Υπαρκτός ο κίνδυνος για τσουνάμι…στην Κύπρο

Ημερίδα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού από ειδικούς με πρωτοβουλία διακρατικής ομάδας της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Κινδυνεύουμε από τσουνάμι; Σε ποιο βαθμό; Διαθέτουμε την υποδομή και το σύστημα που χρειάζεται για να προλάβουμε απώλειες σε ζωές και υποδομές; Ποιο σύστημα προειδοποίησης για τσουνάμι καλύπτει την Κύπρο; Να κτίζουμε ή να μην κτίζουμε σπίτια ή και μεγάλα έργα δημόσιας ωφέλειας σε παράκτιες περιοχές; Όλα αυτά τα ερωτήματα θα απαντήσουν επιστήμονες που θα συμμετέχουν σε ημερίδα που διοργανώνει το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, η Πολιτική Άμυνα και το Πανεπιστήμιο Κύπρου την Πέμπτη, 9 Νοεμβρίου, από τις 9 π.μ. μέχρι και τις 12.30 μ.μ. στην Πανεπιστημιούπολη στην Αγλαντζιά (αμφιθέατρο Β108, Κτίριο Συμβουλίου-Συγκλήτου Α. Λεβέντης).

Εκτός από ιστορικές μαρτυρίες, ότι η Κύπρος είχε πληγεί στο παρελθόν από τσουνάμι, υπάρχουν και γεωλογικές ενδείξεις για τσουνάμι που έπληξαν την Κύπρο. Σύμφωνα με τον Διευθυντή του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης, το τελευταίο ιστορικά τσουνάμι που έπληξε την Κύπρο, με περιορισμένες όμως υλικές ζημιές, ήταν το 1953, μετά από το διπλό σεισμό των 6 και 6,1 Ρίχτερ. Πιο παλιά μαρτυρία καταγράφει το τσουνάμι που έπληξε τις νότιες ακτές της Κύπρου το 1222, με τεράστιες ζημιές στην Πάφο και τη Λεμεσό, και το οποίο προκλήθηκε από τον ισχυρό τοπικό σεισμό στα νοτιοδυτικά της Πάφου, μεγέθους 7 Ρίχτερ.

«Δεν θέλουμε να πανικοβάλουμε τον κόσμο» δηλώνει στη «Χαραυγή» ο δρ Κώστας Κωνσταντίνου, Διευθυντής Γεωλογικής Επισκόπησης, αλλά αντίθετα στόχος είναι να ενημερωθεί, ώστε να εξοικειωθεί με το φαινόμενο και να ξέρει πόσο μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας.

Η ημερίδα ευαισθητοποίησης του κοινού για το τσουνάμι είναι μια από τις δράσεις που αποφασίστηκαν σε επίπεδο της ΟΥΝΕΣΚΟ, του επιστημονικού οργανισμού του ΟΗΕ που ανέλαβε δράσεις ιδιαίτερα μετά τις τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημιές από το τσουνάμι του 2004 στη χερσόνησο της Ινδονησίας και το 2011 στην Ιαπωνία. Ενδεικτικά ο κ. Κωνσταντίνου ανέφερε ότι οι απώλειες και οι ζημιές από το τσουνάμι το 2011 ήταν λιγότερες, ακριβώς γιατί υπήρξε και λειτούργησε το Σύστημα Προειδοποίησης για Τσουνάμι στον Ειρηνικό.

Πρότυπο το μοντέλο του Ειρηνικού

Το Σύστημα τελεί υπό την αιγίδα της Ωκεανογραφικής Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO (IOC). Το επιχειρησιακό κέντρο του Συστήματος, που έχει τη βάση του στη Χαβάη, αξιολογεί την απειλή σε περίπτωση σεισμού και προειδοποιεί τις χώρες που πρόκειται να επηρεαστούν από πιθανό τσουνάμι. Το μοντέλο του Ειρηνικού έχει χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για άλλα τρία συστήματα, που ξεκίνησαν μετά το φονικό τσουνάμι του Δεκεμβρίου 2004, για την προστασία των περιοχών που εκτίθενται περισσότερο, συμπεριλαμβανομένου του Ινδικού Ωκεανού, της Καραϊβικής, του Βορειοανατολικού Ατλαντικού και της Μεσογείου. Όμως, παρόλο που θεωρείται επιτυχές, εξακολουθεί να έχει κενά διότι ακόμη και αν μπορεί να ειδοποιεί τις εθνικές Αρχές γρήγορα, το μήνυμα θα πρέπει στη συνέχεια να μεταδοθεί σε ευπαθείς παράκτιους πληθυσμούς, για τους οποίους υπάρχει άμεσος κίνδυνος να χτυπηθούν λίγα λεπτά μετά το σεισμό.

Τσουνάμι στη Μεσόγειο

Για την περιοχή της Μεσογείου, όπου η θάλασσα είναι κλειστή και τα μεγέθη των σεισμών συνήθως δεν είναι μεγάλα, ο κίνδυνος γένεσης τσουνάμι είναι χαμηλός σε σχέση με την περιοχή του Ειρηνικού, αλλά υπαρκτός, σύμφωνα με ενημερωτικό φυλλάδιο που έχει εκδώσει το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης. Η διαφορά όμως που πρέπει να κάνει τους Κυπρίους πιο ευαισθητοποιημένους είναι ότι στη Μεσόγειο, λόγω μικρών αποστάσεων, οι χρόνοι άφιξης των τσουνάμι στις ακτές είναι πολύ μικρότεροι, παρά το γεγονός ότι ταξιδεύουν με μικρότερες ταχύτητες, λόγω του μικρότερου βάθους του πυθμένα.

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι το μεγαλύτερο ύψος κύματος που καταγράφηκε ήταν στην Αμοργό, μόλις 15 μέτρα, μετά την εκδήλωση ισχυρού σεισμού στην ίδια περιοχή στις 9 Ιουλίου 1956 μεγέθους 7,5 Ρίχτερ. Το πιο πρόσφατο τσουνάμι στη Μεσόγειο ήταν αυτό ύψους μόλις 1,5 μέτρου στην Κω, μετά από σεισμό στις 20 Ιουλίου 2017, μεγέθους 6,6 βαθμών.

Περιοχές με υψηλή σεισμικότητα

Το αποκαλούμενο ελληνικό τόξο είναι αυτό που εκδηλώνει τους μεγαλύτερους και ισχυρότερους σεισμούς και ξεκινά από το Ιόνιο, περνά τη ΝΔ Πελοπόννησο, την Κρήτη και καταλήγει στα Δωδεκάνησα.

Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης στη Μεσόγειο

Από τα πιο πάνω προκύπτει και η σημασία της ύπαρξης ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης στην περιοχή της Μεσογείου. Η σημασία αυτή υπογραμμίστηκε από την ΟΥΝΕΣΚΟ, με πρωτοβουλία της οποίας συστάθηκε και λειτουργεί διακρατική/διακυβερνητική ομάδα συντονισμού, ευθύνη της οποίας είναι η λειτουργία Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για τσουνάμι στην περιοχή του Βορειοανατολικού Ατλαντικού, στη Μεσόγειο και γειτονικές θάλασσες (ΜΕΑΤWS).

Εθνικό σημείο επαφής αυτής της ομάδας είναι ο διευθυντής του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης και σημείο ενημέρωσης ειδοποιήσεων για τσουνάμι ο διοικητής της Πολιτικής Αμυνας. Σύμφωνα με τον Διευθυντή του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης, δρα Κώστα Κωνσταντίνου, στην περιοχή της Μεσογείου στήνονται τέσσερα τέτοια συστήματα -Ελλάδα, Τουρκία, Γαλλία και Ιταλία.

Τι είναι το τσουνάμι

Το τσουνάμι είναι ιαπωνική σύνθετη λέξη που σημαίνει «το κύμα του λιμανιού». Η πρώτη χρήση της λέξης στην αγγλική γλώσσα έγινε το 1896 σε άρθρο του περιοδικού National Geographic για ένα γιγάντιο θαλάσσιο κύμα, «τσουνάμι» όπως το περιέγραψε ο ντόπιος πληθυσμός, το οποίο έπληξε την ανατολική ακτή της Ιαπωνίας στις 15 Ιουνίου 1896. Επίσημα το όνομα χρησιμοποιείται από το 1965 με την ίδρυση του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης Τσουνάμι για τον Ειρηνικό Ωκεανό από τη Διακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή (IOC) της UNESCO.

Το τσουνάμι δημιουργείται με την απότομη μετατόπιση μεγάλου όγκου νερού σε ωκεανό, θάλασσα ή λίμνη. Κύριες αιτίες είναι οι υποθαλάσσιες ηφαιστειακές εκρήξεις, οι υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και οι πτώσεις ουράνιων σωμάτων στην επιφάνεια της θάλασσας. Στην περίπτωση του σεισμού θα πρέπει να προκληθεί θραύση του θαλάσσιου πυθμένα και ξαφνική κατακόρυφη μετακίνησή του κατά αρκετά εκατοστά ή και μέτρα. Στην ανοικτή θάλασσα το τσουνάμι έχει τεράστιο μήκος κύματος (η απόσταση μεταξύ δύο διαδοχικών κορυφών του) που μπορεί να φθάνει τα 100-400 χλμ. Οι συνέπειες από ένα τσουνάμι μπορεί να είναι από καταστροφικές μέχρι και δολοφονικές για τον άνθρωπο και τη ζωή του.

Καταστροφικές συνέπειες

Επιστημονικές παρατηρήσεις αναφέρουν ότι από το 1945 και μετά περισσότεροι άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από τα τσουνάμι παρά από τους σεισμούς. Οι συνέπειες, ωστόσο, είναι καταστροφικές για το περιβάλλον -το φυσικό και το δομημένο. Μιλούμε για δραματική αλλαγή της μορφολογίας, αποψίλωση δασικών εκτάσεων, αλλαγή στην ακτογραμμή, καταστροφή οδικού δικτύου, κρίσιμων υποδομών όπως λιμάνια, αεροδρόμια, ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς κ.λ.π.

Από τα πιο γνωστά καταστροφικά τσουνάμι ήταν αυτό του 2004 στη Σουμάτρα και το 2011 στη β/α Ιαπωνία. Το πρώτο με 230.000 νεκρούς σε 14 χώρες του Ινδικού Ωκεανού, γιατί δεν υπήρχε προειδοποίηση για τσουνάμι και το δεύτερο με 23.000 νεκρούς, αν και υπήρχε προειδοποίηση. Το δεύτερο επηρέασε ολόκληρο τον Ειρηνικό Ωκεανό από τη Αλάσκα ώς τη Χιλή και το πιο χαρακτηριστικό ήταν το ατύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα με τη διαρροή ραδιενέργειας σε μια περιοχή ακτίνας τριών χλμ. Το μεγαλύτερο τσουνάμι στη σύγχρονη Ιστορία εκδηλώθηκε μετά από σεισμό στην Αλάσκα στις 9 Ιουλίου 1958. Ο σεισμός προκάλεσε γιγαντιαία κατολίσθηση ενός παγετώνα 90 εκ. τόνων που έπεσε στο στενό κόλπο Λιτούγια, προκαλώντας κύματα ύψους 500 μέτρων.

Νίκη Κουλέρμου

Ημερίδα ευαισθητοποίησης

Στην ημερίδα ευαισθητοποίησης του κοινού για το τσουνάμι που διοργανώνεται την Πέμπτη 9 Νοεμβρίου, από τις 9 π.μ. μέχρι και τις 12.30 μ.μ. στην Πανεπιστημιούπολη στην Αγλαντζιά (αμφιθέατρο Β108, Κτίριο ΣυμβουλίουΣυγκλήτου Α. Λεβέντης) θα μιλήσουν και ειδικοί όπως ο δρ Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Διευθυντής Ερευνών, Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, οι Γεωλογικοί Λειτουργοί δρ Σ. Πηλείδου και δρ Ι. Δημητριάδης, ο Γ. Κοκόσης Κτηματολογικός Λειτουργός, ο Ν. Πάρης Ανώτερος Λειτουργός Πολιτικής Αμυνας κ.ά.. Την ημερίδα θα χαιρετίσουν μεταξύ άλλων ο δρ Κ. Κωνσταντίνου, διευθυντής Τμ. Γεωλογικής Επισκόπησης, ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής ΟΥΝΕΣΚΟ Λ. Λοΐζου -Χατζηγαβριήλ και ο πρόεδρος του ΕΤΕΚ.