Ιωσήφ Παγιάτας, ο ορθολογιστής ταξιδευτής του Κυπριακού οράματος

Του Νίκου Τριμικλινιώτη

Αδυνατώ να εκφράσω την απώλεια όσων είχαν την τύχη να γνωρίσουν τον Ιωσήφ Παγιάτα.
Τον γνώρισα πριν 20 χρόνια όταν είχα έρθει στη Κύπρο για σκοπούς έρευνας πεδίου. Οι συζητήσεις μαζί του ήταν όαση λογικής στη τρέλα της εποχής των «ενεργών ηφαιστείων». Ήταν προσωπικότητα με ακτινοβολία – ένας άνθρωπος μπροστά από την εποχή του, με οξυδερκή κρίση και ήρεμη δύναμη του ορθολογισμού. Ανάβρυζε ένα πολιτισμό που συνδύαζε την παγκοσμιότητας μιας δημοκρατικής και προοδευτικής κυπριακότητας.

Γεννήθηκε το 1937 στο Βαρώσι και σπούδασε οικονομικά. Διετέλεσε στέλεχος του Γραφείου προγραμματισμού που έπαιξε σημαίνοντα ρόλο κατά τη δύσκολη εποχή της ανοικοδόμησης της χώρας μετά την εισβολή. Επίσης διετέλεσε διευθυντής Αρχής Λιμένων.
Ρωγμή για τον ίδιο αποτέλεσε το 1974. Εκείνη την τρομερή στιγμή που ολοκληρωνόταν ο διαχωρισμός που χάρασσε με αίμα το συρματόπλεγμα στη αγαπημένη χώρα για δεκαετίες αποτελούσε μόνιμο τραύμα για τον Παγιάτα. Αυτή ήταν η ρωγμή της ιστορίας που μετατράπηκε για αυτόν σε μόνιμη αγωνία: Πως θα υπερβούμε τις εθνοτικές διαφορές, τη βία του παρελθόντος για να ζήσουμε ειρηνικά ξεπερνώντας το τραύμα της διχοτόμησης;

Η συμφιλίωση ήταν τρόπος ζωής για τον Τζιους, όπως τον λέγαν οι φίλοι του – εξ ου και η στενή φιλία του και οι συνεχής πρωτοβουλίες τους να λειτουργεί ο ίδιος προσωπική γέφυρα που συνέδεε ε/κ με τ/κ. Ήταν η ψυχή του Νεοκυπριακού Συνδέσμου που εξέφρασε την αναγκαιότητα των καιρών που έσκασε το παρελθόν: Απαιτούσε αυτογνωσία, τομές και όραμα. Τον πολέμησαν άγρια και ύπουλα. Ποτέ δεν λύγισε, ούτε και έδειξε ίχνος πικρίας. Αγέρωχος, αξιοπρεπής και λεβέντης στάθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του η ιστορική φυσιογνωμία που ενέπνεε και εξέφραζε την αναγκαιότητα της επανένωσης και επούλωσης των πληγών.

Ο Παγιάτας κατανοούσε όσο λίγοι τις λεπτές αλλά αναγκαίες διαφορές στις έννοιες «έθνος», «εθνότητα», «κοινότητα» και «κράτος/πολιτεία». Η σύγχυση είχε στοιχίσει ακριβά στη χώρα. Τα συμφέροντα και παιγνίδια των διαφόρων που καρπούνται από τη διχοτόμηση είναι γνωστά. Ωστόσο στο άλλο κομμάτι του παζλ, δηλαδή οι ψευδαισθήσεις και οι ιδεολογίες που στρεβλώνουν τη πραγματικότητα και διαιωνίζουν την διχοτόμηση υπάρχει συσκότιση. Σε αυτό επένδυσε ο Παγιάτας: Οφείλουμε να ξαναδούμε το δημόσιο μας χώρο, την παιδεία, το δημόσιο λόγο, τη δημοσιογραφία, τη σχέση κράτους-έθνους-θρησκείας, το ρόλο της διανόησης, τέχνης και πολιτισμό για να ετοιμάσουμε το έδαφος για την επανένωση.

Ενώ σπούδασε οικονομικά, υπήρξε σοβαρός μελετητής της ιστορίας, της πολιτικής και της κοινωνικής διάστασης των εθνοτικών συγκρούσεων. Είχε μια σπανίως εκλεπτυσμένη οπτική στη θεώρηση της πολύπλοκης κυπριακής πραγματικότητας διότι ήξερε δένει με αριστοτεχνικό τρόπο τη θεωρία με τη πράξη. Κι αυτό γιατί υπήρξε βαθύτατος γνώστης του Κυπριακού και Μεσογειακού χώρου και της δημόσια διοίκησης που μετουσίωνε τα βιώματα τους σε αγώνες με όραμα: η κατανόηση της κοινωνίας είναι προαπαιτούμενο, αν θα καταφέρουμε επιτέλους να μετεξελιχτούμε σε μια σύγχρονη και δημοκρατική ομόσπονδη πολιτεία χώρα που επανενώνει τη χώρα και το λαό μας.

Με εντυπωσίαζε η καθαρή και νηφάλια σκέψη είχε σε περίπλοκα ζητήματα. Έχει στρατηγική σκέψη, δεν λυπόταν τον κόπο του και δεν πτοείτο από συγκυριακά πισωγυρίσματα.   Ήξερε πού έπρεπε να πάμε και ουδέποτε συμβιβαζόταν για τις απόψεις του. Βαθύτατα δημοκρατικός και πλουραλιστής. Ήταν άνθρωπος υψηλών απαιτήσεων, ενάντια στους διάφορους καταπιεστικούς κομφορμισμούς. Αγαπούσε τη ζωή, τη γνώση, τον διάλογο και τη τέχνη. Επίσης ήταν εξαιρετικά φιλόζωος και φυσιολάτρης.

Ως ενεργός πολίτης αρθρογραφούσε τακτικά και άφησε έργο για τα θέμα αυτά, όπως επίσης για την ανάγκη σαφούς διαχωρισμού κράτους, θρησκείας και εκκλησίας. Το υπόμνημα τους για το επανενωμένο μέλλον της αγαπημένης γενέτειρας πόλης του αποτελεί φάρο και δείγμα του οράματος τους. Το κείμενο αυτό, όπως και άλλα κείμενα του, υποσχόμαστε να δημοσιεύσουμε σύντομα.

Ως ύστατο αντίο στον Ιωσήφ Παγιάτα, αυτού παγκόσμιου και κοσμοπολίτη Κύπριου, παραπέμπω στις δύο τελευταίες του συνεντεύξεις στον Άστρα:

• «Πολιτεία και Εκκλησία – Προσκεκλημένος: Ιωσήφ Παγιάτας» εκπομπή ΔΙΑΔΡΑΣΕΙΣ , 29.7.2015: http://2draseis.blogspot.com.cy/2015/07/blog-post_41.html

• «Ο Νεοκυπριακός Σύνδεσμος και οι θέσεις του» εκπομπή ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ 3.7.2015: https://www.youtube.com/watch?v=pByVUEYLt_k

Ήταν άνθρωπος που άνοιξε δρόμους και που άφησε έργο ζωής για τη χώρα. «Ήταν ένα ταξιδευτής ονείρων», μου είπε με οδύνη η Κλεοπάτρα Παγιάτα, η αγαπημένη σύντροφος ζωής.

Αντίο, αγαπημένε μας φίλε, οραματιστή και δάσκαλε της επανενωμένης Κύπρου.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy