«Καταλύτης της λύσης η επιστροφή της Αμμοχώστου»

Μια πρόταση «κόντρα» στη στασιμότητα από τρεις Βαρωσιώτες -δύο πρώην δικαστές και έναν πρώην διπλωμάτη.

Με αφορμή και την πρωτοβουλία για επίσκεψη στην Κύπρο της Επιτροπής Αναφορών στις 5-7 Μαΐου.

«Η επιστροφή της Αμμοχώστου αρχή και καταλύτης της λύσης» είναι ο τίτλος πρότασης που έχουν υποβάλει και παρουσιάσει προς τους Αμμοχωστιανούς και την πολιτεία γενικά, τρεις ενεργοί πολίτες Βαρωσιώτες που υπηρέτησαν επί μακρόν τη δημόσια, διπλωματική και δικαστική Υπηρεσία. Πρόκειται για τους: Θεόφιλο Β. Θεοφίλου, Πρέσβη ε.τ., Πρώην Μόνιμο Αντιπρόσωπο της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Γεώργιο Κ. Αρέστη, Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου του Kent, πρώην Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου και τέως Δικαστή του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και Δημήτριο Χ. Χατζηχαμπή, Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου του Exeter, τέως πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Αναδημοσιεύουμε την πρότασή τους ως έχει κατατεθεί δημόσια με αφορμή και την αναμενόμενη επίσκεψη της Επιτροπής Αναφορών στις 5-7 Μαΐου και το νέο εγχείρημα των ευρωβουλευτών να εισέλθουν στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου.

Η νέα πρωτοβουλία, ως γνωστόν, έχει αναληφθεί από τον ευρωβουλευτή του ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις, Τάκη Χατζηγεωργίου, ο οποίος και υπογραμμίζει ότι «η επίσκεψη είναι κρίσιμης σημασίας και αν ο κόσμος στηρίξει, μπορούμε να ξαναβάλουμε το Κυπριακό στην ατζέντα». Στο πλαίσιο συνέντευξής του στο ΚΥΠΕ ο ευρωβουλευτής καλεί σε μαζική συμμετοχή των πολιτών κατά τη διάρκεια επίσκεψης μελών της Επιτροπής Αναφορών. «Πρέπει να ξανακοιτάξουμε εάν υπάρχει κάρβουνο κάτω από τις στάχτες. Να μην αναζητούμε τη λύση του Κυπριακού πάντα σε κάποιους άλλους, αλλά να δούμε αν εμείς το πιστεύουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Η πρόταση των τριών Βαριωσωτών:

«Το προσφυγικό πρόβλημα, έπειτα από εκείνο των πεσόντων και αγνοουμένων του 1974, είναι το σοβαρότερο των προβλημάτων της εισβολής και κατοχής αφού αφορά τον ίδιο τον άνθρωπο ως την ύψιστη αξία στην κοινωνική ζωή. Στα 43 χρόνια που πέρασαν από την τουρκική εισβολή και με δεδομένη τη μη επιστροφή των εκτοπισθέντων, οι περισσότεροι της πρώτης και δευτέρας γενεάς εκτοπισθέντες -με την τρίτη γενεά να ακολουθεί κοντάδεν θα επιστρέψουν ποτέ αφού έχουν αποθάνει με τον ψυχικό πόνο του εκτοπισμού και τον ανεκπλήρωτο πόθο της επιστροφής.

Όσον αφορά ακριβώς αυτό το θέμα, από νωρίς έγινε αντιληπτό, για ειδικώς προσφερόμενους λόγους, ότι η επιστροφή των κατοίκων της Αμμοχώστου μπορούσε να επιτευχθεί πριν από τη λύση του κυπριακού προβλήματος, η οποία, μετά από την παρέλευση μίας δεκαετίας, εφαίνετο και απεδείχθη να καθίσταται δύσκολη. Ήδη στη Συμφωνία Υψηλού Επιπέδου του 1979 υπήρχε πρόνοια για προτεραιότητα στην επίτευξη συμφωνίας για επανεγκατάσταση στα Βαρώσια υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών -και Βαρώσια δεν είναι μόνο η περίκλειστη περιοχή, αλλά όλη η εκτός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου. Τα ψηφίσματα 550 (1984) και 789 (1992) του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών που ακολούθησαν εκφράζουν την ίδια προς τούτο αντίληψη των Ηνωμένων Εθνών και περιέχουν την απόφαση της διεθνούς κοινότητας για την επιστροφή των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη προς επανεγκατάσταση.

Τα οφέλη από την εφαρμογή των ψηφισμάτων αυτών για τους εκτοπισθέντες κατοίκους της πόλης με την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των και κατ’ επέκταση για όλη την Κύπρο θα είναι μέγιστα, όπως θα είναι και καταλυτικά για τη λύση του Κυπριακού. Είναι δεδομένη η απροθυμία της Τουρκίας να εφαρμόσει τα ψηφίσματα 550 και 789. Δεν υπήρξε όμως διαχρονικά ούτε και συγκεκριμένη και επίμονη πολιτική προώθησής των από δικής μας πλευράς, ενώ παραλλήλως ανεπτύχθη και η παρανοημένη νοοτροπία της “Αμμοχωστοποίησης” του Κυπριακού με τη συνδρομή συναισθηματικών και άλλων παραγόντων, ως εάν η επιστροφή των κατοίκων της Αμμοχώστου να προεξοφλούσε την ίδια τη λύση. Το αποτέλεσμα ήτο η εδραίωση της τουρκικής θέσης ότι η Αμμόχωστος θα πρέπει να είναι μέρος της λύσης, προς τεράστια ζημία μας και όσον αφορά τους κατοίκους της πόλης και την Κύπρο γενικώς και όσον αφορά τη διαπραγματευτική μας θέση, αφού αφήσαμε στην Τουρκία ένα δυνατό διαπραγματευτικό ‘’χαρτί’’ στα πλαίσια της λύσης αντί να πιέζεται συνεχώς για εφαρμογή των ψηφισμάτων 550 και 789.

Οι συνθήκες σήμερα, και εφ’ όσον οι συνομιλίες για λύση του Κυπριακού βρίσκονται σε στασιμότητα, δεν αφήνουν άλλα περιθώρια και καθιστούν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη ενεργούς και δυναμικής επαναπροώθησης των ψηφισμάτων 550 και 789. Πέραν της συνεχιζόμενης φθοράς ανθρώπων και τόπων, δεν μπορεί να αγνοείται η ήδη επαπειλούμενη εφαρμογή τουρκικών σχεδίων περαιτέρω παγίωσης τετελεσμένων με την επέκταση του εποικισμού των Βαρωσίων (ήδη τα Κάτω Βαρώσια και άλλες περιοχές κατοικήθηκαν από καιρού) ή το άνοιγμά των υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση, που αν εκδηλωθεί ενδέχεται να δημιουργήσει πρόσθετα προβλήματα στη Δημοκρατία αλλά και να διχάσει τους Αμμοχωστιανούς ως εκ της απογοήτευσης και εξάντλησης στείρων δεκαετιών. Πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι προς αντιμετώπιση τέτοιων ενδεχομένων, προλαμβάνοντες και όχι ακολουθούντες τες εξελίξεις. Τούτο θα επιτευχθεί με δική μας πρώτη κίνηση για επανέγερση του θέματος των Βαρωσίων στα πλαίσια των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών, που θα αδυνάτιζε οποιαδήποτε τουρκική πρώτη κίνηση επωφελούμενη της δικής μας αδράνειας στο θέμα. Φρονούμε ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για τέτοια πρωτοβουλία, όπως προκύπτει και από την προσφάτως σχετική αναφορά του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών στην έκθεσή του για την τελευταία διάσκεψη και με δεδομένη την επανάληψη της πάγιας θέσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για επιστροφή των Βαρωσίων, αλλά και από την ευλόγως αναμενόμενη στήριξη της διεθνούς κοινότητας και ιδιαιτέρως της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία πλέον εμπλέκεται στο θέμα.

Συγχρόνως, θα πρέπει να υπομνησθεί ότι, για να τύχει της αναγκαίας διεθνούς στήριξης αλλά και της αποδοχής της από την Τουρκία, η νέα πρόταση για τα Βαρώσια θα πρέπει, εν όψει της παρόδου του χρόνου, που πολλά αλλάζει ανεπιστρεπτί, και στα πλαίσια της δικοινοτικότητας που διέπει διαχρονικά τες προδιαγραφές της επιδιωκόμενης λύσης, να είναι αρκούντως δελεαστική και για τους Τουρκοκυπρίους, προσφέροντας έτσι οφέλη και στις δύο κοινότητες. Σε αυτό το πνεύμα θα μπορεί να είναι καταλύτης της επανένωσης και συνεργασίας των κοινοτήτων και της ίδιας της λύσης, χωρίς επιπτώσεις στην υφιστάμενη νομιμότητα. Φρονούμε ότι οι σκέψεις και εισηγήσεις που ακολουθούν, χωρίς να είναι πλήρεις ή εξαντλητικές, σκοπό έχουν να δώσουν αυτό το στίγμα που πρέπει να διέπει την παράδοση των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη.

1. Η ανοικοδόμηση της πόλης εξυπακούεται δαπάνες δισεκατομμυρίων και συνεχείς εργασίες πολλών ετών. Τούτο θα καταστήσει την Αμμόχωστο ένα τεράστιο και διαρκές εργοτάξιο που, πέραν της χρηματοδότησής του, θα ελκύσει αναλόγως μεγάλο αριθμό επενδύσεων και εργαζομένων, παρέχοντας πρωτοφανείς οικονομικές ευκαιρίες και συμβάλλοντας τα μέγιστα στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην άνευ προηγουμένου οικονομική ανάπτυξη ολόκληρης της Κύπρου. Στην ανοικοδόμηση της πόλης θα πρέπει να συμμετέχουν σε συνεργασία και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι όπως και άλλοι ώστε να παρέχεται ανάλογο όφελος και στις δύο κοινότητες, οι δε Τουρκοκύπριοι αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να μετέχουν και στη μετέπειτα οικονομική ζωή της πόλης. Τούτο θα σηματοδοτήσει και την ευρύτερη συνεργασία η οποία παρέχεται μέσω της οικονομίας αφού η οικονομία, και μάλιστα στη σύγχρονη εποχή, ενώνει.

2. Η εξασφάλιση των οικονομικών πόρων που θα απαιτηθούν για την ανοικοδόμηση της πόλης, σε μεγάλο βαθμό από εξωτερικές πηγές, θα διευκολυνθεί από την προοπτική της δικοινοτικής συμμετοχής, ιδιαιτέρως στο πολιτικό επίπεδο. Συγκεκριμένως όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, η συνδρομή της μπορεί ευλόγως να αναμένεται και να είναι σημαντική, τονίζοντας την παρουσία της αλλά και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της πόλης και ενισχύοντας την τουρκοκυπριακή κοινότητα η οποία θεωρεί εαυτήν αδικημένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

3. Το λιμάνι της πόλης θα μπορεί να τεθεί υπό τη συνδιαχείριση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων υπό καθεστώς που θα συμφωνηθεί, στα πλαίσια ήδη υποβληθείσας πρότασης, για τη διεξαγωγή νομίμως ελευθέρου εμπορίου. Τα πλεονεκτήματα και για τες δύο κοινότητες θα είναι σημαντικά και η συνεργασία των θα ενισχυθεί περαιτέρω.

4. Η παραλιακή περιοχή νοτίως των τειχών η οποία ευρίσκεται κοντά στην περίκλειστη πόλη θα προσφέρεται ιδανικώς για τη δημιουργία μαρίνας, με συμμετοχή στην κατασκευή και συνδιαχείριση των δύο κοινοτήτων υπό καθεστώς ανάλογο εκείνου του λιμανιού. Τούτο, πέραν του οικονομικού οφέλους, θα συμβάλει στην εξωτερική επικοινωνία και στην ανάπτυξη της πόλης και στην ενίσχυση της συνεργασίας των δύο κοινοτήτων.

5. Η Αμμόχωστος θα προσφέρεται κατ’ εξοχή για τη δημιουργία δικοινοτικού Κέντρου Κυπριακών Σπουδών και ανάλογων εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων προς περαιτέρω προώθηση της συνεργασίας των δύο κοινοτήτων. Όπως και η οικονομία, έτσι και ο πολιτισμός ενώνει.

6. Η εντός των τειχών πόλη θα μπορεί να περιληφθεί με προς τούτο διαβήματα της Δημοκρατίας, και μάλιστα άμεσα, στον κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, προσφερόμενη για κοινή πολιτιστική δραστηριότητα με διεθνή εμβέλεια.

7. Η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στα κατεχόμενα έχει ανασταλεί με την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορεί να εξετασθεί κατά πόσον είναι πρόσφορο να επεκταθεί το κοινοτικό κεκτημένο στα Βαρώσια με την επιστροφή των στα Ηνωμένα Έθνη για επανεγκατάσταση. Τούτο θα προσφέρει σημαντικό όφελος και στους Τουρκοκύπριους ως πρόσβαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνάρτηση με την εκεί εμπλοκή και παρουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανοικοδόμηση, αλλά και ενδεχόμενη συμμετοχή της στη λειτουργία του λιμανιού και θα ανοίξει την προοπτική επέκτασης του κοινοτικού κεκτημένου σε όλη την Κύπρο όταν επέλθει η λύση.

8. Στην εν λόγω περιοχή, ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα μπορούν να εγκατασταθούν θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένως ένας Οργανισμός (Agency), λαμβανομένου μάλιστα υπ’ όψιν ότι η Κύπρος δεν έχει εισέτι εξασφαλίσει οποιονδήποτε τέτοιον Οργανισμό».

Ακόμα τέσσερα σημεία

Πέραν της επιστροφής των Βαρωσίων στα Ηνωμένα Έθνη για επανεγκατάσταση και που θα μπορούσαν να τύχουν μελέτης και επεξεργασίας σε μετέπειτα στάδιο, διευκολύνοντας μάλιστα και την επιδιωκόμενη ομοσπονδιακή λύση, οι τρεις Βαρωσιώτες προτείνουν:

«1. Για σκοπούς οικονομικής βιωσιμότητας και ανάπτυξης, αλλά και της επιθυμητής επανένωσης, η Αμμόχωστος μπορεί να επεκταθεί σε ευρύτερη περιοχή βορείως των τειχών, ώστε να περιλαμβάνει και την παλαιά και τη νέα πόλη, με δυνατότητα επέκτασης προς και μέχρι και την Καρπασία, η οποία και να αποτελέσει ομοσπονδιακή περιοχή στα πλαίσια της λύσης διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας. Τούτο μάλιστα θα διευκολύνει και τη διευθέτηση του εδαφικού, αλλά και της ακτογραμμής η οποία θα εμπίπτει στη δικαιοδοσία των αντίστοιχων ζωνών.

2. Το λιμάνι της πόλης θα μπορεί να τεθεί υπό την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ως ομοσπονδιακό λιμάνι.

3. Στην εν λόγω περιοχή, ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα μπορούν να εγκατασταθούν θεσμοί του μελλοντικού ομόσπονδου κράτους. Ακόμα, το προτεινόμενο Κέντρο Κυπριακών Σπουδών καθώς και το ήδη λειτουργούν Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Μεσογείου μπορούν να καταστούν ομοσπονδιακό πανεπιστήμιο προς εμπέδωση μέσω ενιαίων σπουδών της ομοσπονδιακής συνείδησης και του κοσμοπολιτισμού, που είναι η ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία ανθρώπων με διαφορετική εθνότητα, θρησκεία, γλώσσα και πολιτισμό.

4. Με αυτά τα δεδομένα, η Αμμόχωστος, ήδη επανενωμένη ως ομοσπονδιακή περιοχή, θα προσφέρεται ιδανικώς με τη λύση και ως ομοσπονδιακή πρωτεύουσα».