Ένα γλαφυρό και παθιασμένο ρεπορτάζ

Του Γιώργου Φράγκου*

Το βιβλίο του Κώστα Γεννάρη: «Κύπρος: Το dna της κρίσης» είναι ένα εκτενές, γλαφυρό, παραστατικό και παθιασμένο ρεπορτάζ, που ενδιατρίβει με προσοχή και ζέση στις πολλαπλές, ποικιλόμορφες και πολυεπίπεδες παθογένειες του κυπριακού κράτους, από της ιδρύσεώς του μέχρι και τις μέρες μας.

Ο πρώτος σπόρος της κρίσης, που ταλανίζει ώς τις μέρες μας την κυπριακή πολιτεία και την κυπριακή κοινωνία, όπως ορθά επισημαίνει ο συγγραφέας, μεταφυτεύτηκε από το αποικιοκρατικό παρελθόν στο σύστημα που ιδρύσαμε με το κράτος του 1960. Και, δυστυχώς, αυτός ο σπόρος είναι καρποφόρος έως τη σημερινή, σύγχρονη πραγματικότητα, που βιώνουμε όλοι μαζί. Άρα, λοιπόν, έχουμε να κάμουμε με μια κρίση βαθύτατα διαχρονική και χρονίζουσα.

Από την άλλη, όπως διάφανα καταδεικνύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Κ. Γεννάρη, έχουμε να κάνουμε με μια κρίση πολυδιάστατη, που εκτείνεται σε πολλές παραμέτρους πολιτικής, κοινωνικής, κοινοτικής και ασφαλώς οικονομικής δραστηριότητας. Έχουμε λοιπόν ενώπιόν μας, εξόχως και πρωτίστως, μια κρίση συστημική πέρα για πέρα.

Ο συγγραφέας λέει πολλές άβολες και πικρές αλήθειες στο βιβλίο του, αλήθειες που πληγώνουν, πονούν και δυσαρεστούν. Αλίμονο, ποιος μπορεί να διαφωνήσει όταν ο Κ. Γεννάρης αποφαίνεται:

«Η αλήθεια είναι ότι με την ίδρυση του κυπριακού κράτους εμφανίστηκε και το παρακράτος. Το οποίο μάλιστα στελέχωναν οι ίδιοι άνθρωποι που στελέχωναν και το νόμιμο κράτος»; (σελ. 49)

Τι μπορεί να αντιτείνει κανείς στον Κ. Γεννάρη, όταν αυτός υπογραμμίζει με καυστικότητα: «Η ελλιπής πολιτική κουλτούρα οδήγησε σε πλιάτσικο της εξουσίας, που αποτέλεσε και τον οδικό χάρτη για την οικονομική κατάρρευση του 2013»; (σελ. 41)

Μπορεί το κείμενο του συγγραφέα να είναι σαφέστατα πολιτικό. Όμως δεν λείπουν από αυτό άλλες παράλληλες και παρεμφερείς αναλύσεις. Μέσα από το βιβλίο ο Κ. Γεννάρης επιχειρεί το ψυχογράφημα του μέσου Κύπριου, την ανάλυση και ερμηνεία της ψυχοσύνθεσής του. Σχολιάζει καυστικά, κριτικά και αξιολογικά τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του μέσου Κύπριου, αλλά την ίδια ώρα εκθειάζει με γενναιοδωρία και αναδεικνύει τις αρετές του.

Η ματιά του Κ. Γεννάρη είναι βαθιά κριτική και επικριτική για σημαίνουσες ιστορικές προσωπικότητες του τόπου μας, όπως ο Μακάριος και ο Γρίβας. Δεν διστάζει να υποδείξει με ευκρίνεια τις εγγενείς αδυναμίες και ελλείψεις των χαρακτήρων τους, των κοσμοθεωριών, των αντιλήψεων και των εμπειριών τους. Δεν διστάζει να ψέξει τον αφελή και ζημιογόνο για τον τόπο ρομαντισμό αμφοτέρων, τη νεφελοβασία και ακρισία τους.

Και, ασφαλώς, δεν μένουν στο απυρόβλητο ούτε η Δεξιά ούτε η Αριστερά. Αν και για την τελευταία έχω την αίσθηση ότι ο Κ. Γεννάρης είχε ανεβασμένο, ιδιαίτερα ψηλά, τον πήχη των προσδοκιών.

Παραθέτω δύο ενδεικτικές επισημάνσεις. Πρώτα για τη Δεξιά: «Η Δεξιά, που σήμερα παρουσιάζεται ως υπέρμαχος του κρατικού εκσυγχρονισμού, είναι ο δημιουργός αυτού του τόσου νοσηρού συστήματος διακυβέρνησης». Και μετά για την Αριστερά: «Η Κυβέρνηση Χριστόφια απέφυγε τη ρήξη που θα επιβεβαίωνε την εντολή που είχε πάρει από την κάλπη. Προτίμησε τη σύμπλευση με το σύστημα για να εξασφαλίσει, ως μάταια και κακώς ήλπιζε, την ανοχή του». (σελ. 93)

Διαβάζοντας το ενδιαφέρον αυτό βιβλίο, χάρηκα ιδιαίτερα την καθαρή δημοσιογραφική γραφή του Κ. Γεννάρη, τον αμιγή δημοσιογραφικό του λόγο, που είναι βατός, παραστατικός, διάφανος, ευθύς.

Και την ίδια ώρα, όμως, είναι οξύς, καυστικός και, όποτε χρειαστεί, κατηγορηματικός.

Μπορεί κάνεις να μην συμμεριστεί τις επισημάνσεις και τα συμπεράσματα του συγγραφέα στην ολότητά τους. Μπορεί να διαφωνήσει, να διαφοροποιηθεί ή και να αντιταχθεί σφόδρα σε κάποιες από αυτές. Σίγουρα, όμως, διαβάζοντας το βιβλίο θα προβληματιστεί και θα λάβει ερεθίσματα για βαθύτερες σκέψεις και ακόμη πιο αξιολογικές εκτιμήσεις.

Θέλω να ολοκληρώσω την τοποθέτησή μου με την παράθεση ακόμα μιας πικρής διαπίστωσης από το βιβλίο: «Ανεμίζοντας πάντα εθνικά λάβαρα και καλλιεργώντας μύθους παλιούς και νεότερους, βαδίζουμε από παγίδα σε αυτοπαγίδευση με ηρωικά άσματα και συνθήματα». (σελ. 209).

Μπορεί να υπάρξει αντίλογος σε αυτή την οδυνηρότατη αλήθεια; Ασφαλώς και όχι…

* Πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου