Οι προσδοκίες του ΟΗΕ από την Παγκόσμια Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή

Του Δρος Κυριάκου Τσιηφτέ*

Οδεύοντας προς την Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) που θα πραγματοποιηθεί τον επόμενο μήνα στο Παρίσι, ολοένα και πιο εμφανείς είναι οι προσπάθειες που καταβάλει, επίσημα πλέον, ο ΟΗΕ για τη θέσπιση μια νέας παγκόσμιας συμφωνίας για την Κλιματική Αλλαγή μεταξύ των κρατών-μελών. Η σημαντικότητα στην προσπάθεια του ΟΗΕ προσδιορίζεται στην κυκλοφορία του προσχεδίου που θα πρέπει, κατά τα Ηνωμένα Εθνη, να απασχολήσει τις διάφορες συνόδους διαπραγμάτευσης ανάμεσα στις χώρες.

Ο στόχος του ΟΗΕ είναι όπως η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) καταλήξει, επιτέλους, σε μια διεθνή δεσμευτική συμφωνία προς όφελος του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο που θα τεθεί σε ισχύ από το 2020, αφού αυτό δεν έγινε κατορθωτό στην προηγούμενη διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Λίμα (COP20). Είναι δε σημαντικό να τονιστεί πως η προσπάθεια του Οργανισμού γίνεται σε μια ευαίσθητη χρονική περίοδο, αφού ήδη το Παρίσι προετοιμάζεται να υποδεχτεί τις αντιπροσωπείες των κρατών και οργανώσεων που θα παρευρεθούν, κάτω από τον τρομοφόβο που δημιούργησαν οι τελευταίες τρομοκρατικές ενέργειες του ISIS προ ημερών.

Οι προσδοκίες του ΟΗΕ για επίτευξη δεσμευτικής συμφωνίας

Ο ΟΗΕ εξέδωσε νωρίτερα αυτό το έτος το προκαταρκτικό κείμενο συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή, συνολικά 90 σελίδες, για το οποίο υπήρχαν σημαντικές διαφωνίες ως προς τη διαπραγμάτευση που έτυχε το σχετικό κείμενο από τον Οργανισμό που απέκλεισε ουσιαστικά όλες τις χώρες του οργανισμού ALBA (Alliance for the Peoples of Our America).

Ακολουθώντας τη θύελλα αντιδράσεων των υπανάπτυκτων και φτωχών χωρών του πλανήτη και ειδικότερα των χωρών του ALBA, ο ΟΗΕ συρρίκνωσε την πρότασή του σε ένα 20σέλιδο έγγραφο, στο οποίο και καλούνται τα κράτη να προβληματιστούν ενόψει της αναγκαιότητας, κατά τον ΟΗΕ, για λήψη δεσμευτικής συμφωνίας στα πλαίσια της επικείμενης Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή (COP21).

Το νέο κείμενο περιλαμβάνει μια δέσμευση από τις κυβερνήσεις, ώστε να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας μέχρι το τέλος του αιώνα σε λιγότερο από 2°C ή ακόμα, κατά προτίμηση, κάτω από τους 1,5°C, ελαφρώς πιο πάνω από την αύξησή της από τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Ουσιαστικά, ο ΟΗΕ παραδέχεται άμεσα ότι οι οποιεσδήποτε προσπάθειες έγιναν από την ανθρωπότητα κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες για μείωση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας έχουν αποτύχει πλήρως σε τέτοιο επίπεδο που κανένας πλέον δεν μπορεί, ακόμα και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, να υπολογίζει όχι απλά σε σταθεροποίηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά τον τρέχοντα αιώνα, αλλά στο ότι η αύξηση θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τη διπλάσια αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά τον 20ό αιώνα, που να θυμίσουμε πως ήταν στους 0,70-0,75°C!

Ο ΟΗΕ θεωρεί πως ακόμα και εάν η μέση αύξηση της θερμοκρασίας περιοριστεί στους 2°C, είναι πιθανό να οδηγηθεί ο πλανήτης σε παρατεταμένα ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασίες, πλημμύρες, με το επίπεδο της θάλασσας να ανεβαίνει τουλάχιστον κατά 23εκ., εξαφανίζοντας δεκάδες χώρες και περιοχές χωρών με χαμηλό υψόμετρο από το επίπεδο της θάλασσας, ενώ εάν επιβεβαιωθεί το σενάριο 3-4°C, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για τις περισσότερες χώρες του πλανήτη με μείωση της σημερινής έκτασης κατά 46%.

Τέλος, στο σενάριο, κάτω από το φόβο της μη λήψης δεσμευτικής συμφωνίας αναμεταξύ των κρατών στην Παγκόσμια Διάσκεψη του Παρισιού, αύξησης της μέσης θερμοκρασίας πέραν των 5°C, τότε οι επιπτώσεις θα είναι πλέον αναστρέψιμες, όχι μόνο για τον πλανήτη αλλά και για την επιβίωση του ανθρώπινου γένους όπως το γνωρίζει ο σύγχρονος άνθρωπος!

Τι ισχύει σήμερα για το κλίμα

Κάτω από την αιγίδα του ΟΗΕ έγιναν και στο παρελθόν προσπάθειες για θέσπιση μιας δεσμευτικής συμφωνίας για το κλίμα ανάμεσα στα κράτη-μέλη του, οι οποίες όμως δεν καρποφόρησαν λόγω της εκ διαμέτρου αντίθετης θέσης των ανεπτυγμένων και υπανάπτυκτων χωρών του πλανήτη.

Σήμερα υπάρχουν, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, γενικές δεσμεύσεις για ανάληψη δράσεων για το κλίμα εκ μέρους κρατών- μελών του ΟΗΕ, αλλά οι σημαντικότεροι ρυπογόνοι παίκτες- χώρες, δεν έχουν προχωρήσει σε ουσιαστικά βήματα. Υπολογίζεται πως οι χώρες οι οποίες έχουν παραγάγει το 80% των παγκόσμιων ρύπων δεν έχουν αναλάβει δεσμεύσεις προστασίας του κλίματος και περιορισμού των δραστηριοτήτων που επιφέρουν επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Το 2009 στην Κοπεγχάγη έγινε σημαντική προσπάθεια για συνομολόγηση μιας συμφωνίας, αλλά απέτυχε παταγωδώς. Στόχος της συνόδου τότε, ήταν η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κρατών για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και συνέχεια των προσπαθειών που άρχισαν με τη Σύνοδο του Κιότο. Εξ ορισμού η Σύνοδος της Κοπεγχάγης ήταν καταδικασμένη για αποτυχία, αφού οι πλούσιες ρυπογόνες χώρες δεν ήταν διατεθειμένες να δεσμευτούν για την υιοθέτηση συγκεκριμένων πολιτικών και τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων προγραμμάτων.

Ενδεικτική ήταν η δήλωση του Μπαράκ Ομπάμα τότε πως μια «δεσμευτική συμφωνία στην Κοπεγχάγη δεν ήταν ρεαλιστικό σενάριο». Το 2011 στο Ντέρπαν, ο ΟΗΕ κατάφερε να δεσμεύσει τα κράτη- μέλη ότι μια νέα συμφωνία που θα ισχύει σε όλες τις χώρες θα πρέπει να ληφθεί το αργότερο το 2015 και να τεθεί σε ισχύ το 2020.

Η Παγκόσμια Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στη Λίμα (COP20) που πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2014, ολοκληρώθηκε με την έγκριση του «Lima Call for Climate Action», ενός εγγράφου που καλούσε ουσιαστικά όλα τα κράτη- μέλη σε επικοινωνία, ώστε να είναι εφικτή η συνομολόγηση μιας συμφωνίας στο Παρίσι, τόσο για την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά και την προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές.

Κατά την περίοδο από την Παγκόσμια Διάσκεψη της Λίμα (COP20) και του Παρισιού (COP21), o OHE επικεντρώθηκε στο να φέρει κοντά τις διάφορες αποκλίνουσες διαπραγματευτικές θέσεις των χωρών ή/και ομάδων χωρών, που διαφάνηκαν μέσα από τη Διάσκεψη της Λίμα. Είναι δε σημαντικό να αναφερθεί πως η Διάσκεψη της Λίμα άφησε μια σειρά από σημαντικά ζητήματα άλυτα, όπως η φύση της συνεισφοράς των μεγάλων ρυπογόνων χωρών, για την οποία το θέμα παραμένει άλυτο και επίκαιρο εδώ και δεκαετίες, καθώς και τον καθορισμό συγκεκριμένων δράσεων για να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από το διεθνώς συμφωνημένο όριο των 2°C.

Σημαντικό άλυτο ζήτημα που παραμένει επίσης, είναι η νομική μορφή της συμφωνίας, αφού μερικοί διαπραγματευτές ευνοούν μια ισχυρή νομικά δεσμευτική συμφωνία, ενώ άλλοι προτιμούν μια προσέγγιση βάσει εθελοντικής εισφοράς. Τέλος, παρέμειναν ανοικτά τα θέματα της «κλιματικής δικαιοσύνης», δηλαδή της αναγνώρισης από τις ανεπτυγμένες χώρες της μεγαλύτερης ιστορικής ευθύνης για την κλιματική αλλαγή και την απονομή δικαιοσύνης μέσα από την ενισχυμένη οικονομική συνεισφορά τους προς αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών και των επιπτώσεων που δημιούργησαν οι ρύποι, με αναμενόμενη παροχή χρηματοδότησης για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο ΟΗΕ θεωρεί πλέον πως η πιθανή μετατόπιση, από μια νομικά δεσμευτική Συνθήκη για την Κλιματική Αλλαγή, στα πλαίσια της Παγκόσμιας Διάσκεψης του Παρισιού (COP21), προς μια «μαλακή» συμφωνία που θα βασίζεται στις εθνικές συνεισφορές, παρουσιάζει σημαντικά κενά στο παρόν στάδιο, αφού η συνεχιζόμενη εμπλοκή με διεθνείς εταίρους (ενεργειακούς κολοσσούς πολυεθνικών συμφερόντων) είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί ο μετασχηματισμός των ενεργειακών συστημάτων που απαιτούνται προς όφελος του κλίματος.

Ταυτόχρονα, κρίνει αναγκαία την επιβεβαίωση ότι ο κίνδυνος της υπερθέρμανσης του πλανήτη παραμένει διαχειρίσιμος, παρόλο που η ακριβής διατύπωση τού τι σημαίνει αυτό, όσον αφορά τα επίπεδα των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, παραμένει μια ανοικτή πληγή για την ανθρωπότητα. Ωστόσο, το αναθεωρημένο κείμενο του προσχεδίου του ΟΗΕ προβλέπει μια συνεχιζόμενη διαδικασία αναθεώρησης των ποσοτικών στόχων των κρατών σε εθνικό επίπεδο, με τις χώρες να υποχρεούνται πλέον να κοινοποιήσουν τους στόχους των εκπομπών τους κάθε πέντε χρόνια.

Η έκβαση της Παγκόσμιας Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή της Λίμα (COP20) παρουσίασε μια νέα πολιτική προσέγγιση στην πολιτική της ΕΕ με νέες προκλήσεις σε ό,τι αφορά στη διαμόρφωση της Συμφωνίας των Παρισίων και ειδικότερα για την οικοδόμηση συνεργασίας με τον ΟΗΕ και κατ’ επέκταση με τα κράτη- μέλη του, δεδομένου πως σε όλο τον πλανήτη μόνο η ΕΕ διέπεται από δεσμευτικές συμφωνίες και υποχρεώσεις των μελών της σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.

* Ακαδημαϊκός, μέλος Γραφείου Περιβάλλοντος ΚΕ ΑΚΕΛ