Εκατομμύρια ψυχές στην άβυσσο της προσφυγιάς

Πιο σημαντική από ποτέ η αλληλεγγύη των λαών

Του Τάσου Περδίου
Το τρομακτικό μέγεθος της ανθρωπιστικής τραγωδίας που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια της ανθρωπότητας με την προσφυγοποίηση εκατομμυρίων ανθρώπων αναδείχθηκε σε όλο του το φάσμα από τα Ηνωμένα Έθνη την περασμένη Τετάρτη 20 Ιουνίου, Παγκόσμια Μέρα Προσφύγων. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έδωσε στη δημοσιότητα την ετήσια Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» με συγκλονιστικά στοιχεία για τον αναγκαστικό εκτοπισμό ανθρώπων στον κόσμο μέχρι το 2017 που έγινε ολοκληρωμένη καταγραφή. Η έξαρση της ιμπεριαλιστικής αγριότητας έχει επιδεινώσει το πρόβλημα με δραματικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια, αλλά η κατά τα άλλα πολιτισμένη διεθνής κοινότητα παρακολουθεί άπρακτη, ανήμπορη και σε πολλές περιπτώσεις και αδιάφορη.
Μέχρι το τέλος του 2017, 68,5 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους λόγω διώξεων, συγκρούσεων ή γενικευμένης βίας. Μόνο κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, σημειώθηκαν 16,2 εκατομμύρια νέοι εκτοπισμοί από τους οποίους 11,8 εκατομμύρια ήταν εντός των συνόρων των χωρών τους.
Ο πληθυσμός των προσφύγων οι οποίοι βρίσκονται υπό την ευθύνη της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στο τέλος του 2017 ήταν 25,4 εκατομμύρια, ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει ποτέ καταγραφεί και κατά 2,9 εκατομμύρια μεγαλύτερος σε σύγκριση με το 2016.

 

Πρωτιές σε Τουρκία και Λίβανο
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, την πρώτη θέση φιλοξενίας προσφύγων κατ’ αναλογία πληθυσμού το 2017 εξακολουθούσε να κατέχει ο Λίβανος με αναλογία 1 προς 6. Ακολουθεί η Ιορδανία με αναλογία 1-14 και η Τουρκία με 1-23. Αν συμπεριληφθούν στους αριθμούς αυτούς οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που τελούν υπό την ευθύνη του Οργανισμού για την Ανακούφιση Παλαιστίνιων Προσφύγων του ΟΗΕ, οι αναλογίες ανεβαίνουν σε 1 στους 4 στον Λίβανο και 1 στους 3 στην Ιορδανία.
Σε πραγματικούς αριθμούς όμως, η Τουρκία παραμένει για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά η χώρα με τους περισσότερους πρόσφυγες, συνολικά 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι επόμενες είναι Πακιστάν (1,4 εκατ.), Ουγκάντα (1,4 εκατ.), Λίβανος (998,900), Ιράν (979,400), Γερμανία (970,400), Μπανγκλαντές (932,200) και Σουδάν (906,600).

 

44 χιλιάδες πρόσφυγες κάθε μέρα!
Σύμφωνα με τα στοιχεία, κάθε μέρα γίνονται πρόσφυγες κατά μέσο όρο 44.400 άνθρωποι στον κόσμο! Μέχρι το τέλος του 2017, περίπου 3,1 εκατομμύρια άνθρωποι περίμεναν απάντηση στις αιτήσεις για εξασφάλιση πολιτικού ασύλου.
Από αυτούς, 1,7 εκατομμύρια ήταν νέες αιτήσεις ασύλου από τις οποίες 331.700 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Ακολουθεί η Γερμανία με 198.300, η Ιταλία με 126.500 και η Τουρκία με 126.100.
Την τραγική πρωτιά σε πρόσφυγες διατηρεί η Συρία με 6,3 εκατομμύρια ανθρώπους και ακολουθεί το Αφγανιστάν με 2,6 εκατομμύρια. Στην τρίτη θέση είναι το νότιο Σουδάν με 2,4 εκατομμύρια και ακολουθούν η Μιανμάρ με 1,2 εκατομμύρια και η Σομαλία με 986 χιλιάδες. Στη Μιανμάρ του πολύχρονου εμφύλιου πολέμου διέφυγαν στο Μπαγκλαντές περίπου 655 χιλιάδες άνθρωποι μέσα σε 100 μέρες, από το τέλος Αυγούστου μέχρι τα τέλη του 2017!

 

 

Παιδιά η τραγική πλειοψηφία
Η πιο τραγική πτυχή αυτής της φοβερής ανθρωπιστικής τραγωδίας είναι το γεγονός ότι η πλειοψηφία των προσφύγων είναι παιδιά κάτω των 18 ετών. Περίπου 52% του συνολικού αριθμού προσφύγων στον κόσμο για το 2017 ήταν παιδιά, αυξημένο κατά 11% σε σύγκριση με το 2009, άλλο ένα στοιχείο ενδεικτικό της έξαρσης των πολέμων και των συγκρούσεων στον κόσμο τα τελευταία χρόνια.
Ακόμα πιο τρομακτικός είναι ο αριθμός των παιδιών που χωρίζονται με τη βία από τις οικογένειές τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Αρμοστείας, ο συνολικός αριθμός ασυνόδευτων και διαχωρισμένων παιδιών στο τέλος του 2017 ανήλθε στις 173.800 με συντηρητικούς υπολογισμούς. «Τα παιδιά τα οποία χωρίζονται από τις οικογένειές τους λόγω συγκρούσεων, υποχρεωτικού εκτοπισμού ή φυσικών καταστροφών είναι τα πιο ευάλωτα», αναφέρεται στην ετήσια έκθεση της Αρμοστείας. Αναδεικνύεται επίσης ένα ιδιαίτερο πρόβλημα: Η περιορισμένη πληροφόρηση του Οργανισμού από τις κυβερνήσεις και τις Αρχές για τα παιδιά αυτά, αφού υπάρχουν χώρες που δεν παρέχουν καθόλου τέτοια στοιχεία. Ανάμεσα σε αυτές, όπως σημειώνεται, είναι και χώρες με σημαντικές αιτήσεις πολιτικού ασύλου όπως η Νότια Αφρική και οι ΗΠΑ.
Η Αρμοστεία έχει αρχίσει για πρώτη φορά να καταγράφει αυτά τα στοιχεία παρ’ όλη την ελλιπή πληροφόρηση, βασισμένη σε πρώτο στάδιο μόνο στις αιτήσεις πολιτικού ασύλου. Τα προκαταρκτικά στοιχεία αναφέρουν ότι περίπου 45.500 ασυνόδευτα και διαχωρισμένα από τους γονείς παιδιά αναζήτησαν πολιτικό άσυλο το 2017. Τουλάχιστον 67 χώρες ανέφεραν τουλάχιστον μια αίτηση, αλλά θεωρείται σίγουρο ότι οι αριθμοί είναι πολύ μεγαλύτεροι. Οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου προέρχονται από παιδιά μεταξύ 15 και 17 ετών, αλλά γύρω στις 12 χιλιάδες αιτήσεις υποβλήθηκαν από παιδιά κάτω των 14 ετών! Η Ιταλία εξετάζει τις περισσότερες αιτήσεις από παιδιά, σχεδόν 10 χιλιάδες τον αριθμό.

 

Η κατάσταση στην Ευρώπη
Στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες βρίσκει κανείς το κεφάλαιο «Έκτακτες Καταστάσεις». Οι πιο φοβερές ανθρωπιστικές κρίσεις εξελίσσονται στην Αφρική και στην Ασία κατά κύριο λόγο. Υπάρχει όμως και αναφορά στην κατάσταση στην Ευρώπη όπου, όπως αναφέρεται, υπολογίζεται ότι 362 χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες ρίσκαραν τις ζωές τους διασχίζοντας τη Μεσόγειο το 2016 με 181.400 να φτάνουν στην Ιταλία και 173.450 στην Ελλάδα. Στο πρώτο μισό του 2017 περισσότεροι από 105.000 πρόσφυγες και μετανάστες μπήκαν στην Ευρώπη.
Οι επιπτώσεις σε απώλειες ανθρώπινων ζωών είναι τρομακτικές.
Από την αρχή του 2017 υπολογίζεται ότι πέραν των 2.700 ανθρώπων πέθαναν ή αγνοούνται διασχίζοντας τη Μεσόγειο για να φτάσουν στην Ευρώπη. Ακόμα και όταν φτάσουν στην Ευρώπη όμως, οι κίνδυνοι δεν εκλείπουν, αφού υπάρχουν πολλές αναφορές για κακομεταχείριση και βίαιη απομάκρυνση από τα σύνορα.
Σύμφωνα με την Αρμοστεία, παρά την αύξηση των ασφαλισμένων διόδων προς την Ευρώπη, αυτές οι ευκαιρίες είναι πολύ λίγες για να εξασφαλίσουν βιώσιμες εναλλακτικές επιλογές στα εντελώς ανεξέλεγκτα ταξίδια ανθρώπων που χρειάζονται προστασία. Η Αρμοστεία απευθύνει έκκληση στις ευρωπαϊκές και άλλες χώρες να προσφέρουν 40 χιλιάδες επιπρόσθετους χώρους επανεγκατάστασης.
Όπως αναφέρεται, αυτοί που φτάνουν στην Ευρώπη χρειάζονται επαρκή υποδοχή και βοήθεια, ειδικά ομάδες με ξεχωριστές ανάγκες όπως τα διαχωρισμένα ασυνόδευτα παιδιά και θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Αυτοί οι άνθρωποι, τονίζει η Αρμοστεία, χρειάζονται επίσης πρόσβαση σε δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου. «Στην Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη αλληλεγγύη για προστασία των προσφύγων με έμφαση στην επανένωση οικογενειών», τονίζεται.

 

 

Η τεράστια ευθύνη των τοπικών κοινωνιών
Στο διάγγελμά του ανήμερα της Παγκόσμιας Μέρας Προσφύγων, ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Φιλίππο Γκράντι, εστίασε στην τεράστια σημασία των τοπικών κοινωνιών για την υποδοχή των προσφύγων, εκτός από τις πολιτικές και νομικές διατάξεις, αναδεικνύοντας έτσι την βαθιά κοινωνική πτυχή του ζητήματος. «Οι σωστοί νόμοι και πολιτικές είναι ζωτικής σημασίας. Αλλά είναι οι τοπικοί άνθρωποι και οι κοινότητες που βρίσκονται στο προσκήνιο όταν φτάνουν οι πρόσφυγες. Η υποδοχή από τις τοπικές κοινότητες κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην αποδοχή και ένταξη και στην απόρριψη. Ανάμεσα στην απελπισία και την ελπίδα. Ανάμεσα στην εγκατάλειψη και στο μέλλον. Ο διαμοιρασμός των ευθυνών για τους πρόσφυγες αρχίζει εκεί», σημειώνει στο διάγγελμά του ο επικεφαλής του Οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα, υπογραμμίζει ότι «τη διαφορά την κάνουν οι άνθρωποι, οι γυναίκες, τα παιδιά, οι τοπικοί οργανισμοί και οι θρησκευτικές ομάδες, οι δάσκαλοι, οι τοπικές επιχειρήσεις και οι τοπικοί άρχοντες στις τοπικές κοινωνίες οι οποίοι πρέπει να δείξουν ανθρωπισμό, συμπόνοια και αλληλεγγύη», υποδεικνύει.
Συχνά, προσθέτει, αυτές οι κοινότητες είναι και οι ίδιες στο περιθώριο, σε απομακρυσμένες συνοριακές περιοχές ή με ελάχιστα μέσα για να ζήσουν. Παρόλα αυτά, συνεχίζει ο επικεφαλής του Οργανισμού, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, όταν φτάσουν πρόσφυγες, συμπεριφέρονται με συμπάθεια και ανθρώπινη αξιοπρέπεια. «Όταν οι άνθρωποι συνεργάζονται, τα αποτελέσματα είναι δυνατά», σχολιάζει ο κ. Γκράντι.
«Η βοήθεια προς τους πρόσφυγες για να κτίσουν ξανά τις ζωές τους είναι υπόθεση όλων μας. Πρέπει να εργαστούμε μαζί, έτσι ώστε οι πρόσφυγες να μπορέσουν να αποκτήσουν πράγματα που οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε δεδομένα. Εκπαίδευση, στέγη, δουλειά, το να είσαι μέρος μιας κοινότητας. Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Μέρας Προσφύγων είναι καιρός να αναγνωρίσουμε την ανθρωπιστική δράση όσων υποδέχονται πρόσφυγες με πράξεις και να προκαλέσουμε τους εαυτούς μας και άλλους να ταχθούμε μαζί τους, υποδεχόμενοι και υποστηρίζοντας πρόσφυγες στα σχολεία, στις γειτονιές και στους χώρους εργασίας. Η αλληλεγγύη αρχίζει εκεί, από όλους εμάς», ήταν το καταληκτικό μήνυμα του Αρμοστή.

 

 

 

Χρυσοπληρώθηκε η Τουρκία…

Ευκαιρίας δοθείσης, θυμίζουμε ξανά σημεία της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας που δρομολογήθηκε πριν δύο και κάτι χρόνια… Κι εκείνο που κάνει η συμφωνία αυτή είναι εμπόριο ανθρώπων, αν θέλουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Και ακόμα, να θυμίσουμε πως σήμερα μίνι σύνοδος των ηγετών της ΕΕ θα ασχοληθεί με το μεταναστευτικό/προσφυγικό, ως αποτέλεσμα της πίεσης που δέχεται η Καγκελάριος της Γερμανίας από τους εταίρους της στην κυβέρνηση.
Μπορεί, λοιπόν, στην έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες να καταγράφονται οι… πρωτιές της Τουρκίας, γι’ αυτές τις πρωτιές όμως χρυσοπληρώνεται με 3+3 δις ευρώ.
Η συμφωνία των 9 σημείων -Μάρτιος 2016- περιλαμβάνει το σχέδιο ανταλλαγής Σύρων προσφύγων σε βάση «έναν προς έναν» δίνοντας καταρχάς 72.000 θέσεις απ’ευθείας μετεγκατάστασης στην ΕΕ, ενώ εναποθέτει στην Ελλάδα όλο το δαιδαλώδες έργο ταυτοποίησης και εξέτασης των αιτήσεων ασύλου των προσφύγων.
Τα εννέα βασικά σημεία της συμφωνίας είναι, συνοπτικά, τα εξής:
1. Όλοι οι παράτυποι μετανάστες που φθάνουν από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά θα επιστρέφονται στην Τουρκία, από τις 20 Μαρτίου του 2016. Για όσους νομιμοποιούνται να υποβάλουν αίτηση ασύλου προβλέπεται ότι η αίτησή τους θα εξετάζεται από τις ελληνικές Αρχές εξατομικευμένα, με βάση τη διεθνή νομοθεσία και σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ. Όσοι μετανάστες δεν υποβάλουν αίτηση ασύλου, ή η αίτησή τους απορρίπτεται, θα επιστρέφουν στην Τουρκία. Τουρκία και Ελλάδα θα αναπτύξουν συνδέσμους που θα διευκολύνουν τη διαδικασία.
2. Για κάθε Σύρο που επιστρέφει στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, ένας άλλος Σύρος θα μετεγκαθίσταται απευθείας από την Τουρκία στην ΕΕ.
Προτεραιότητα θα δίνεται σε όσους δεν έχουν μπει στο παρελθόν, ή έχουν επιχειρήσει να μπουν, παράτυπα στην ΕΕ.
Με βάση την ήδη ισχύουσα συμφωνία του Ιουλίου του 2015, υπάρχουν διαθέσιμες ακόμη 18.000 θέσεις μετεγκατάστασης. Οι ανάγκες για πρόσθετες, πέραν αυτού του αριθμού, μετεγκαταστάσεις θα καλυφθούν μέσω εθελοντικής προσφοράς με όριο τις επιπλέον 54.000 θέσεις (σύνολο: 72.000 θέσεις μετεγκατάστασης). Και αυτός ο αριθμός μπορεί να αναθεωρηθεί εάν χρειαστεί.
3. Η Τουρκία θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να αποτρέψει νέες ροές μεταναστών προς την ΕΕ, είτε διά θαλάσσης, είτε διά ξηράς.
4. Όταν οι παράτυπες ροές σταματήσουν, ή μειωθούν σημαντικά, θα τεθεί σε ισχύ -σε εθελοντική βάση- πρόγραμμα εθελοντικής υποδοχής προσφύγων.
5. Η διαδικασία άρσης του καθεστώτος ταξιδιωτικής βίζας για τους Τούρκους πολίτες θα επιταχυνθεί με στόχο την πλήρη άρση το αργότερο έως το τέλος Ιουνίου του 2016, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα πληροί όλα τα προαπαιτούμενα.
6. Η ΕΕ θα επιταχύνει την αποδέσμευση των αρχικών κονδυλίων των 3 δις ευρώ προς την Τουρκία. Αφού εξαντληθούν αυτοί οι πόροι και, υπό την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν οι δεσμεύσεις, η ΕΕ θα προχωρήσει και σε πρόσθετη χρηματοδότηση της Τουρκίας, με επιπλέον 3 δις ευρώ, έως το τέλος του 2018.
7. Η ΕΕ και η Τουρκία χαιρετίζουν τη συνεχιζόμενη διαδικασία για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης.
8. Η ΕΕ και η Τουρκία αποφάσισαν το άνοιγμα του Κεφαλαίου 33 της ενταξιακής διαπραγμάτευσης της Τουρκίας (κεφαλαίου που αφορά τον προϋπολογισμό), στη διάρκεια της ολλανδικής προεδρίας. Η προπαρασκευαστική εργασία για το άνοιγμα κι άλλων κεφαλαίων θα συνεχιστεί σε ταχύτερους ρυθμούς και με βάση τους ισχύοντες κανόνες.
9. Η ΕΕ και η Τουρκία θα εργαστούν από κοινού για τη βελτίωση της ανθρωπιστικής κατάστασης εντός της Συρίας, κυρίως σε περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα όπου ο τοπικός πληθυσμός θα μπορούσε να είναι πιο ασφαλής.