Η άλλη πλευρά της ανεργίας

Του Αντρέα Παυλικκά*

Μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης είναι η συνεχώς αυξανόμενη ανεργία. Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται το 10% του εργατικού δυναμικού που, μεταφραζόμενο σε απόλυτο αριθμό, σημαίνει 25 εκατομμύρια άνεργοι.

Οι άνθρωποι που μένουν άνεργοι υποφέρουν ψυχολογικά, τα νεύρα τους είναι τεντωμένα, μαλώνουν με το παραμικρό. Η λύπη, η κατάθλιψη, η ανασφάλεια, η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι η φυσική αντίδραση του απολυόμενου υπαλλήλου. Όλα αυτά οδηγούν σε συμπεριφορές που κυμαίνονται από την απλή παραμέληση του εαυτού τους έως και αυτοκαταστροφικές περιπτώσεις.

Το άτομο αδιαφορεί για την εμφάνισή του, για τη διατροφή του, για τον κοινωνικό του περίγυρο και την οικογένειά του ή μπορεί να στραφεί σε συνήθειες όπως το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Μερικά στοιχεία που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυπώνουν την κατάσταση – δείχνουν πως μπορεί η ανεργία να βλάψει σοβαρά την ψυχολογική υγεία του ανθρώπου.

• Τα ποσοστά αυτοκτονίας ατόμων που έχουν χάσει τη δουλειά τους είναι διπλάσια από εκείνα που έχουν σταθερή επαγγελματική δραστηριότητα (Αμερικανική Ένωση για τις Αυτοκτονίες-ΑΑS).
• Στην Ευρώπη σημειώνονται ετησίως 59.000 αυτοκτονίες, 90% των οποίων οφείλονται σε ψυχικές διαταραχές.
• Ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες, όπως άνεργοι, μετανάστες, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα ψυχικής υγείας.

Οι άνεργοι της εποχής μας δεν υποφέρουν τόσο από την πείνα, όσο από την αγωνία, το άγχος, τις κρίσεις πανικού, το αδιέξοδο… Οι επιστήμονες εντοπίζουν τέσσερα στάδια στην ψυχολογική κατάσταση του ανέργου: το σοκ, την περίοδος προσωρινής αισιοδοξίας, την παρατεταμένη απαισιοδοξία, την απόλυτη μοιρολατρία.

Αυτά τα στάδια τα ζουν ως ένα βαθμό και τα μέλη των οικογενειών των ανέργων. Η δουλειά δίνει στον άνθρωπο όχι μόνο τα μέσα συντήρησης αλλά και το αίσθημα ότι είναι απαραίτητος. Με την απώλεια της δουλειάς ο άνθρωπος νιώθει να τον κυριεύει ο φόβος και το συναίσθημα της πλήρους απομόνωσης.

Για τους νέους ανθρώπους, τη νεολαία, η αναγκαστική αδράνεια γίνεται ιδιαίτερα καταστροφική. Όταν, στο ξεκίνημα της ζωής τους, δε βλέπουν καμιά δυνατότητα να βρουν δουλειά, μια μερίδα των νέων παίρνουν τον κατήφορο της κλεψιάς, της εγκληματικότητας, της κομπίνας, της πορνείας, ενώ τα τελευταία χρόνια αυξάνονται και οι περιπτώσεις αυτοκτονιών μεταξύ των νέων.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει επιδεινώσει την κατάσταση στον τομέα της ανεργίας. Δισεκατομμύρια λεφτά έχουν δοθεί για να στηριχθούν οι τράπεζες, ενώ οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι, οι ευάλωτες τάξεις του πληθυσμού που δεν φταίνε σε τίποτα για την κρίση, ποια στήριξη είχαν;

«Περιμένετε να υπάρξει ανάπτυξη και μετά βλέπουμε», αυτό είναι το σλόγκαν των περισσοτέρων κυβερνήσεων. Εν τω μεταξύ οι ομάδες αυτές του πληθυσμού βρίσκονται στα πρόθυρα της απελπισίας και των συμπτωμάτων που αναφέραμε πιο πάνω.

Για μας είναι καθαρό ότι δεν φταίει ο άνεργος που δεν μπορεί να βρει δουλειά, φταίει το ίδιο το σύστημα που ζούμε, το οποίο λόγω της φύσης και της λειτουργίας του παράγει ανέργους, φταίει το σύστημα που οδηγεί εκατομμύρια ανθρώπους στην ουρά της αγοράς εργασίας.
* Οικονομολόγος- ερευνητής