Η 16η Ιουνίου, η αποστράτευση και η δολοφονία Τ. Κυθραιώτη

Ο Γ.Γ. της Ένωσης Κυπρίων Αποστράτων Πανίκος Παιονίδης με ομάδα στρατιωτών.

 

Η 16η Ιουνίου 1943 είναι μια σημαντική στιγμή στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου και κυρίως του ΑΚΕΛ. Που ως νεοσύστατο κόμμα τότε, με όλα τα οργανωτικά του προβλήματα βρήκε τη δύναμη να συστρατευθεί ενεργά στον αντιφασιστικό αγώνα.

Με την απόφαση της Κ.Ε. του κόμματος κατατάχθηκαν στο Κυπριακό Σύνταγμα εκατοντάδες μέλη του καθώς και τα 11 από τα 17 μέλη της Κ.Ε. του κόμματος.

 

Η επιστροφή των εθελοντών στην Κύπρο

Για τη συμμετοχή των Κυπρίων (Ε/κ και Τ/κ) στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουμε αναφερθεί σε άλλα σημειώματα μας.

 

Σε αυτό θα σταθούμε σε μια άλλη σημαντική πτυχή που ήταν ο αγώνας για την αποστράτευση των εθελοντών.

Με τη λήξη του πολέμου οι Βρετανοί αποικιοκράτες μετέφεραν πίσω στην Κύπρο τον μεγαλύτερο αριθμό των εθελοντών.

Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Βρετανοί είχαν υπό συνεχή παρακολούθηση τους εθελοντές που κατατάχθηκαν με το σύνθημα του ΑΚΕΛ, διότι τους θεωρούσαν ως κίνδυνο για πιθανή ένοπλη αντίδραση ενάντια στην αποικιοκρατία.

 

Φέροντας τους στην Κύπρο, συγκέντρωσαν τους εθελοντές σε ένα στρατόπεδο κοντά στον σημερινό κυκλικό κόμβο Λεμεσού, Πολεμιδιών, Τροόδους.

Οι βρετανοί ανησυχούσαν από την έκταση που λάμβανε το κίνημα υπέρ της αποστράτευσης, μιας και είχαν αποφασίσει να μην τους αποστρατεύσουν αλλά να τους κρατήσουν και να τους στείλουν σε γειτονικές χώρες για αντιμετώπιση αντιαποικιακών κινημάτων. Κάτι που οι εθελοντές δεν αποδέχονταν.

 

 Εκπαίδευση στο ΚΕΝ Πολεμιδιών
Εκπαίδευση στο ΚΕΝ Πολεμιδιών

Ο αγώνας για την αποστράτευση

Έτσι ξεκίνησε ο αγώνας για την αποστράτευση.

Οι βρετανοί διέλυσαν αρχικά τις κομπανίες ημιονοδηγών. Από τρεις κομπανίες έφτιαξαν δύο σκαπανέων, διότι οι εντελώς παλαιότεροι στρατιώτες και όσοι είχαν αρκετά μεγάλη ηλικία, μπήκαν χωριστά και παρέμειναν στα Πολεμίδια, όπως γράφει ο Κώστας Σοφοκλέους στο βιβλίο του «Πάντα για την ελευθερία», από το οποίο αντλούμε τις πληροφορίες. Σημειωτέον ότι ο ίδιος ο Κ. Σοφοκλέους ήταν ένας από τους εθελοντές.

Αυτοί, όπως αναφέρει, προορίζονταν να παραμείνουν στην Κύπρο. Τους υπόλοιπους λογάριαζαν να τους στείλουν στο εξωτερικό. Δυο άλλες κομπανίες παρέμειναν η κάθε μια συμπαγής.

 

Ωστόσο για τους Βρετανούς ήταν ήδη αργά αφού το κίνημα

εξαπλώθηκε και γενικεύθηκε σε τέτοιο βαθμό, που καμιά δύναμη δεν θα κατόρθωνε να το δαμάσει.

 

Η αντίσταση στην Αμμόχωστο

Ανάμεσα στις κομπανίες που προόριζαν οι Βρετανοί για το εξωτερικό ήταν και η κομπανία του Βασιλικού Μηχανικού που πολέμησε στην Ιταλία.

 

Δόθηκαν άδειες στα μέλη της και τώρα ήθελαν να τους μεταφέρουν στο εξωτερικό. Τους είχαν εγκαταστήσει στο Τράνζιτ Καμπ (Διαμετακομιστικό Σταθμό) στην Αμμόχωστο. Επειδή πρόβαλαν αντίσταση στη μετάβαση τους στο λιμάνι για το εξωτερικό, οι αρχές πήραν έκτακτα μέτρα. Για να εξασθενήσουν την αντίσταση τους, τους καλούσαν κατά εικοσάδες να ανέβουν στα αυτοκίνητα για να τους κουβαλήσουν στο λιμάνι για το πλοίο.

 

Οι στρατιώτες στην αρχή έφεραν ένσταση να ανέβουν στο αυτοκίνητο, επαναφέροντας το αίτημα της αποστράτευσης.

Εν τω μεταξύ εκεί συγκεντρώθηκαν και παρακολουθούσαν τις εξελίξεις οι υπόλοιποι στρατιώτες του διαμετακομιστικού σταθμού και μέλη των οικογενειών των στρατιωτών που θα αναχωρούσαν.

Οι Βρεττανοί αξιωματικοί έφερα» Ινδούς στρατιώτες και τους διέταξαν να σχηματίσουν δυο σειρές μεταξύ των είκοσι που θα έφευγαν και του υπόλοιπου κόσμου.

Ακολούθως, τους διέταξαν να πάρουν “εφ όπλου λόγχη” κατά τέτοιο τρόπο που η μια σειρά να βρεθεί με στραμμένα το πρόσωπο και τα όπλα προς τους είκοσι και η άλλη σειρά προς τον υπόλοιπο κόσμο. Ύστερα δόθηκε η διαταγή στους Ινδούς της γραμμής που είχαν τα όπλα γυρισμένα προς τον κόσμο να εφορμήσουν πυροβολώντας.

 

O Τάκης Κυθρεώτης.
O Τάκης Κυθρεώτης.

Η δολοφονία του Τάκη Κυθραιώτη

Ήταν Δευτέρα 8 του Οκτώβρη. Οι Ινδοί στρατιώτες άνοιξαν πυρ με αποτέλεσμα να πέσει νεκρός ο Τάκης Κυθραιώτης από τα Λιμνιά, λοχίας του Κυπριακού Συντάγματος. Τραυματίσθηκαν επίσης έξι άλλοι στρατιώτες από τους οποίους πιο σοβαρά ο Νίκος Σιαηλής από του Μόρφου.

 

Η δολοφονία του Τάκη Κυθραιώτη ξεσήκωσε πρωτοφανές κύμα διαμαρτυριών από όλες τις τάξεις του Κυπριακού λαού. Προς τιμή τους όλες ή σχεδόν όλες οι Κυπριακές εφημερίδες, πρόβαλαν κατάλληλα την εν ψυχρώ δολοφονική ενέργεια των αποικιοκρατικών στρατιωτικών αρχών.

Η άνανδρη και ευτελής δολοφονία, αντηχούσε σαν κοροϊδία, προς ολόκληρο το Κυπριακό σύνταγμα και προς τους ύμνους, τα εγκώμια και τους διθυράμβους που του έπλεκαν, ενόσω συνέχιζε ο πόλεμος και οι υπηρεσίες του ήσαν ακόμα απαραίτητες.

 

Ο «Νέος Κυπριακός Φύλακας» περιγράφει τη δολοφονία

Ο Κώστας Σοφοκλέους παραθέτει την παρουσίαση των γεγονότων όπως τα κατέγραψε η φανατικά εθνικόφρονη εφημερίδα «Νέος Κυπριακός Φύλακας».

 

“Με μεγάλην συγκίνησιν επληροφορήθη ο Κυπριακός λαός το θλιβερότατον επεισόδιον, το οποίον συνέβη χθες περί την 2.30 μ.μ. εις Αμμόχωστον, κατά το οποίον εφονεύθη εις Κύπριος στρατιώτης ο εκ Λιμνιών λοχίας Τάκης Κυθραιώτης και ετραυματίσθησαν άλλοι πέντε. Μετά τα γεγονότα εκατοντάδες Κύπριοι στρατιώτες καθώς και πολυάριθμοι άνδρες και γυναίκες ξεκίνησαν διαδήλωση προς την οικίαν του Διοικητού με συνθήματα υπέρ της αποστράτευσης.

Ο Διοικητής δεν ευρίσκετο εις την οικία του. Έφθασε επί τόπου ο Αστυνόμος ο οποίος συναντήθηκε με οκταμελή αντιπροσωπεία των διαδηλωτών! (πέντε στρατιώτες και τρεις σύζυγοι των αναχωρούντων).

Επί τόπου έφθασε ο Δήμαρχος Αμμοχώστου με μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου.

Η διαδήλωση, με επικεφαλής γυναίκα, η οποία είχε υψωμένο αιματοβαμμένο μαντήλι τραυματισμένου, επέστρεψε προς τα πίσω. Στη διάρκεια όλου του απογεύματος εσυνεχίζοντο οι διαδηλώσεις. Τη νύχτα έγινε στο οίκημα των συντεχνιών μεγάλη συγκέντρωσις στην οποίαν ομίλησαν: ο Δήμαρχος κ. Αδάμαντος, ο Ζιαρτίδης, ο Π. Παιονίδης και ο αδελφός του θύματος κ. Γεώργιος Κυθραιώτης.

Τριμελής επιτροπή από τους Γαβριήλ Μακρή, Α. Ψαθά και Ν, Σαββίδην, επέδωσε ψήφισμα προς το Διοικητή, ο οποίος υπεσχέθη να το διαβιβάσει προς την Α.Ε. τον Κυβερνήτη. Διαμαρτυρίες απέστειλαν προς τον Κυβερνήτη η Παγκύπρια Επιτροπή Μικροκαταστηματαρχών, το Δημοτικό

Συμβούλιο Λεμεσού και άλλα σώματα και οργανώσεις”.

 

Η κηδεία του Τ. Κυθρεώτη

Την επομένη ημέρα έγινε η κηδεία του Τάκη Κυθραιώτη.

Επικήδειο εκφώνησε ο Δήμαρχος Αμμοχώστου Αδάμ Αδάμαντος και χαιρέτησαν οι εκπρόσωποι του ΑΚΕΛ, της ΠΕΟ, της ΕΚΑ, της ΠΕΜ και άλλων οργανώσεων. Στην κηδεία πήραν μέρος πολλές χιλιάδες λαού και μεταξύ των, μερικές εκατοντάδες στρατιωτών.

Πολλοί εργαζόμενοι σταμάτησαν τις εργασίες τους και έλαβαν μέρος στην κηδεία.

Η κηδεία του Τάκη Κυθραιώτη έγινε με δαπάνες του Δήμου και των Λαϊκών οργανώσεων στις 3 μ.μ. από τον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου.

 

 Η κηδεία του Τ. Κυθρεώτη.
Η κηδεία του Τ. Κυθρεώτη.

Εντείνεται ο αγώνας για αποστράτευση

Μετά τη δολοφονία του Κυθραιώτη πραγματοποιήθηκε στις 10 Οκτωβρίου διαδήλωση των εθελοντών στη Λεμεσό.

Η διαδήλωση ξεκίνησε από την τοποθεσία Πεντάδρομος (που τότε βρισκόταν στην άκρη της πόλης, με επικεφαλής μεσίστια Ελληνική σημαία· Διέσχισε την οδό Ανεξαρτησίας, κατέβηκε μέχρι την οδό Αγίου Ανδρέου και επιστρέφοντας προς τα πάνω, έστριψε προς την Πλατεία Ηρώων. Κύρια συνθήματα της διαδήλωσης ήταν: Αίσχος στους δολοφόνους του ήρωα Κυθραιώτη και άμεση αποστράτευση.

 

Ταυτόχρονα αποφασίστηκε η αλλαγή τακτικής του αγώνα. Πλέον οι απόστρατοι δεν θα αρνούνταν να επιβιβαστούν στα πλοία για μεταφορά τους στο εξωτερικό αλλά θα αρνούνταν να φύγουν από το χώρο της κομπανίας για το Διαμετακομιστικό Σταθμό της Αμμοχώστου.

 

Όσοι τελικά αρνήθηκαν να φύγουν από το χώρο της κομπανίας καταδικάστηκαν μαζικά από το στρατοδικείο σε φυλάκιση. Αργότερα μετεφέρθησαν στις φυλακές της Αλμάζα που ευρίσκοντο κάπου κοντά στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου. Εκεί διέμεναν από προηγούμενα φυλακισμένοι οι στρατιώτες μιας ολόκληρης κομπανίας σκαπανέων.

 

Ο αγώνας για την αποστράτευση συνεχίστηκε με πιο έντονο τρόπο, ώσπου τελικά η αποστράτευση έγινε πραγματικότητα.

 

 

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

1. Ο Γ.Γ. της Ένωσης Κυπρίων Αποστράτων Πανίκος Παιονίδης με ομάδα στρατιωτών.

2. Ο Τάκης Κυθρεώτης.

3. Η κηδεία του Τ. Κυθρεώτη.

4. Εκπαίδευση στο ΚΕΝ Πολεμιδιών

 

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy