Η μάχη για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και την κοινωνία

Του Κυριάκου Χατζηττοφή*

Στην Κύπρο η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει μια μακρά παράδοση και αξιοσημείωτη συμβολή στην πρόοδο του τόπου και του λαού. Αυτό το καταγράφει η ιστορία. Οπως και τον πρωταγωνιστικό ρόλο της κυπριακής αριστεράς στη στήριξη και την προαγωγή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες. Aξίζει ν’ αναφερθούμε ιδίως στους αριστερούς δημάρχους της Λεμεσού και της Αμμοχώστου, τον Πλουτή Σέρβα, τον Κώστα Παρτασίδη, τον Αδάμ Αδάμαντος, τον Ανδρέα Πούγιουρο. Υπήρξαν οι πρωτοπόροι οραματιστές των πόλεων της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης και παραμένουν έκτοτε κορυφαίοι ηγέτες και εκπρόσωποι της κυπριακής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Από το 1986, με ένα νέο νομικό καθεστώς, αυξάνεται ο αριθμός των δήμων. Συμβούλια Βελτιώσεως ανακηρύσσονται σε δήμους. Φάνηκε τότε να επιδιώκεται περισσότερη αποκέντρωση. Μεγαλύτερος ρόλος στις δημοτικές αρχές. Η έμφαση όμως ήταν στις καθεαυτό τοπικές υποθέσεις και ουσιώδης αποκέντρωση εν τέλει δεν υπήρξε. Παρόλ’ αυτά η Τοπική Αυτοδιοίκηση πορεύεται για 30 χρόνια με πολλές επιτυχίες. Η προσφορά των δήμων και των κοινοτικών συμβουλίων στη βελτίωση και ανάπτυξη της τοπικής δημόσιας υποδομής, που διευκολύνει το κοινό και ενισχύει τις επαγγελματικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, είναι ενώπιον όλων. Παράλληλα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση επικεντρώθηκε και στην ανάπτυξη μιας πολυδιάστατης κοινωνικής πολιτικής, ενώ και σ’ αυτό τον τομέα εξακολουθεί να είναι ανύπαρκτη η αποκέντρωση. Ούτε στους δήμους ούτε στις κοινότητες μεταβιβάστηκαν από το κράτος συγκεκριμένες ευθύνες και καθήκοντα. Ωστόσο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχη και αδρανής μπροστά στις τοπικές κοινωνικές ανάγκες, των χαμηλά αμειβομένων εργαζόμενων, γυναικών και ανδρών, των παιδιών, της νεολαίας, της τρίτης ηλικίας, των μεταναστών. Ηταν απαραίτητη η παρέμβαση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με πολιτικές παροχής κοινωνικών υπηρεσιών.

Με πρωτοβουλίες δήμων ανεγέρθηκαν και λειτουργούν περιφερειακά κέντρα υγείας και συστάθηκαν σε δήμους και κοινότητες τα Συμβούλια Κοινοτικού Εθελοντισμού σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, με τη συμβολή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας και την ετήσια οικονομική ενίσχυσή τους. Για τα άτομα της τρίτης ηλικίας λειτουργούν με επιτυχία Κέντρα Ηλικιωμένων. Τα Συμβουλευτικά Κέντρα είναι ένας άλλος επίσης τομέας δράσης δήμων. Για την ένταξη των μεταναστών στην κοινότητα, την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού τους, τη στήριξη και την κοινωνικοποίησή τους, λειτουργούν προγράμματα στους μεγάλους δήμους για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, τη γνωριμία με τον τόπο και τον πολιτισμό, τη δημιουργική απασχόληση, την ψυχολογική στήριξη.

Ο θεσμός του Ανοικτού Σχολείου, με αφετηρία την αρχή της διά βίου μάθησης, είναι σχετικά νέος θεσμός στους δήμους, αλλά ήδη επιτυχημένος και κοινωνικά ωφέλιμος. Ομως η οικονομική κρίση, μεταξύ άλλων, επέβαλε και τη στασιμότητα στην κοινωνική πολιτική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, παρ’ όλον που οι κοινωνικές ανάγκες αυξήθηκαν σημαντικά εξαιτίας της μείωσης των μισθών και της μαζικής ανεργίας. Αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη δεν ήταν επιλογή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ηταν το αποτέλεσμα της πολιτικής με την οποία η δεξιά κυβέρνηση αντιμετώπισε την οικονομική κρίση. Η ανάγκη για μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και θεσμικής κατοχύρωσης όλων αυτών των δράσεων του θεσμού αναγνωρίστηκε πρώτα από το ΑΚΕΛ, γι’ αυτό και επί της διακυβέρνησης του Δημήτρη Χριστόφια κατατέθηκαν στη Βουλή δυο σχετικά νομοσχέδια. Η πρώην αντιπολίτευση, δυστυχώς, συμπεριφέρθηκε ανεύθυνα και υπέσκαψε τις όποιες προσπάθειες έγιναν. Ομως, το ΑΚΕΛ δε διέγραψε ή διαγράφει την ανάγκη για μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, λόγω της τότε συμπεριφοράς και στάσης του ΔΗΣΥ. Είναι η θέση μας ότι χρειάζονται ριζικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Χρειάζεται αποκέντρωση για να διευρυνθεί ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο πολιτειακό σύστημα, να παρέχονται υπηρεσίες αντί από το κέντρο στις περιοχές εργασίας και διαμονής αλλά χρειάζεται και οικονομική αυτοτέλεια για να διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο υπηρεσιών.

Στις σημερινές εκλογές καλούμαστε από τη μια να προστατεύσουμε τις υφιστάμενες δομές κοινωνικής πολιτικής της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που διαμορφώθηκαν με τις πρωτοβουλίες των εκλεγμένων εκπροσώπων της. Από την άλλη, θα πρέπει να διεκδικήσουμε όπως το νέο μεταρρυθμιστικό πλαίσιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις και πρόνοιες που θα κατοχυρώνουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως ένα φορέα κοινωνικής πολιτικής με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, στο επίκεντρο και όχι στο περιθώριο του κοινωνικού κράτους. Είναι καίριας σημασίας να είναι νικητής το ΑΚΕΛ στις προσεχείς τοπικές εκλογές. Να εκλεγούν όσο περισσότεροι δήμαρχοι, κοινοτάρχες, δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι υποστηρίζονται από το ΑΚΕΛ, ώστε με ενισχυμένες δυνάμεις να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις κυβερνητικές προκλήσεις. Να συνεχιστεί και να διευρυνθεί η υφιστάμενη κοινωνική πολιτική και η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αποτελέσει μια νέα αφετηρία σε όλους τους τομείς.

*Δήμαρχος Αγίου Αθανασίου, μέλος της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ