«Εγεμώσαμεν ‘πο τούντους ξένους μες στα σχολεία!»

Η ανησυχία του γονέα, η αμηχανία του δασκάλου και η ανεμελιά του μαθητή

Της Δρ. Νάνσιας Κυριάκου*

Κι όμως, τουλάχιστον 1 στους 10 μαθητές των δημόσιων δημοτικών σχολείων της Κύπρου δεν γεννήθηκε στην πατρίδα μας, δεν έχει ως μητρική του γλώσσα την κυπριακή διάλεκτο ή την κοινή νεοελληνική και παρόλα αυτά έχει τα ίδια δικαιώματα με έναν μαθητή που είναι «βέρος Λεμεσιανός», Παφίτης ή Κερυνειώτης.

Οι αιτίες του ολοένα αυξανόμενου αριθμού αλλοδαπών και ημεδαπών παιδιών στα κυπριακά σχολεία είναι ποικίλες. Πρέπει να τονιστεί ότι το φαινόμενο αυτό παρόλο που έγινε εντονότερο τα τελευταία χρόνια, άρχισε να παρατηρείται πολύ νωρίτερα. Ας θυμηθούμε τα πιο παλιά κοινωνικο-πολιτικά γεγονότα, όπως αυτό της αναπροσαρμογής της περιοριστικής μεταναστευτικής πολιτικής της Κύπρου το 1991, της διάνοιξης των οδοφραγμάτων το 2003, της ένταξης του νησιού μας στη μεγάλη οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004 και μέχρι πιο πρόσφατα το έντονο μεταναστευτικό κύμα.

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι ο προαναφερθείς αριθμός δεν είναι καθόλου τυχαίος.
Ο κυπριακός λαός υπήρξε και παραμένει ιδιαίτερα προβληματισμένος με το γεγονός. Οι αρχέγονες αιτίες του φόβου του «άλλου» προκύπτουν από τη μακράν και πολυτάραχη ιστορία του νησιού, η οποία κατακλύζεται από κατακτητές, καθώς και το φόβο της αφομοίωσης και της αλλοτρίωσης.

Εύλογα (ίσως) πολλοί γονείς προβληματίζονται σε ποιο σχολείο θα φοιτήσουν τα παιδιά τους και πολλοί προχωρούν ακόμη και σε μια μικρή έρευνα του τύπου «έσσιει πολλούς ξένους μαθητές τζείνον το σχολείο;». Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου έχει καταφέρει να θέσει σε εφαρμογή μέτρα, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις «προκλήσεις» του 21ου αιώνα. Εν καιρώ κρίσης θα μου πείτε; Κι όμως, αυτές οι καινοτομίες και εκμοντερνισμοί που προσπαθούν να εφαρμοστούν στα σχολεία μας είναι αποτέλεσμα συγχρηματοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλέπε Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης). Αυτό που για μας φαντάζει καινούργιο και δύσκολο, υπήρξε για τον υπόλοιπο κόσμο status quo για δεκάδες χρόνια.

Η πρόνοια για ανάπτυξη της ελληνομάθειας και η υιοθέτηση της διαπολιτισμικής παιδαγωγικής είναι όμως επαρκείς; Μέσα από προσωπική εμπειρία, έχω παρατηρήσει φιλότιμες προσπάθειες αξιοποίησης μέτρων, όπως τα τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας, τη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας των παιδιών, τα κέντρα επιμορφωτικής μάθησης και τις δράσεις σχολικής και κοινωνικής ένταξης. Έχω έρθει σε επαφή και είχα την τιμή να συνεργαστώ με αξιέπαινους εκπαιδευτικούς, των οποίων η δουλειά τους ποτέ δεν τελειώνει στην 1:05 μ.μ. Έχω παρακολουθήσει μαθήματα σε αίθουσες διδασκαλίας, όπου η πολυγλωσσία και η πολυπολιτισμικότητα έχει γίνει κίνητρο μάθησης και όχι μέσο περιθωριοποίησης και αποξένωσης. Παρόλ’ αυτά υπάρχει ακόμη και μια άλλη μερίδα εκπαιδευτικών, με καταβροχθιστικά βολέματα, που είτε λόγω βαρεμάρας είτε λόγω του ότι παραμένουν απαράσκευοι εκπαιδευτικοί, ενισχύουν τη συνολική προχειρότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και με αντίκτυπο τα παιδιά αυτά να μην μπορούν να αποφύγουν τη σχολική αποτυχία.

Κατάφωρα λανθασμένη θεωρείται από τη διεθνή έρευνα η οποιαδήποτε πεποίθηση ότι αυτά τα παιδιά δεν ξέρουν τίποτα. Αντιθέτως, υπάρχουν ακράδαντα στοιχεία ότι οι γνώστες και χρήστες μίας γλωσσικής ποικιλίας μπορούν να μάθουν μια δεύτερη ή τρίτη γλώσσα πολύ ευκολότερα όταν διδαχτούν κατάλληλα. Οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς ή οι οποιοιδήποτε άλλοι εμπλεκόμενοι φορείς δεν πρέπει μόνο να πειστούν όσον αφορά τις γλωσσικές ικανότητες αυτών των μαθητών αλλά να αποδεχτούν επιτέλους τη διαφορετικότητα σε όλες τις εκφάνσεις της.

Ένα σχολικό περιβάλλον αποδοχής και προώθησης της διαφορετικότητας δεν βοηθά μόνο στη μη αφομοίωση των μαθητών αυτών αλλά ενδυναμώνει τη δίγλωσση εκπαίδευση. Επομένως αυτό που θεωρούσαμε πριν ως ένα από τα κακώς κείμενα της εποχής γίνεται κίνητρο μάθησης, απομάκρυνσης της ξενοφοβίας και αποφυγής οποιασδήποτε μορφής φανατισμού!

Εάν γνωρίσουμε τις δυνατότητες κι όχι τις αδυναμίες όλων των παιδιών που βρίσκονται στα κυπριακά δημόσια σχολεία, εάν αντιληφθούμε τις ευκαιρίες και όχι τους περιορισμούς ενός πολυπολιτισμικού σχολείου, τότε και μόνο θα μπορέσουμε να μεταλαμπαδεύσουμε αξίες αποδοχής και συνεργασίας. Έχετε αναλογιστεί ποτέ πόσο επηρεάζουμε την ανεκτικότητα που παρουσιάζουν τα παιδιά μας; Ρωτήστε τον επτάχρονο Γιωργάκη με ποιους κάνει παρέα. Θα σας απαντήσει (με απόλυτη φυσικότητα) ότι φίλοι του είναι ο Κώστας, ο Μοχάμεντ και ο Αντριάν. Εμπιστευτείτε τα μικρά παιδιά σας, γιατί αυτά παραμένουν αγνά και έχουν ακόμη τη δυνατότητα να ακούνε το ένστικτό τους.

Εδώ ταιριάζει και η λαϊκή ρήση «Που πελλόν τζιαι που μιτσήν μαθαίνεις την αλήθκειαν». Μην στρουθοκαμηλίζετε και μην πιστεύετε ότι τα σχολεία μας είναι απαλλαγμένα από οποιαδήποτε μορφή ρατσισμού (θυμηθείτε, ένα μόλις μήνα πριν, το συμβάν με το bullying από 14χρονο μαθητή). Μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις, δε λένε;

Παιδική ζωγραφιά: Αναπαράσταση λιθοβολισμού μεταξύ συμμαθητών. “Παιχνίδι στην αυλή”. Χέρια από πέτρα…
Παιδική ζωγραφιά: Αναπαράσταση λιθοβολισμού μεταξύ συμμαθητών. «Παιχνίδι στην αυλή». Χέρια από πέτρα…

Υπάρχει αδήριτη ανάγκη ουσιαστικής αλλαγής! Μιας και βρισκόμαστε στο τέλος αυτής της σχολικής χρονιάς και στην απαρχή της επόμενης, ας ελπίσουμε ότι θα ξεκινήσουμε χωρίς παρωπίδες και χωρίς μεσαιωνικές, κλειστοφοβικές αντιλήψεις. Ας αναλογιστούμε το δικό μας ρόλο στη μελλοντική κυπριακή κοινωνία που θα παραδώσουμε στα παιδιά μας. Είμαστε έτοιμοι να τους προετοιμάσουμε για το τι μέλλει γενέσθαι ή θα τους μεγαλώσουμε με τρόπο που θα φοβούνται τη σκιά τους, παραμένοντας αναχρονιστικοί και… ρατσιστές;

*Μεταδιδακτορική ερευνήτρια
Τμήμα Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών
Πανεπιστήμιο Κύπρου

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy