Η αυτοακύρωση των ΜΜΕ

Της Ελένης Μαύρου

Το ελληνικό δημοψήφισμα της περασμένης βδομάδας έχει πολλές, ενδιαφέρουσες, αναγνώσεις. Αρκετές θα διαφοροποιηθούν ανάλογα με τα αποτελέσματα της διαπραγμάτευσης του σαββατοκύριακου, που τη στιγμή που γράφεται αυτή η στήλη δεν είναι γνωστά. Οι πιο σημαντικές όμως έχουν να κάνουν, στη δική μου αντίληψη, με το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αμφισβητούνται πλέον και από δυνάμεις πέραν της Αριστεράς ο χαρακτήρας και οι πολιτικές της Ενωσης, ενώ οι πολίτες και τα κοινωνικά κινήματα διεκδικούν ξανά ρόλο στην πολιτική ζωή.

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του δημοψηφίσματος αφορά τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.

Τις μέρες πριν απο το δημοψήφισμα, τα ιδιωτικά συγκροτήματα των ΜΜΕ επιδόθηκαν σε μια μαζική επίθεση με το εκβιαστικό δίλημμα «εντός ή εκτός ευρώ», ενισχύοντας την προσπάθεια μιας πολιτικής ελίτ να συγκαλύψει το πραγματικό διακύβευμα. Η επίθεση αυτή πήρε γρήγορα τη μορφή ταινίας τρόμου. Ψεύτικες ή αλλοιωμένες φωτογραφίες στις εφημερίδες, αποσπασματική χρήση δημοσκοπήσεων, κατασκευασμένα ρεπορτάζ, λογοκρισία της διαφορετικής άποψης.

(Θυμηθείτε λίγο τη στάση και των δικών μας συστημικών Μέσων Ενημέρωσης το 2012 – όταν οι τράπεζες έσπρωξαν την Κύπρο στο μνημόνιο. Η πλειοψηφία των ΜΜΕ εξαπέλυσε μια εκστρατεία τρόμου και εκβιασμών για αποδοχή των όρων της Τρόικας, στοχοποιώντας τον Πρόεδρο Χριστόφια και την κυβέρνησή του).

Εκείνο που πέτυχαν ήταν πρώτα να δώσουν τροφή σε πλήθος σατιρικών σχολίων, στη συνέχεια να εξοργίσουν σπρώχνοντας τον κόσμο στην αντίθετη κατεύθυνση και, κυρίως, να αναδείξουν μια κοινωνία που επικοινωνεί πια μεταξύ της αγνοώντας τα καθεστωτικά ΜΜΕ.
Το φαινόμενο δεν είναι βέβαια καινούργιο. Εδώ και αρκετά χρόνια, σειρά μετρήσεων αποτυπώνει την απαξίωση των ΜΜΕ στη συνείδηση των πολιτών. Το τελευταίο ευρωβαρόμετρο καταγράφει τη δυσπιστία των Ελλήνων απέναντι στην τηλεόραση σε ποσοστό 79% (45% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, 54% ο αντίστοιχος στην Κύπρο). Ο Τύπος συγκεντρώνει την αποδοκιμασία του 67% των Ελλήνων (ΕΕ 49%, Κύπρος 53%) και το ραδιόφωνο το 59% (ΕΕ 33%, Κύπρος 48%). Οι Ελληνες, ιδιαίτερα οι πιο νέοι, εμπιστεύονται το διαδίκτυο περισσότερο απ’ όλους τους Ευρωπαίους, σε ποσοστό 46% (ΕΕ 36%, Κύπρος 38%).

(Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν προκαλεί ανησυχία το γεγονός ότι στο διαδίκτυο έχει συγκροτηθεί μια άλλη δημόσια σφαίρα, με τις δικές της ιδιαίτερες αδυναμίες. Μια αλλαγή που μπορεί να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση τόσο της χειραφέτησης όσο και της χειραγώγησης).

Το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι απλώς «εκτελούσαν εντολές» δεν καθησυχάζει. Είναι γνωστό ότι τα ΜΜΕ δεν είναι ουδέτερα, εφόσον αποτελούν φορείς ιδιωτικών (κυρίως) συμφερόντων, με τις συνεπαγόμενες εξαρτήσεις.

Η ενημέρωση είναι ένα υπέρτατο αγαθό. Αφορά τη συμμετοχή στις κοινωνικές διεργασίες, τη συμμετοχή στη γνώση. Η διαστρέβλωση της αλήθειας, η συκοφαντία, η απώλεια του μέτρου, οδηγούν στην απαξίωση των θεσμών και ρόλων, στην προσβολή της ανθρώπινης ύπαρξης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τα ΜΜΕ (μόνο) που καθορίζουν την ποιότητα της δημοκρατίας και των θεσμών μας. Η κάθε κοινή γνώμη είναι ο «καθρέφτης» μιας συγκεκριμένης πολιτικής κουλτούρας και η αποτύπωση ενός συγκεκριμένου συστήματος αξιών. Είναι ευθύνη, όμως, τόσο της πολιτείας, όσο -κυρίως- και των ίδιων των δημοσιογράφων, να προστατεύσουν στο βαθμό που είναι δυνατόν την πολυφωνία και τη δεοντολογία στην ενημέρωση.

Υστερόγραφο: Η μάχη της Ελλάδας έχει ήδη αποτελέσματα. Και αυτό ανεξάρτητα από το αν η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να οδηγείται σε συμβιβασμό με τους δανειστές. Ο δρόμος της διεκδίκησης δεν είναι εύκολος. Συχνά χρειάζεται να κάνεις ένα βήμα πίσω για να μπορέσεις μετά να πας δυο βήματα μπροστά.