Διαφορές αντιλήψεων στις συνομιλίες και αέριο σε… βάθος χρόνου

Του Ανδρέα Ριρή

Ηνωμένα Έθνη και Λευκωσία δίνουν διαφορετική εικόνα για τις διαπραγματεύσεις
Γιατί το φυσικό αέριο δεν πρόκειται να διευκολύνει την κατάσταση στο άμεσο μέλλον

Διάσταση απόψεων καταγράφεται μεταξύ Προεδρικού και Ηνωμένων Εθνών σε σχέση με την πορεία των συνομιλιών στο Κυπριακό. Ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, Έσπεν Μπαρθ Έιντε, βγαίνει μεν ενισχυμένος μετά την επιστολή που απέστειλε ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Κοτζιάς, καταγγέλλοντας τους χειρισμούς του στο Κυπριακό, αφού βρήκε στήριξη από τον Αντόνιο Γκουτέρες, ωστόσο φαίνεται πως η εικόνα που δίνουν προς τα έξω τα Ηνωμένα Εθνη διαφέρει σημαντικά από όσα βγαίνουν από το Προεδρικό.

Τα παράπονα Κοτζιά, τα οποία υιοθέτησε και η κυβέρνηση μέσω του εκπροσώπου της, Νίκου Χριστοδουλίδη, δεν έπιασαν τόπο, καθώς ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, δεν άφησε περιθώρια αμφισβήτησης για τη διαχείριση της ειρηνευτικής διαδικασίας από τον Νορβηγό διπλωμάτη, ο οποίος συγκριτικά με τους προκατόχους του ομολογουμένως έχει αφιερώσει περισσότερη ενέργεια κι έχει αναλάβει εντονότερες πρωτοβουλίες προς όλες τις εμπλεκόμενες κατευθύνσεις.

Σε ό,τι αφορά τη στάση της Ελλάδας στο Κυπριακό, στη Λευκωσία επικρατεί η αίσθηση πως η ελληνική κυβέρνηση και ιδιαίτερα ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας παραμένουν σθεναρά υπέρ της λύσης του προβλήματος. «Δυστυχώς, ωστόσο, ο Τσίπρας είναι εγκλωβισμένος σε μια αδύναμη και ετερόκλητη κυβέρνηση. η οποία έχει να διαχειριστεί πολλά μέτωπα», εξήγησαν οι συνομιλητές μας και πρόσθεσαν: «Έχει από τη μία έναν ΥΠΕΞ που ακολουθεί σκληρή στάση στο Κυπριακό και από την άλλη έναν κυβερνητικό εταίρο από τη λαϊκιστική δεξιά, με τους οποίους καλείται να συνδιαχειριστεί τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση, ενώ το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών συζητείται όλο και εντονότερα με τα ποσοστά της ΝΔ στις δημοσκοπήσεις να ανεβαίνουν».

Πικρία Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή της στάσης του Προέδρου της Δημοκρατίας – Ωστόσο, υπάρχει ακόμα πίστη ότι με πολιτική βούληση μπορεί να υπάρξει συμφωνία

Σενάρια για τις εγγυήσεις

Τα Ηνωμένα Εθνη θεωρούν ότι η θέση του Έλληνα ΥΠΕΞ υπέρ της πλήρους και άμεσης απομάκρυνσης όλων των τουρκικών στρατευμάτων δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί ποτέ θετικά από την πλευρά της Άγκυρας. Δεν αποκλείουν όμως την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων σε μακροπρόθεσμο στάδιο, αφήνοντας επίσης ανοικτό το ενδεχόμενο για την παραμονή μερικών εκατοντάδων Τούρκων στρατιωτών σε κάποια βάση στο νησί.

Αυτό που απορρίπτουν κατηγορηματικά και τα Ηνωμένα Έθνη είναι το ενδεχόμενο ΝΑΤΟϊκού σεναρίου για τις εγγυήσεις. «Έχουμε ένα συνεπή συμπαραστάτη της διαδικασίας στην ε/κ πλευρά κι αυτός είναι το ΑΚΕΛ. Γιατί να συζητούμε ένα σενάριο με το οποίο χάνουμε και τον πιο αξιόπιστο σύμμαχο στην ε/κ πλευρά;» διερωτήθηκαν οι συνομιλητές μας, εκφράζοντας παράλληλα την εκτίμησή τους για τη στάση του κόμματος κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.

Από τα Ηνωμένα Έθνη βγαίνει και μια πικρία προς την ελληνοκυπριακή πλευρά και την αλλαγή της στάσης του Προέδρου της Δημοκρατίας στο τραπέζι των συνομιλιών. Ωστόσο υπάρχει ακόμα πίστη ότι με πολιτική βούληση μπορεί να υπάρξει συμφωνία. «Παρά τις διαφωνίες, δεν υπήρξαν πισωγυρίσματα στις διαπραγματεύσεις. Παραμένουν ελάχιστες εκκρεμότητες στις οποίες με λίγη προσπάθεια μπορεί να επιτευχθεί γεφύρωση», σημειώνουν πηγές των ΗΕ.

Πηγές από το Προεδρικό, πάντως, διαψεύδουν αυτή τη θέση, επιμένοντας ότι ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί προβάλλει αυξημένες απαιτήσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τους τελευταίους μήνες. Σημεία τριβής αποτελούν οι τέσσερις ελευθερίες προς τους Τούρκους πολίτες -θέμα στο οποίο υπήρξε σύγκλιση μεταξύ του τέως Προέδρου Χριστόφια και του πρώην Τ/κ ηγέτη Ταλάτ υπό την αναλογία 4:1 (Ελλαδίτες – Τούρκοι)- και το ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής Τ/κ σε όλα τα σώματα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Μέσα σε όλα αυτά, πρέπει να συνυπολογίσουμε και τις εντεινόμενες φωνές στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών υπέρ του ενδεχομένου αποχώρησης της UNFICYP από το νησί. Στη Νέα Υόρκη θεωρούν ότι έχουν σημαντικότερα προβλήματα να διαχειριστούν, όπως λ.χ. το Νότιο Σουδάν και ψάχνουν τρόπους εξοικονόμησης χρημάτων για να μπορέσουν να συνδράμουν σε άλλες περιοχές.

Αυτό που απορρίπτουν κατηγορηματικά και τα Ηνωμένα Έθνη είναι το ενδεχόμενο ΝΑΤΟϊκού σεναρίου για τις εγγυήσεις. «Έχουμε ένα συνεπή συμπαραστάτη της διαδικασίας στην ε/κ πλευρά κι αυτός είναι το ΑΚΕΛ. Γιατί να συζητούμε ένα σενάριο, με το οποίο χάνουμε και τον πιο αξιόπιστο σύμμαχο στην ε/κ πλευρά;»

Φόβοι για κλιμάκωση τον Ιούλιο

Αυτό που φοβάται πλέον ο διεθνής παράγοντας, είναι το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της έντασης τον Ιούλιο, όταν η κοινοπραξία της γαλλικής Total και της ιταλικής ENI προγραμματίζει να αρχίσει τη γεώτρηση στη θέση Ονησιφόρος, στο οικόπεδο 11. Η προηγούμενη εμπειρία έχει δείξει πως η Τουρκία θα απαντά σε κάθε κίνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας με πρωτοβουλίες ένα επίπεδο πιο κάτω. Δηλαδή, αν η Κυπριακή Δημοκρατία πραγματοποιεί έρευνες, η Τουρκία θα απαντά με NAVTEX, αν η Κυπριακή Δημοκρατία προχωρά σε γεωτρήσεις, η Τουρκία θα δίνει εντολές για σεισμογραφικές έρευνες.

Για να κατανοηθούν οι αντιδράσεις της άλλης πλευράς στο ενεργειακό, πρέπει να εξεταστεί η συνολική εικόνα. Παρόλο που επί διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια είχε προταθεί να δεσμεύεται μέρος των εσόδων των υδρογονανθράκων για τους Τ/κ, υπάρχουν και παράπλευρα οφέλη, τα οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει η βιομηχανία.

«Η επιλογή του λιμανιού που θα λειτουργήσει ως βάση υποστήριξης των ενεργειακών κολοσσών και οι οικονομίες κλίμακας που θα δημιουργηθούν γύρω του, οι θέσεις εργασίας, εκ των πραγμάτων θα ωφελήσουν μόνο την ε/κ κοινότητα», επισημαίνουν ειδικοί του ενεργειακού κλάδου.

Τα οφέλη θα είναι πολλαπλάσια σε περίπτωση κατασκευής τερματικού υγροποίησης φυσικού αερίου (LNG), σενάριο, ωστόσο, το οποίο υπό τις παρούσες συνθήκες έχει ελάχιστες πιθανότητες υλοποίησης. Από την άλλη, και οι Ε/κ έχουν το διεθνές δίκαιο και τη Σύμβαση των Ην. Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας με το μέρος τους και νομιμοποιούνται να εξασκούν τα κυρίαρχα δικαιώματά τους.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών του ενεργειακού τομέα, το να λειτουργήσουν οι υδρογονάνθρακες ως κίνητρο λύσης προς το παρόν είναι απομακρυσμένο, καθώς δεν αναμένονται σημαντικά έσοδα για άλλα δέκα τουλάχιστον χρόνια. Εμπειρογνώμονες του τομέα των υδρογονανθράκων υπέδειξαν στη «Χ» ότι τα έσοδα από τους γύρους αδειοδοτήσεων, τα οποία έτσι κι αλλιώς είναι ελάχιστα, θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία υποδομών αλλά και για την κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, «το οποίο δεν θα προκύψει από παρθενογένεση».

Νορβηγικά διδάγματα

Οι ίδιοι αναλυτές προσθέτουν πως το νορβηγικό μοντέλο, το οποίο συχνά επικαλούμαστε, έχει πολλά διδάγματα να δώσει, πέραν της διαχείρισης των εσόδων προς εξασφάλιση του μέλλοντος των επόμενων γενεών. Γυρίζοντας το χρόνο στη δεκαετία του ’60, διαπιστώνει κανείς ότι στα πρώτα τους στάδια, οι έρευνες στη Νορβηγία ήταν περιορισμένης κλίμακας και άρχισαν από τη νότια υφαλοκρηπίδα της χώρας, σε περιοχές που η Ρωσία δεν είχε οιεσδήποτε διεκδικήσεις. Οι δύο χώρες υπέγραψαν οριοθέτηση των ΑΟΖ τους στη θάλασσα Μπάρεντς και στην Αρκτική μόλις το 2010.

Πλατφόρμες εξόρυξης στήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ενώ το «ταμείο πετρελαίου» της χώρας ιδρύθηκε μόλις το 1990. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της νορβηγικής Στατιστικής Υπηρεσίας, τα καθαρά έσοδα από τις πετρελαϊκές δραστηριότητες από το 1971 μέχρι τη σύσταση του ταμείου ανήλθαν στα 700 δισ. νορβηγικές κορώνες (περίπου €75 δισ.). Σήμερα το νορβηγικό ταμείο αξιολογείται (market value) στα €855 δισ.!

Σε ό,τι αφορά την Κύπρο, οι εν λόγω εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον πέντε χρόνια από τη στιγμή που θα αρχίσει η ανάπτυξη ενός κοιτάσματος για να αρχίσει η ροή εσόδων προς το κράτος. «Και αυτό με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν πολιτικά εμπόδια και προαπαιτούμενο τις συμφωνίες πώλησης σε συμφέρουσες τιμές», προσθέτουν δηκτικά. Προς το παρόν ούτε το ένα ισχύει ούτε το άλλο. Το πολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο κάθε άλλο παρά σταθερό είναι, ενώ οι τιμές πώλησης ΦΑ είναι πολύ χαμηλές για να καταστούν οι εξορύξεις στην περιοχή συμφέρουσες.

Συνεπώς, τα σενάρια περί κατασκευής τερματικού υγροποίησης ή αγωγού από το Λεβιάθαν προς την Κύπρο, την Ελλάδα και την Ιταλία, αποτελούν σκέτους ευσεβοποθισμούς. Και δυστυχώς για την Κύπρο (γεωστρατηγικά τουλάχιστον, γιατί αν το δούμε περιβαλλοντικά μάλλον προς το συμφέρον του νησιού και της Μεσογείου είναι), οι παρούσες συνθήκες μάλλον θα επιδεινωθούν, καθιστώντας ακόμα δυσκολότερη την ανάπτυξη του κυπριακού κοιτάσματος (γιατί προς το παρόν ένα είναι).

Η περιφερειακή τάση μείωσης της ζήτησης για φυσικό αέριο, η υπερπροσφορά του εν λόγω καυσίμου στις διεθνείς αγορές και η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνθέτουν ένα παζλ, το οποίο δύσκολα θα επιτρέψει στην Κύπρο να γίνει ενεργειακός παίκτης, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο διάστημα.