Η άλλη ανάγνωση της Ιστορίας

 Ένα νέο σύγγραμμα, στόχος του οποίου είναι να φέρει το καινούργιο

 

Του Κώστα Α. Κωνσταντίνου

 

 

21106671_1921697834759294_6836875436762867798_n

 

Όταν εκδίδεται ένα νέο σύγγραμμα, στόχος του είναι να φέρει κάτι το καινούργιο. Στην περίπτωση του νέου ηλεκτρονικού βιβλίου με τίτλο History Education & Conflict Transformation, οι Χάρης Ψάλτης, Μάριο Καρρετέρο και Σαμπίνα Τζέχατζιτς επιχειρούν μια τομή στον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας, με στόχο την εισαγωγή της καλλιέργειας κριτικής ιστορικής σκέψης.

Το νέο, ηλεκτρονικό βιβλίο, το οποίο μπορεί κάποιος να διαβάσει δωρεάν στον υπολογιστή του, άρχισε να δέχεται το πρώτο κύμα επισκέψεων εδώ και δύο περίπου βδομάδες.

Οι θέσεις επιστημόνων και ανθρώπων από διαφορετικές γωνιές του κόσμου, οι οποίοι μελετούν μια σειρά από ιστορικές διενέξεις, το Ολοκαύτωμα, τον πόλεμο της Σερβίας, τη διαχωριστική γραμμή της Κύπρου, φέρνουν, μέσω του νέου βιβλίου, ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία ένας εκπαιδευτικός μπορεί να επεξεργαστεί και που μπορούν να προσδώσουν την άλλη διάσταση στην εκμάθηση της Ιστορίας στην εκπαίδευση.

 

 Το Ολοκαύτωμα, ο πόλεμος της Σερβίας, η διαχωριστική γραμμή της Κύπρου, εξετάζονται από επιστήμονες από διαφορετικές γωνιές του κόσμου

 

Οι συνεργάτες του συγγράμματος

Συνεργάτες στη συγγραφή του βιβλίου είναι επιστήμονες, κοινωνικοί ψυχολόγοι, ιστορικοί και εκπαιδευτικοί, οι οποίοι είναι μέλη του δικτύου COST (European Cooperation in science and Technology). Χάρη στην εμπλοκή των μελών του δικτύου το σύγγραμμα εκδόθηκε με την υποστήριξη του προγράμματος της ΕΕ, Horizon 2020.

 

Ο εμβολιασμός της Ιστορίας

H συζήτηση με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου συνέδεσε δύο επιστήμες, οι οποίες παντρεύονται στο βιβλίο. Την Ιστορία και την Κοινωνική Ψυχολογία.

Σύμφωνα με τον δρα Χάρη Ψάλτη, εάν υπάρχει κάτι το καινοτόμο στο νέο βιβλίο, είναι μια προσπάθεια διαπίστωσης του πώς η Κοινωνική Ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει τους ιστορικούς και τους εκπαιδευτικούς να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους και να βελτιωθούν γενικότερα. Ο κ. Ψάλτης επισημαίνει ότι ο πρώτος στόχος για ένα εκπαιδευτικό παραμένει η καλλιέργεια κριτικής ιστορικής σκέψης και συνείδησης, σημειώνοντας χαρακτηριστικά πως είναι άκρως σημαντικό όταν κάποιος προσπαθεί να είναι αντικειμενικός με τη χρήση των πηγών του και κατανοεί το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο συμβαίνουν τα διάφορα γεγονότα. Δεν αφήνει, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, τον άνθρωπο να είναι έρμαιο στην προπαγάνδα και σ’ αυτό που ονομάζεται αφήγηση «μονόπλευρης θυματοποίησης».

Στη συνομιλία που είχαμε με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου καταβάλαμε προσπάθεια διασύνδεσης της Κοινωνικής Ψυχολογίας με την Ιστορία. Για τον ίδιο, η Κοινωνική Ψυχολογία  μπορεί να εξηγήσει το γιατί κάποιος έκανε κάτι, είτε λόγω χαρακτήρα είτε λόγω εξωγενών παραγόντων.

 

 Χάρης Ψάλτης: Εάν υπάρχει κάτι το καινοτόμο στο νέο βιβλίο, είναι μια προσπάθεια διαπίστωσης του πώς η κοινωνική ψυχολογία μπορεί να βοηθήσει τους ιστορικούς και τους εκπαιδευτικούς να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους και να βελτιωθούν γενικότερα

 

Εθνική αφήγηση και απειλές

Σύμφωνα με την ανάλυση του Δρος Ψάλτη, στη Σερβία και την Κροατία διαπιστώνεται ότι οι επίσημες αφηγήσεις -βιβλία ιστορίας, σχολική ύλη, πολιτικές τοποθετήσεις- επηρεάζουν το αίσθημα της απειλής του κοινού. Μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων εντοπίστηκε, όπως αναφέρει, ότι όσοι πιστεύουν στην εθνοκεντρική αφήγηση δείχνουν να αισθάνονται μεγαλύτερες απειλές. Η κατάσταση αυτή, αναφέρει, «δημιουργεί ως συνέπεια την αρνητική προκατάληψη απέναντι στους άλλους. Είτε αυτοί είναι Τουρκοκύπριοι, είτε Αλβανοί στο Κόσοβο είτε οι Κροάτες απέναντι στους Σέρβους».

Όπως επεξηγεί ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου, η δημιουργία ενός υπερβολικού αισθήματος απειλής φέρνει με τη σειρά της αρνητικά συναισθήματα, προκατάληψη και δυσπιστία, μειώνοντας την εμπιστοσύνη απέναντι στους άλλους, κάτι που δεν είναι υποβοηθητικό στην προσπάθεια κατάληξης σε ένα συμβιβασμό.

 

Η τραγική μας εκπαίδευση

 

Κάνοντας μια αξιολόγηση της παρεχόμενης στα παιδιά εκπαίδευσης στην Κύπρο, ο Χάρης Ψάλτης επισημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου είναι τραγικό.

Επεξηγώντας τη θέση του, υποστηρίζει ότι μπορεί αφενός ο στόχος των σχολείων να είναι η επανένωση, με τη λογική της ταμπέλας, ωστόσο αυτό που επιτυγχάνεται, στο τέλος της ημέρας, είναι ακριβώς το αντίθετο, αφού κατά τον ίδιο καλλιεργεί στην ουσία την αφήγηση και το δόγμα ότι πάντα φταίνε οι άλλοι. Αυτό, κατά τον κ. Ψάλτη, «δημιουργεί μια φοβική αντίληψη και ως εκ τούτου τα παιδιά καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν θέλουν να ζήσουν με το σύνοικο στοιχείο. Δυστυχώς έχουμε μια κατάσταση που καλλιεργεί την μη επιθυμία για λύση αντί την επιθυμία για λύση. Αντί να προωθεί επαφές με την άλλη πλευρά, το σύστημά μας έρχεται και μπλοκάρει τις επαφές αυτές», ανέφερε χαρακτηριστικά στη «Χ».

 

 Όσοι πιστεύουν στην εθνοκεντρική αφήγηση, δείχνουν να αισθάνονται μεγαλύτερες απειλές

 

Τι πρέπει να κάνουμε;

 

Στην πορεία της συζήτησης με τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου, και αναλύοντας το ζήτημα των επίσημων αφηγήσεων, μας επεξήγησε σε πολύ αδρές γραμμές ότι στην Κύπρο, την Κροατία ή τη Σερβία παρατηρούνται οι ίδιοι μηχανισμοί σε σχέση με την καλλιέργεια της επίσημης αφήγησης. Μπορεί να υπάρχουν μηχανισμοί που έχουν να κάνουν με την ομαδική ταυτότητα, σε όλες τις κοινωνίες, ωστόσο, όπως υποστηρίζει, δεν είναι τέτοιοι που να πει κάποιος πως δεν μπορεί να κάμει οτιδήποτε για να αλλάξουν τα πράγματα.

Εφόσον, όπως αναφέρει, ο στόχος είναι η καλλιέργεια ιστορικής σκέψης, τότε θα υπάρξει η πραγματική αλλαγή σε σχέση με τη διδασκαλία της Ιστορίας. Ανατρέχοντας στο κυπριακό παράδειγμα, τόνισε χαρακτηριστικά ότι με τη μεταρρύθμιση που έγινε από το Υπουργείο Παιδείας, παρά το γεγονός ότι στόχος παραμένει η καλλιέργεια ιστορικής κριτικής σκέψης, η προσθήκη ακόμη ενός στόχου που αφορά την καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας έχει σαν αποτέλεσμα την αλληλεξουδετέρωση του πρώτου και δεύτερου στόχου.

 

Οι θεωρίες συνωμοσίας

 

Ένα από τα ζητήματα που μπαίνει κάτω από τη βάσανο της κοινωνικής ψυχολογίας τα τελευταία χρόνια είναι οι θεωρίες συνωμοσίας ανά το παγκόσμιο, για τις οποίες ο Χάρης Ψάλτης έδωσε κατά τη διάρκεια της συζήτησης τη δική του εξήγηση, καταθέτοντας μια ανάλυση για όσους την επικαλούνται και την χρησιμοποιούν. Σύμφωνα με όσα ανέφερε, οι επιρρεπείς σε τέτοιες θεωρίες είναι «άτομα τα οποία προσπαθούν να κατανοήσουν μια μεγάλη ασυμμετρία δύναμης στην οποία υπάρχουν δύο πόλοι. Ο πολύ δυνατός και πολύ αδύνατος. Συνήθως οι επιρρεπείς σε τέτοιες συνωμοσιολογικές προσεγγίσεις είναι στη θέση του πολύ αδύνατου. Επειδή δεν έχουν τα νοητικά εργαλεία να αντιληφθούν την πολυπλοκότητα μιας κατάστασης η εύκολη λύση είναι η δημιουργία μιας συνωμοσίας», ανέφερε χαρακτηριστικά, λέγοντας ότι στην περίπτωση της διένεξης στην Κύπρο ταιριάζει πολύ το ότι πάντα κάποιοι θέλουν να μας καταβροχθίσουν.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy