Οι Λινοβάμβακοι της Κύπρου   Μέρος 1ο

1. Κύπριοι Λινοβάμβακοι.

Ένα κεφάλαιο της κυπριακής ιστορίας που συχνά έρχεται στην επικαιρότητα είναι το θέμα των Λινοβάμβακων. Εκτός από ελάχιστες σοβαρές περιπτώσεις προσέγγισης του θέματος, αρκετοί το χρησιμοποίησαν για πολιτικούς λόγους.

Ποιοι ήταν αυτοί οι πολιτικοί λόγοι; Να αποδείξουν ότι οι Τ/κύπριοι εξ αίματος είναι αδελφοί με τους Ε/κύπριους. Και πίστευαν – και πιστεύουν – αν είναι δυνατόν, πως όταν πείσουν τους Τ/κύπριους γι’ αυτό και το συνειδητοποιήσουν αυτό οι Τ/κύπριοι, ότι δηλαδή είναι εξισλαμισμένοι Ε/κύπριοι, θα πάψουν να είναι αυτό που είναι σήμερα. Και αρκετοί πιστεύουν ότι εδώ θα τελειώσουν όλα τα προβλήματα μεταξύ των δύο κοινοτήτων!

Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Θα αρκεστούμε να υπενθυμίσουμε ότι αρκετοί Τ/κύπριοι γνωρίζουν για την σε βάθος χρόνου καταγωγή τους. Αλλά αυτό δεν αλλάζει την ουσία. Κι αυτό διότι κάποιος δεν νιώθει κάτι για την εξ αίματος καταγωγή του αλλά νιώθει και καθορίζεται με βάση αυτό που του λέει η συνείδηση του η οποία διαμορφώνεται κυρίως από την Παιδεία που λαμβάνει.

Οι Λινοβάμβακοι της Κύπρου – Μέρος 2ο

Τι ήταν οι Λινοβάμβακοι

Τι ήταν όμως οι Λινοβάμβακοι; Ήταν οι κρυπτοχριστιανοί της Κύπρου την περίοδο της Οθωμανοκρατία. Ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε λόγω της μεγάλης εξαθλίωσης και καταπίεσης στα δύσκολα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Για να αποφύγουν το χαράτσι, τον οθωμανικό φόρο που απειλούσε με αφανισμό ολόκληρες οικογένειες ή χωριά, πολλοί χριστιανοί[1] ασπάζονταν το μουσουλμανισμό, εκούσια ή ακούσια. Το κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν ότι ενώ φανερά συμπεριφέρονταν ως μουσουλμάνοι, παρέμεναν χριστιανοί στα κρυφά και μάλιστα, τηρούσαν μυστικά τα θρησκευτικά χριστιανικά έθιμα όπως γάμους, βαπτίσεις, προσέλευση σε εκκλησία, διατήρηση χριστιανικών εικόνων στα σπίτια τους κλπ. Παρομοιάζονταν δηλαδή με το ύφασμα που είχε διπλή όψη, τη λινή και την βαμβακερή.[2]

Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι ενώ έπαιρναν και μουσουλμανικά ονόματα, αρκετοί υιοθετούσαν ένα όνομα από τη Βίβλο που με τη μουσουλμανική του προφορά, π.χ. ο Σολομών ονομαζόταν Σουλεϊμάν, ο Ιωσήφ το άλλαζε σε Γιουσούφ, ο Αβραάμ σε Ιμπραχίμ κ.ο.κ.[3]

 

 2. Λινοβάμβακοι με το χαρακτηριστικό τουρκικό φέσι.

2. Λινοβάμβακοι με το χαρακτηριστικό τουρκικό φέσι.

Οι μουσουλμάνοι της Κύπρου

Πάντως ότι δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη το θέμα των Λινοβάμβακων κι έτσι δεν υπάρχει αποκρυσταλλωμένη θέση για το αν οι Τ/κύπριοι (Μουσουλμάνοι της Κύπρου ονομάζονταν παλαιότερα), προέρχονται από τα τουρκικά στρατεύματα που έμειναν στο νησί αμέσως μετά το 1571 ή από τον εποικισμό που σημειώθηκε λίγο αργότερα ή αν προέρχονται από τους εξισλαμισμούς.

 

Σύμφωνα με τον θεολόγο και διδάκτορα Θρησκειολογίας Φαίδωνα Παπαδόπουλο, η μουσουλμανική κοινότητα της Κύπρου δημιουργήθηκε από τέσσερις διαφορετικές αιτίες. Πρώτη αιτία είναι η πολύχρονη Οθωμανική κατοχή και οι γάμοι των στρατιωτών που εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο, δεύτερη αιτία είναι η παρουσία Αράβων μουσουλμάνων στην Κύπρο πριν την οθωμανική κατοχή, τρίτη αιτία ήταν ο εξισλαμισμός Ορθόδοξων χριστιανών και τέταρτη ο εξισλαμισμός ρωμαιοκαθολικών χριστιανών που βρίσκονταν στην Κύπρο λόγω της λατινικής κατοχής.[4]

 

1. Κύπριοι Λινοβάμβακοι.
1. Κύπριοι Λινοβάμβακοι.

Σε αυτό φαίνεται περίπου να συνηγορεί και ο Τ/κύπριος ιστορικός Αχμέτ Τζαβίτ ο οποίος γράφει ότι μετά την κατάληψη της Κύπρου το 1571, ο διοικητής Λαλά Μουσταφά Πασάς άφησε πίσω του αρκετούς από τους στρατιώτες του, ο οποίοι είτε έφεραν αργότερα και τις οικογένειες τους στο νησί είτε προχώρησαν σε γάμους με τις χήρες, τις κόρες των Βενετών και Λουζινιανών που είχαν παραμείνει στην Κύπρο.[5]

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πηγές και οι μελέτες συγκλίνουν στο ότι στην Κύπρο ήρθαν 3.779 στρατιώτες.

Επίσης σε διάφορες πηγές αναφέρεται ότι η συντριπτική πλειοψηφία των στρατιωτών αυτών ήταν γενίτσαροι από διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας. Αν όντως έτσι έχουν τα πράγματα τότε υπάρχει ιστορικό πρόβλημα αφού είναι γνωστό ότι οι γενίτσαροι τα τέλη του 1600 θεωρούνταν “κουλ”, δηλαδή δούλοι, και δεν είχαν δικαίωμα γάμου ή περιουσίας.[6]

Κατά συνέπεια αυτή η εκδοχή κατά πάσα πιθανότητα δεν ευσταθεί.

Ο Τζαβίτ αναφέρει ως παράδειγμα την τελευταία απόγονο της οικογένειας των Κορνάρο που ζούσε στην Ποταμιά και η οποία παντρεύτηκε τον Τούρκο οπλαρχηγό Ιμπραχίμ Μεντέσογλου και η οικογένεια αυτή έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα ενώ απόγονοί τους ζουν ακόμα στην Κύπρο.[7]

Ωστόσο με βάση την πιο πάνω αναφορά, ο συγκεκριμένος δεν πρέπει να ήταν γενίτσαρος.

 

3. Λινοβάμβακοι από τα Βρέτσια της Πάφου.  
3. Λινοβάμβακοι από τα Βρέτσια της Πάφου.

Ο πληθυσμός της Κύπρου

Μένει μια άλλη πτυχή που είναι αυτή του εποικισμού ο οποίος πραγματικά έγινε.

Έχει όμως ενδιαφέρον να δούμε ποια ήταν η πραγματική διάσταση του θέματος αυτού.

Πριν προχωρήσουμε όμως ας εξετάσουμε τι λένε οι πηγές για τον τότε πληθυσμό της Κύπρου.

Σύμφωνα με τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό «Ευρέθη λοιπόν λαός αφού έγινεν η εξέτασις δια την φορολογίαν άξιος, από δεκατεσσάρων χρόνων έως των πεντήκοντα [χρόνων], ως όγδοήκοντα πέντε χιλιάδες Ρωμαίων, Αρμενίων, Μαρωνιτών, και Κοπτών, και άλλων γενών τότε όντων, χωρίς γυναικών, παιδίων, και Γερόντων. Ευρίσκετο λαός πριν της αλώσεως, ήτοι ψυχαί, ως από τον

Ιστορικόν Κορονέλλαον μανθάνομεν, ως εκατόν ενενήκοντα επτά χιλιάδες,

δεν είναι ψευδές συμπέρασμα, εάν ογδοήκοντα πέντε χιλιάδες Άνδρες, επέρασαν εις κατάστιχον μετά την άλωσιν να πληρώνουσι δόσιμον».[8]

 

Σε αυτούς θα πρέπει να προστεθούν και μερικοί άλλοι που σύμφωνα με τον Αρχιμ. Κυπριανό, λόγω του πολέμου δεν υπήρχε σοδιά στην Κύπρο και γι’ αυτό ο σουλτάνος ανακάλεσε μεγάλο αριθμό στρατευμάτων. Ωστόσο «Ο Μουτταφαπασάς προσταγή του Άνακτος απέλυσε τα πολυάριθμα εκείνα τάγματα διά τούς τόπους των, μείναντες όσοι ηξιώθησαν σιτηρεσίων διά την ανδρείαν των, και άλλοι όσοι ηθέλησαν να μένουν κάτοικοι ως είκοσι χιλιάδες, άγκαλα και να λέγη, πως διατί ήτον έρημος η Νήσος, ο Πασάς εδιώρισε να μένουσιν οι άνωθεν προς κατοικισμόν αυτής παρά διά φύλαξιν».[9]

 

Με όσα έχουμε καταγράψει και μεταφέρει, συνάγεται ότι δεν προστέθηκε μέχρι λίγο μετά την κατάληψη της Κύπρου από του Οθωμανούς πληθυσμός έξωθεν, δηλαδή έποικοι.

Ο πληθυσμός της Κύπρου ανερχόταν τότε στις 197 χιλιάδες, σύμφωνα με τον Αρχιμ. Κυπριανό.

Είναι όμως σημαντικό να σημειώσουμε την αναφορά του στην ανάλυση της σύνθεσης του πληθυσμού.

Διάφοροι ιστορικοί και μελετητές δίνουν την εντύπωση ότι ούτε λίγο ούτε πολύ στην Κύπρο κατοικούσαν μόνο Ορθόδοξοι χριστιανοί, αλλά σύμφωνα με τον Κυπριανό ο πληθυσμός αποτελείτο και από Ορθόδοξους, Αρμενίου, Μαρωνίτες και Κόπτες. Ασφαλώς η πλειοψηφία ήταν οι Ορθόδοξοι.

 

Ο αριθμός των Μαρωνιτών

Έχει μεγάλη σημασία για την συνέχεια να αναφέρουμε μερικά μόνο στοιχεία που αφορούν τη μαρωνίτικη κοινότητα της Κύπρου. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στις αρχές του 14ου αιώνα συναντούμε στην Κύπρο 72 μαρωνίτικα χωριά και ένα πληθυσμό της τάξης των 80 χιλιάδων μαρωνιτών.

Ιστορικά έγγραφα αποδεικνύουν ότι ανάμεσα στο 1224μ.Χ. (Λατινική ηγεμονία) και το 1571μ.Χ. (Οθωμανική κυριαρχία) ο αριθμός των Μαρωνίτικων χωριών μειώθηκε από σε 33. Με την Οθωμανική κατοχή της Κύπρου οι Μαρωνίτες είχαν 33 χωριά και ο Επίσκοπός τους διέμενε στο Μοναστήρι του Ιδαλίου στην περιοχή της Καρπασίας. Κατά το 1596, 25 χρόνια από τότε που οι Τούρκοι κατέλαβαν το νησί, ο συνολικός αριθμός των Μαρωνίτικων χωριών μειώθηκε στα 19.

Σήμερα, γνωρίζουμε την ύπαρξη μόνο τεσσάρων μαρωνίτικων χωριών, του Κορμακίτη, του Ασώματου, Αγίας Μαρίνας και της Καρπάσιας.

 

 

 

 

 

 

[1] Με τον όρο χριστιανοί δεν πρέπει να παραπέμπεται η σκέψη μας μόνο στους Ορθόδοξους χριστιανούς της Κύπρου, μιας και μια μεγάλη μερίδα εξισλαμισθέντων ανήκαν στο παπικό δόγμα, προερχόμενοι κυρίως από την μαρωνιτική κοινότητα.

[2] Αυτοί οι άνθρωποι ήταν γνωστοί και με άλλα επίθετα όπως Μισοκκέρτηδες (=ανθρώπο με ασταθή χαρακτήρα), Πάσταλοι (=ασπρόμαυροι ή δίχρωμοι), Αποστολιτζιοί [είδος ελιάς που ήταν ταυτόχρονα και ήμερη και άγρια), Λουρουτζιάτες, Τήλλυροι (στη Λουρουτζίνα και στη περιοχή της Τηλλυρίας υπήρχαν Λινοβάμβακοι.).

[3] Πρέπει να σημειωθεί με έμφαση ότι οι Λινοβάμβακοι δεν ήταν οριστικά μουσουλμάνοι. Ήταν ένα ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ χριστιανισμού και μουσουλμανισμού, πριν ασπαστούν οριστικά τον ισλαμισμό. Και βεβαίως δεν το έπραξαν όλοι κι έμειναν σε αυτό το μέσο στάδιο μέχρι την περίοδο της άφιξης των Άγγλων αποικιοκρατών.

[4] Φ. Παπαδόπουλου, “Τούρκοι, Μουσουλμάνοι ή Κρυπτοχριστιανοί (Λινοβάμβακοι)”;

[5] Ο Τζαβίτ διασαφηνίζει ότι οι γάμοι δεν γίνονταν με Ορθόδοξους χριστιανούς.

[6] Κώστα Γραικού «Τουρκοκύπριοι, Λινοπάμπατζοι και εθνικισμός», περιοδικό “Νέα Εποχή”, Τεύχος 258-259, 1999.

[7] Εφ. «Αλήθεια» 28.12.2004.

[8] Αρχιμανδρίτη Κυπριανού, «Ιστορία Χρονολογική της νήσου Κύπρου», Ενετία 1788, ανατύπωση 1902 Λευκωσία».

[9] Βλ. στο ίδιο.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy