Η απόδραση του Εζεκία Παπαϊωάννου

Ο Εζεκίας Παπαϊωάννου στο βήμα του 13ου Συνεδρίου του ΑΚΕΛ

Στις 20 Απριλίου 1956 απέδρασε από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Εζεκίας Παπαϊωάννου.

Μια απόδραση που αμφισβητήθηκε κι ακόμα αμφισβητείται από διάφορους, οι οποίοι σκόπιμα διαστρεβλώνουν τα γεγονότα που έγιναν εκείνη την περίοδο.

Για παράδειγμα, υποβάλλουν ότι ο Εζεκίας Παπαϊωάννου αμέσως μετά την απόδρασή του βρέθηκε στο Λονδίνο όπου δρούσε ανενόχλητος. Μάλιστα για να χλευάσουν την απόδραση λένε ότι βρέθηκε στο Λονδίνο με τις πιτζάμες.

Ποια όμως είναι αλήθεια;

Η απόφαση για αποδράσεις

Εκατόν τριανταπέντε στελέχη και μέλη του ΑΚΕΛ συνελήφθησαν το βράδυ της 13ης προς 14η Δεκεμβρίου 1955, όταν οι βρετανικές αρχές έθεσαν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ.

Οι συλληφθέντες μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο της Δεκέλειας και αργότερα στις Κεντρικές Φυλακές.

Τα μέλη της καθοδήγησης του κόμματος τα οποία διέφυγαν των συλλήψεων αντιμετώπιζαν οργανωτικά προβλήματα που δυσκόλευαν τη δράση του κόμματος κι έτσι αποφασίστηκε ότι κάποια στελέχη θα έπρεπε να βρεθεί τρόπος να αποδράσουν κάποια στελέχη.

Όπως γράφει ο τότε Β.Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Ανδρέας Φάντης η ανάγκη αναδιοργάνωσης του Κόμματος οδήγησε στο σχεδιασμό των αποδράσεων των Παυλάκη Γεωργίου και Κυριάκου Χρήστου προς ενίσχυση των μηχανισμών της Λάρνακας και Λευκωσίας. Όμως η ανάγκη απαιτούσε και την απόδραση του ίδιου του Γ. Γραμματέα.[1]

Καταρτισμός σχεδίου απόδρασης

Η ιδέα απόδρασης του Γ.Γ. από το νοσοκομείο ανήκε στον Κώστα Παρτασίδη ο οποίος είχε επιστρέψει στις φυλακές μετά την μεταφορά του ίδιου στο νοσοκομείο μετά από καρδιακό επεισόδιο. Έμεινε εκεί από τις 5 μέχρι τις 20 Μαρτίου.

Είχε διαπιστώσει ότι τότε κτιζόταν η νέα πτέρυγα και ότι η απόδραση από εκεί δεν θα ήταν δύσκολη. Η δίοδος προς τη νέα πτέρυγα, άνετα θα μπορούσε να ήταν το παράθυρο του αποχωρητηρίου της υφιστάμενης πτέρυγας.

Η μεταφορά στο νοσοκομείο

Ο Παπαϊωάννου είχε πράγματι προβλήματα υγείας και παρακολουθείτο από τον γιατρό Χατζηευτυχίου. Παλαιότερα αιτήματα του για μεταφορά στο νοσοκομείο απορρίπτονταν από τα διεύθυνση των φυλακών. Ωστόσο το βράδυ της 18ης Απριλίου ο Εζεκίας προσποιήθηκε ότι ήταν βαριά άρρωστος και οι αρχές των φυλακών αποφάσισαν τη μεταφορά του στο νοσοκομείο μετά που αντιπροσωπεία του ΑΚΕΛ τους κατέστησε υπεύθυνους για τη ζωή του.

Έτσι το μεσημέρι της επομένης (19 Απριλίου) επιτυγχάνεται η πρώτη φάση του σχεδίου.[2]

31453862_10213054317706070_2148969534885724160_nΗ απόδραση

Όλα έπρεπε να γίνουν γρήγορα και μέχρι τις 14.00 της επομένης (20 Απρ.) ο Παπαϊωάννου έπρεπε να βρισκόταν εκτός νοσοκομείου.

Ο Νικόλας Μεσαρίτης κάνει τις τελευταίες συνεννοήσεις με τον Αντώνη Τουφεξή που είχαν αναλάβει την απόδραση. Ο Μεσαρίτης του παραδίδει τα ρούχα που θα έπρεπε να φορέσει ο Ε. Παπαϊωάννου αμέσως μετά την έξοδο του από την παλιά πτέρυγα για να μην αναγνωριστεί. Ο Αντ. Τουφεξής θα αναλάμβανε την ευθύνη να χαλαρώσει την ξύλινη πλάκα «κοντραπλακέ» που λειτουργούσε σαν προσωρινό διαχωριστικό των δύο πτερύγων για να μπορέσει ο κρατούμενος να την παραβιάσει και να περάσει στην υπό ανέγερση νέα πτέρυγα.

Σύμφωνα με το σχέδιο ο Παπαϊωάννου θα κατευθυνόταν στο πίσω μέρος του κτιρίου στην οδό Χίλωνος, όπου θα τον ανέμενε με το αυτοκίνητο του ο Κώστας Χίππης για να τον μεταφέρει στο σπίτι του στον Στρόβολο όπου και θα κρυβόταν προσωρινά ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ.

Κάτι πάει λάθος

Ο Παπαϊωάννου στη 1.55 μ.μ. ζητά άδεια από τον Τ/κύπριο φρουρό του θαλάμου πολιτικών κρατουμένων του τρίτου ορόφου για να πάει στο μπάνιο να ξυριστεί και να πλυθεί. Ο Μουσταφά Γαλιώτης δίνει την άδεια στον ασθενή ο οποίος σέρνοντας τα βήματά του διασχίζει τον μακρύ θάλαμο και φτάνει στο συγκεκριμένο σημείο που είχε καθοριστεί, εκεί στη διαχωριστική ξύλινη πλάκα. Ο γιατρός Κοκονάς και ο Τάκης Σταύρου που βρίσκονταν στον ίδιο θάλαμο με τον Παπαϊωάννου, απασχολούν τον Μουσταφά για να μην προσέξει τις κινήσεις του Παπαϊωάννου. για τις προθέσεις του και τους ζήτησε να απασχολήσουν το φρουρό όσο περισσότερο μπορούσαν.

Ακριβώς στις 2 μ.μ., όπως είχε καθοριστεί ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ στέκεται μπροστά στο «κοντραπλακέ» αλλά με έκπληξη διαπιστώνει ότι δεν είχε χαλαρωθεί όπως είχε συμφωνηθεί.

Αργότερα ο Αντώνης Τουφεξής θα αφηγηθεί ότι προσπάθησε να χαλαρώσει την ξύλινη πλάκα αλλά δεν τα κατάφερε, αφού αυτή ήταν χοντρή και η χαλάρωση της θα έκανε θόρυβο.

Είχε ειδοποιήσει τους υπεύθυνους του σχεδίου ζητώντας να καθυστερήσει η απόδραση για 24 ώρες, αλλά όπως φάνηκε από τα γεγονότα το μήνυμα δεν έφτασε εκεί που έπρεπε να φτάσει.

Έχοντας όμως έγνοια, ο Τουφεξής στην προκαθορισμένη ώρα πήγε και στάθηκε στο σημείο που είχε οριστεί για κάθε ενδεχόμενο.

Η απόφαση του αποδείχθηκε σωτήρια για τον Παπαϊωάννου.

Ο Τουφεξής έδρασε αμέσως, κατέβηκε στο σημείο που ήταν το διαχωριστικό, και με φόρα έπεσε πάνω του δημιουργώντας ένα μικρό άνοιγμα. Έβαλε το πόδι του και κρατώντας το άνοιγμα τράβηξε με το χέρι του τον Παπαϊωάννου. Ήταν μια αστραπιαία κίνηση που χωρίς αυτήν, σίγουρα, η απόδραση θα οδηγείτο σε αποτυχία.

Έτσι ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ βρέθηκε στα διαμερίσματα της νέας πτέρυγας του Νοσοκομείου. Ο Αντώνης Τουφεξής τον εφοδίασε με τα εργατικά ρούχα όπως προνοούσε το σχέδιο (πουκάμισο, καφέ παντελόνι της δουλειάς και καπέλο) για να τα φορέσει πάνω από τις πιτζάμες του νοσοκομείου.

Από το Νοσοκομείο στο Καϊμακλί

Το σχέδιο προνοούσε τώρα να κατέβει μόνος τους τις σκάλες – σαν εργάτης – και να πάει μέχρι την είσοδο για να τον παραλάβει ο Μ. Παφίτης που θα τον οδηγούσε στο αυτοκίνητο του Κ. Χίππη.

Σημειώθηκε κι εδώ μια ανωμαλία, δεν εμφανίστηκε ο Μ. Παφίτης, όμως παρεμβάλλεται αυθόρμητα στην υπόθεση ένας άλλος εργάτης, ο Αντώνης Τζιωνής από τη Μια Μηλιά που προθυμοποιείται από μόνος του να βοηθήσει.

«Θα είναι κάποιος φευκός (σ.σ. δραπέτης) σκέφθηκα και τον ρώτησα τι βοήθεια θέλει» αφηγήθηκε αργότερα ο ίδιος.

Όμως αυτός δεν ήταν στο σχέδιο και δεν ήξερε ότι 200 μέτρα πιο κάτω περίμενε ο Χίππης. Γι’ αυτό όταν ο Πάπης τον ρώτησε πού είναι το αυτοκίνητο, εκείνος έτρεξε να φωνάξει… ταξί!

Ο ηγέτης της Αριστεράς αντιλήφθηκε αμέσως ότι κάτι δεν πήγε καλά και ότι αυτός ο άνθρωπος δεν ήταν στο σχέδιο. Παίρνει από μόνος του πρωτοβουλία και εξαφανίζεται αμέσως από το χώρο του Νοσοκομείου, φεύγοντας με τα πόδια για το Καϊμακλί.

Κατευθύνθηκε μόνος του προς το Καϊμακλί και έφτασε στο σπίτι της Μαρούλας Πέτα (στελέχους του Κόμματος).[3]

31460771_10213054317666069_2396526721068171264_nΟ Παπαϊωάννου καταζητείται

Αργά το απόγευμα εκδόθηκε και η πρώτη επίσημη ανακοίνωση που μεταδόθηκε από το ραδιόφωνο στις 7 το βράδυ. Την επόμενη μέρα η είδηση περιλαμβανόταν στα δημοσιεύματα των κυπριακών εφημερίδων.

Οι βρετανοί εξαπέλυσαν ανθρωποκυνηγητό αλλά ο Παπαϊωάννου ήταν άφαντος.

Σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν πού πιθανόν κρυβόταν ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, σκέφτηκαν να αφήσουν ελεύθερο έναν από τους στενούς συνεργάτες του, τον Λουκή Αλετρά.

Υπολόγιζαν ότι ο Λ. Αλετράς σίγουρα θα ήξερε πού κρυβόταν ο δραπέτης και θα επιδίωκε να συναντηθεί μαζί του. Έτσι θα τον συνελάμβαναν ξανά.

Ωστόσο αυτή η προσπάθεια τους απέβη άκαρπη.

Από το Καϊμακλί μέχρι την Ακρόπολη

Την ώρα που μεταδιδόταν από το ραδιόφωνο η απόδραση, ο ίδιος ο Παπαϊωάννου συνοδευόμενος από τους Ν. Μεσαρίτη και Κ. Χίππη μεταφερόταν στο σπίτι του Κώστα Αυγούστου στην Ομορφίτα.

Εκεί έμεινε μέχρι το πρωί της Τρίτης 24 Απριλίου 1956.

Στις 24 Απριλίου λοιπόν, ο Παπαϊωάννου μεταφέρεται με φορτηγό γεμάτο αμμοχάλικα από τους Γιάννη Τριανταφυλλίδης και Κ. Χίππη, σε σπίτι στον Άγιο Δομέτιο όπου επίσης διέμενε ο παράνομος βοηθός Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, Ανδρέας Φάντης.

Σ’ εκείνο το σπίτι διέμενε κατά διαστήματα και ο Γιάννης Κατσουρίδης και χρησιμοποιείτο για τις παράνομες συνεδριάσεις του Πολιτικού Γραφείου και κάποτε της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος.[4]

Σ’ αυτό το σπίτι οι δύο ηγέτες του ΑΚΕΛ θα μείνουν εκεί μέχρι τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου.

31444866_10213054317466064_5875794317838123008_n

Στο κρησφύγετο της Ακρόπολης

Στο μεταξύ ο Α. Φάντης μεταφέρεται σε άλλο κρησφύγετο στην οδό Επιδαύρου 1 (τότε Όθωνος 4) στην Ακρόπολη Λευκωσίας.

Ιδιοκτήτες του σπιτιού ήταν ο Γρηγόρης και Στέλλα Αντωνίου (Μηλλιακούδη).

Λίγο αργότερα θα μεταφερθεί εκεί και ο Εζεκίας Παπαϊωάννου ο οποίος θα παραμείνει εκεί μέχρι τον Φεβρουάριο του 1957.[5]

Στις 20 Φεβρουαρίου 1957 ο Εζ. Παπαϊωάννου θα εγκαταλείψει το κρησφύγετο της Ακρόπολης και θα μεταφερθεί στον Λυκαβηττό στο σπίτι του Ματθαίου και Λούλλας Νικολαΐδου μέχρι τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου.

Λήξη των διαταγμάτων σύλληψης και κράτησης

Τον Απρίλιο του 1957 οι Βρετανοί αποικιοκράτες ήραν τα περιοριστικά μέτρα και στη βάση αυτών ακυρώθηκαν διατάγματα σύλληψης και κράτησης πολιτικών κρατουμένων, περιλαμβανομένων και των στελεχών του ΑΚΕΛ.

Και ήταν τότε που ο Παπαϊωάννου ταξίδευσε στο Λονδίνο με προορισμό τη Μόσχα για θεραπεία.

 

ΛΕΖΑΝΤΕΣ

1. Δημοσίευμα που αναφέρεται στην απόδραση του Ε. Παπαϊωάννου.

2. Η δημοσίευση της καταζήτησης των ανώτερων στελεχών του ΑΚΕΛ Κυριάκου Χρίστου και Γιάννη Κατσουρίδη.

3. Η δημοσίευση της καταζήτησης του Εζ. Παπαϊωάννου στην αστυνομική γκαζέτα.

[1] Βλ. Χαραυγή Απρίλης 1962 και 24 Οκτωβρίου 1979.

[2] Βλ. Χαραυγή Απρίλιος 1962 και Οκτώβριος 1979.

[3] Βλ. Εζεκία Παπαϊωάννου «Ενθυμίσεις από τη ζωή μου». και Χαραυγή Απρίλης 1962 και 24 Οκτωβρίου 1979.

[4] Χαραυγή 29 Μαΐου 1988

[5] Το ζεύγος Μιλλιακκούδη έδωσε συνέντευξη στον γράφοντα και τον ξενάγησε και στο κρησφύγετο το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy