλοκο παζλ των τραγικών μορφών. Με συναρπάζει η ιδέα του καινούριου, του αλλιώτικου που θα μου ζητηθεί τώρα από τον κ. Τερζόπουλο. Είμαι έτοιμη και ενθουσιασμένη και ακόμα πιο πολύ γιατί από την απλή καθημερινή υπεραιωνόβια Φιλιώ θα παλέψω να μεταβώ στη διάνοια μιας Μυθικής Τραγικής Μορφής.

Σε ένα κόσμο που ορθώνει τείχη και απαγορεύσεις και φαίνεται η μισαλλοδοξία να κερδίζει, τι μπορεί να πράξει η τέχνη και το θέατρο, πόσο χρήσιμες είναι τέτοιες ή παρόμοιες παραστάσεις;

Το θέατρο έχει τεράστια δύναμη. Δρα και επιδρά στο θεατή με τη δύναμη και τη σοφία του λόγου των ποιητών από τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη μέχρι τον απλό αληθινό λόγο της Φιλιώς. Σ ’αυτούς τους τραγικούς καιρούς των διωγμών, της προσφυγιάς, της ταπείνωσης, του εξευτελισμού της ανθρώπινης υπόστασης, της μισαλλοδοξίας, η Εκάβη και η Φιλιώ μέσα από τα δεινά τους κινητοποιούν το μυαλό του θεατή, ενεργοποιούν τις αισθήσεις του, αφυπνίζουν τη συνείδησή του, διαμορφώνουν την κριτική του σκέψη. Του θυμίζουν ότι ο Aνθρωπος -με άλφα κεφαλαίο- από τη γέννησή του προικίστηκε με ΝΟΥ και ΑΙΣΘΗΜΑ. Και το πολύτιμο δώρο του, τη Ζωή του, πρέπει να τη ζει -όσο του γράφει- που λέει και η Φιλιώ, δίνοντας μόνο ανιδιοτελή αγάπη στον συνάνθρωπό του.