Οι… αλεπούδες του κέρδους, ο Νο 1 εχθρός των χελωνών

Προστατεύονται από το 1978 με ένα από τα καλύτερα προγράμματα, σύμφωνα με την ΕΕ.

Μέχρι τώρα οι επιστήμονες κατέγραφαν ότι ο κυριότερος φυσικός εχθρός των χελωνών στην Κύπρο είναι οι αλεπούδες. Τελευταία προστίθεται και ο άνθρωπος… Για την ακρίβεια η ασυδοσία του εύκολου κέρδους, που μπορεί να επιτευχθεί ακόμα και με παράνομες μεθόδους! Πρόκειται στην ουσία για  έλλειψη σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον.

Σε μερικές παραλίες περισσότερο από το 80% των αυγών ή των μικρών χελωνών τρώγονται από τις αλεπούδες, αν δεν προστατευτούν. Μερικές φωλιές καλύπτονται από τη θάλασσα όταν τα αυγά γεννηθούν πολύ κοντά στην παραλία. Το οδήγημα στην παραλία μπορεί να καταστρέψει τις φωλιές, ενώ οι βαθιές τροχιές στην άμμο εμποδίζουν τα χελωνάκια να φτάσουν στη θάλασσα.

Ευτυχώς, σύμφωνα με τη διευθύντρια του Τμήματος Αλιείας, Μαρίνα Αργυρού, δεν υπήρξε καταστροφή φωλιών, όπως αρχικά είχε γίνει γνωστό, όταν έγιναν οι γνωστές παρεμβάσεις στην παραλία «Απρόκρεμμος» στο Νέο Χωριό Πάφου, μπροστά από το πολυτελές ξενοδοχείο για τους σκοπούς ενός γάμου Ρώσου επιχειρηματία… Η ευκολία με την οποία δόθηκε η άδεια για την παρέμβαση από την Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου πρέπει να ηχήσει σαν καμπανάκι… Το επόμενο λάθος μπορεί να στοιχίσει ακριβά για το σπάνιο αυτό είδος ζωής, που μας κάνει την τιμή να επιβιώνει ακόμα μαζί με τον άνθρωπο.

Πρόγραμμα προστασίας από τα καλύτερα

Από το 1978 έχει τεθεί σε εφαρμογή το Σχέδιο Προστασίας των Θαλάσσιων Χελωνών, με επίκεντρο το Σταθμό Λάρας. Το πρόγραμμα προστασίας και διαχείρισης των θαλάσσιων χελωνών της Κύπρου αναγνωρίζεται ως ένα από τα καλύτερα προγράμματα στη Μεσόγειο, σύμφωνα με τη διευθύντρια του Τμήματος Αλιείας κα Μαρίνα Αργυρού.

Στις παραλίες της Κύπρου αναπαράγονται δύο είδη θαλάσσιων χελωνών: η Πράσινη Χελώνα (Chelonia mydas) και η Καρέττα-Καρέττα (Caretta caretta). Στη λίστα του IUCN (Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης) η χελώνα Καρέτα (Caretta caretta) χαρακτηρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο ως vulnerable (ευάλωτη), ενώ η Πράσινη Χελώνα (Chelonia mydas) ως endangered (απειλείται με εξαφάνιση).

Στη περιοχή της Μεσόγειου οι Πράσινες Χελώνες γεννούν σχεδόν αποκλειστικά στην Κύπρο και την Τουρκία.  Η Καρέττα-Καρέττα γεννά και στην Ελλάδα και σε πιο μικρούς αριθμούς και σε άλλες χώρες της Μεσογείου.

Το σχέδιο προστασίας/πρόγραμμα παρακολούθησης των θαλάσσιων χελωνών, έχει επιλεγεί ανάμεσα στα καλύτερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης  και βρισκόταν στη λίστα Natura 2015 Award Finalists όπου παραμένει μέχρι και σήμερα.

Σύμφωνα με τη διευθύντρια του τμήματος, κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι: α) η προστασία των χελωνών, β) η προστασία των αυγών και των μικρών χελωνών από τους φυσικούς τους εχθρούς (αλεπούδες) και τις ανθρώπινες δραστηριότητες, γ) η προστασία και η διατήρηση των εναπομεινάντων αναπαραγωγικών βιοτόπων τους, δ) ο συστηματικός έλεγχος του πληθυσμού των χελωνών και της αναπαραγωγικής τους δραστηριότητας στην Κύπρο και ε) η ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού για την προστασία και διατήρηση των χελωνών και γενικά του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια γενική αύξηση της φωλεοποίησης των θαλάσσιων χελωνών και ιδιαίτερα της χελώνας Καρέττα-Καρέττα. Η αύξηση αυτή είναι αποτέλεσμα των μέτρων προστασίας τους, που λαμβάνονταν πριν από 20-25 χρόνια και του γεγονότος ότι αυτά συνεχίζονται να λαμβάνονται.

Γι’ αυτό το λόγο οι θαλάσσιες χελώνες και τα αυγά τους προστατεύονται από τον περί Αλιείας Νόμο από το 1971 και η προστασία του βιοτόπου τους στην περιοχή Λάρας-Τοξεύτρας εξασφαλίζεται με τα διαχειριστικά μέτρα, που παρουσιάζονται στους Κανονισμούς του ιδίου Νόμου.

Οι θαλάσσιες χελώνες και τα αυγά τους στην Κύπρο προστατεύονται  από το 1971 από τον περί Αλιείας Νόμο (ΚΕΦ. 135) και Κανονισμούς 1990 (Reg. No. 273/90). Η προστασία του βιοτόπου τους στην περιοχή Λάρας/Τοξεύτρας εξασφαλίστηκε το 1989 με διαχειριστικά μέτρα σε Κανονισμούς του ίδιου Νόμου.

Επιπρόσθετα, περιλαμβάνονται στο Παράρτημα II του Πρωτοκόλλου, το οποίο αφορά Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλομορφία της Μεσογείου της Σύμβασης της Βαρκελώνης, το οποίο η Κύπρος επικύρωσε με τον Νόμο No. 20(III)/2001. Επίσης, προστατεύονται και μέσω της Ευρωπαϊκής Οδηγίας των Οικοτόπων.

Δίχτυ προστασίας από το «Natura 2000»

Οι θαλάσσιες χελώνες θεωρούνται είδη προτεραιότητας και για τη διατήρησή τους απαιτείται ο χαρακτηρισμός ειδικών ζωνών διατήρησης. Στο πλαίσιο της σχετικής νομοθεσίας έχει συσταθεί στην Κύπρο το Δίκτυο «Natura 2000».

Αρχαία ομάδα ερπετών… οι χελώνες

Οι χελώνες είναι μια αρχαία ομάδα ερπετών. Εξελίχθηκαν στην ξηρά και επέστρεψαν με επιτυχία πίσω στο θαλάσσιο περιβάλλον. Οι δεσμοί τους όμως με τους αρχαίους τους προγόνους, που προσαρμόστηκαν στην ξηρά, τις οδηγούν πίσω στην ξηρά για να γεννήσουν τα αυγά τους. Για τον ίδιο λόγο οι χελώνες αναπνέουν με πνεύμονες, αν και μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους για πολλή ώρα. Στα πρώτα τους χρόνια οι μικρές χελώνες και των δύο ειδών τρέφονται με πλαγκτονικούς οργανισμούς, μέδουσες, μαλάκια κ.ά.. Οι Πράσινες Χελώνες, όταν μεγαλώσουν, τρέφονται με δύο είδη «φυκιών», την Ποσειδώνια και την Συμοτόσεα. Η Καρέττα-Καρέττα τρέφεται με διάφορα θαλάσσια ζώα όπως καβούρια, αχινούς, σφουγγάρια, μαλάκια και μέδουσες. Οι χελώνες μπορούν να ζήσουν περισσότερο από 60 χρόνια.

Γεννούν κάθε 2-5 χρόνια

Η Καρέττα-Καρέττα γεννά όταν γίνει 15-20 χρονών και η Πράσινη Χελώνα στα 25-30 της χρόνια.

Οι χελώνες γεννούν κάθε 2-5 χρόνια. Η Καρέτα Καρέτα γεννά κυρίως από το τέλος Μαΐου μέχρι τις αρχές Αυγούστου. Η Πράσινη Χελώνα αρχίζει και τελειώνει να γεννά δύο εβδομάδες αργότερα. Τη χρονιά δε που γεννούν, γεννούν 3-5 φορές, κάθε 14 μέρες περίπου. Η Καρέττα-Καρέττα γεννά γύρω στα 80 αυγά σε κάθε φωλιά, σε βάθος 30-50 εκ. περίπου. Η Πράσινη Χελώνα γεννά γύρω στα 120 αυγά σε βάθος 50-80 εκ. περίπου. Τα αυγά έχουν μαλακό κέλυφος. Μετά την τοποθέτηση των αυγών, η χελώνα σκεπάζει με άμμο τη φωλιά με πολλή υπομονή και προσοχή προτού επιστρέψει στη θάλασσα. Τα αυγά εκκολάπτονται με τη ζέστη του ήλιου σε 7 βδομάδες περίπου. Τα μικρά χελωνάκια αναδύονται από την άμμο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το φύλο καθορίζεται από τη θερμοκρασία της άμμου. Ψηλές θερμοκρασίες παράγουν θηλυκά χελωνάκια και χαμηλές αρσενικά. Γύρω στους 29-30ºC τα μισά χελωνάκια είναι αρσενικά και τα μισά θηλυκά.

Χελώνες και φώτα

Τα χελωνάκια προσελκύονται από τα φώτα. Το ένστικτό τους, τους λέει ότι το πιο φωτεινό σημείο του ορίζοντα είναι η θάλασσα. Τεχνητά φώτα κοντά στην παραλία (ξενοδοχεία, ταβέρνες, αυτοκίνητα κ.ά.) τα αποπροσανατολίζουν με αποτέλεσμα να κατευθύνονται προς τα φώτα αυτά, αντί στη θάλασσα. Αν δεν φτάσουν στη θάλασσα γρήγορα, θα πέσουν θύμα των αλεπούδων ή αν παραμείνουν στην ξηρά μέχρι την επόμενη μέρα, θα πεθάνουν από τη ζέστη του ήλιου και της άμμου.

Φώτα και κίνηση στην παραλία, επίσης, εκφοβίζουν τις θηλυκές χελώνες και τις αποτρέπουν από το να βγουν για να γεννήσουν. Αν δεν μπορέσουν να γεννήσουν σε δυο-τρεις μέρες στην παραλία, τότε θα αφήσουν τα αυγά τους στη θάλασσα. Είναι γι’ αυτό το λόγο που η παρουσία του κοινού στις παραλίες απαγορεύεται τη νύχτα.

Το νομοθετικό κέλυφος προστασίας

Οι χελώνες και τα αυγά τους, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Τμήματος Αλιείας, προστατεύονται από τον περί Αλιείας Νόμο, από το 1971. Η προστασία του βιοτόπου τους, στην περιοχή Λάρας/Τοξεύτρας, εξασφαλίστηκε το 1989 με διαχειριστικά μέτρα σε Κανονισμούς του ίδιου Νόμου. Το 2003 η περιοχή Πόλης/Λίμνης έχει επίσης κηρυχθεί σε Παραλιακή Ζώνη Οικολογικής Προστασίας βάσει της Πολεοδομικής Νομοθεσίας.

Εντός της Προστατευόμενης Περιοχής Λάρας/Τοξεύτρας απαγορεύεται:

* Η τοποθέτηση ομπρελών, κρεβατιών, αντίσκηνων, τροχόσπιτων κ.λπ.

* Η παραμονή πάνω στην παραλία και την παραλιακή περιοχή κατά τη νύχτα, αρχίζοντας μια ώρα πριν από τη δύση του ήλιου

* Η οδήγηση οποιουδήποτε οχήματος πάνω στις παραλίες

* Η χρήση ή αγκυροβόληση σκάφους στην περιοχή

* Το ψάρεμα με οποιονδήποτε τρόπο (δίκτυα, ψαροτούφεκο κ.λπ. εκτός από το καλάμι)

* Το μάζεμα καβουριών από την παραλία (είναι προστατευόμενο είδος σε όλη την Κύπρο)

Σύμφωνα με άλλη νομοθεσία απαγορεύεται:

*Να αφήνετε τα σκουπίδια σας στην παραλία και στη γύρω περιοχή

*Να ανάβετε φωτιά (κάρβουνα, κ.λπ.) πάνω στην παραλία ή σε οποιοδήποτε άλλο σημείο στην περιοχή

*Αν σκάψετε στην άμμο ισοπεδώστε ό,τι έχετε κάνει πριν φύγετε  -μπορεί να δημιουργήσατε άθελά σας παγίδες για τα χελωνάκια

Της Νίκης Κουλέρμου