Για την Ευρώπη που θέλουμε

Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου*

Ως Ημέρα της Ευρώπης έχει καθιερωθεί η 9η Μαΐου. Στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα οι λαοί της Ευρώπης επιχειρούν ήδη να υλοποιήσουν ένα φιλόδοξο όραμα. Να κτίσουν κοινωνίες που να βασίζονται στις κοινές αξίες της δημοκρατίας, της ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, των ίσων ευκαιριών και των κοινών πολιτικών δικαιωμάτων. Άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό το όραμα είναι η εμπέδωση ενός αισθήματος ασφάλειας, με επενδύσεις σε σύγχρονες υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών, στην παιδεία, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, τις μεταφορές και την πρόνοια. Ακόμα με θεώρηση του περιβάλλοντος σαν ενός περιουσιακού στοιχείου το οποίο θα είναι κοινό για όλους και για τις μελλοντικές γενιές και με την πεποίθηση ότι η βελτίωση της ποιότητας ζωής επιτυγχάνεται μόνο με την προστασία της ποιότητας του περιβάλλοντος.

Σημαντικό είναι να διαμορφωθεί μια προοδευτική πορεία στο ιστορικό αυτό εγχείρημα. Απορρίπτοντας σταθερά την αντίληψη μιας ανεξέλεγκτης αγοράς που εκθέτει τους ασθενέστερους στον παγερό αέρα ενός απάνθρωπου οικονομικού φιλελευθερισμού και επιμένοντας στον επιμερισμό των κερδών σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Με επιμονή σε οικονομίες που να μην παγιοποιούν μια κοινωνική εξέλιξη, με μόνιμα χαρακτηριστικά την ανεργία και την περιθωριοποίηση.

Βασική προϋπόθεση μιας κοινωνικά δίκαιης Ευρώπης είναι η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων να υπόκειται σε έλεγχο. Γιατί αν η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων αποκτήσει ανεξέλεγκτα χαρακτηριστικά, θα προκαλεί αναπόφευκτα κρίσεις που θα απειλούν τη σταθερότητα του διεθνούς οικονομικού συστήματος, την ευημερία των πολιτών και τη συνοχή των κοινωνιών. Το είδαμε να συμβαίνει τα τέλη της δεκαετίας του ’90 στην Ασία και τη Ρωσία, το είδαμε και το βλέπουμε ακόμα στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Η ασύδοτη οικονομία της αγοράς χωρίς εποπτεία, κρατικό έλεγχο και ρυθμιστικούς μηχανισμούς οδήγησε στην κατάρρευση οικονομικών κολοσσών αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια στην παρατεταμένη οικονομική κρίση σε ολόκληρο τον κόσμο.

Είναι θεμελιώδους σημασίας να δοθεί μια καθαρή απάντηση και στο κρίσιμο ερώτημα της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια εθεωρείτο θέσφατο και αξίωμα η επίτευξη της δημοσιονομικής και νομισματικής σταθερότητας, τα μηδενικά ελλείμματα και ο μηδενικός πληθωρισμός. Όμως τα μηδενικά ελλείμματα συνέβαλαν με τη σειρά τους στη δραματική μείωση των επενδύσεων και μάλιστα των δημοσίων επενδύσεων. Ο οικονομικός ορθολογισμός που εξικνείται στα όρια του υπερσυντηρισμού δεν είναι ο ορθός δρόμος για ανάπτυξη με κοινωνική δικαιοσύνη. Άλλωστε η στρατηγική της Λισαβόνας έδωσε την κατεύθυνση για δημόσιες επενδύσεις στη νέα οικονομία. Η βαθιά ύφεση που έπληξε τα τελευταία χρόνια την Ευρώπη, τα κύματα της ανεργίας, το δυσθεώρητο χάσμα μεταξύ ευρωπαϊκού βορρά και ευρωπαϊκού νότου και η αποδόμηση των κρατών κοινωνικής πρόνοιας έδειξαν την ανάγκη αλλαγής κατεύθυνσης. Με έλεγχο των αγορών, με ισχυρή εποπτεία, επενδύσεις, ανάπτυξη, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Για κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη. Μόνο έτσι θα εξαλειφθεί η τεχνολογική καθυστέρηση της Ευρώπης έναντι των ΗΠΑ και θα καταστήσει την ευρωπαϊκή, την παραγωγικότερη οικονομία του κόσμου.

Ένα στοίχημα που είναι κρίσιμης πολιτικής αλλά και ιδεολογικής σημασίας είναι αν η Ε.Ε. θα πρωταγωνιστήσει για μια Ευρώπη που δεν θα ξεχνά τον Τρίτο Κόσμο. Δεν θα ξεχάσει την πλειονότητα της ανθρωπότητας που εξακολουθεί να σηκώνει ένα αβάσταχτο σταυρό μαρτυρίου. Της πείνας, των ασθενειών, του αναλφαβητισμού και της τεχνολογικής καθυστέρησης.

Ημέρα Ευρώπης η 9η Μαΐου. Το ζητούμενο ωστόσο, πέρα από τις επετειακές αναφορές, είναι να χαράξουμε και να περπατήσουμε τους καινούργιους δρόμους μιας πραγματικά προοδευτικής Ευρώπης με ευαισθησίες για την κοινωνική συνοχή, την ανάπτυξη που θα εξασφαλίζει ευημερία για όλους και θα έχει μια οικουμενική συνείδηση για την παγκόσμια ειρήνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ίση κατανομή πλούτου σε διεθνή κλίμακα.

Μόνο έτσι η ρήση του Ζακ Ντελόρ ότι «η Ε.Ε. είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της ιστορίας σε καιρό ειρήνης» θα δικαιωθεί.

* Τέως Προέδρου Βουλής των Αντιπροσώπων