«Μάαστριχτ 2»… Προετοιμαζόμαστε;

Του Δρος Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδη

Ετοιμάζεται η Λευκή Βίβλος για το «μέλλον» της μπερδεμένης Ευρώπης. Θα ακολουθήσουν διαβουλεύσεις της Επιτροπής με το Ευρωκοινοβούλιο και τους «27» με έμφαση στο «μέλλον» της ΟΝΕ (Οικονομική και Νομισματική Ένωση).

Δεν είναι εύκολο. Η κάθε χώρα αντιλαμβάνεται διαφορετικά τη λέξη «μέλλον», με βάση του πόσο είναι εκτεθειμένη η ίδια λόγω παγκοσμιοποίησης, μετανάστευσης, χρέους, ελλείμματος. Θα προβληματιστεί κρίσιμα η ΕΕ γιατί, ενώ ήθελε να χρηματοδοτήσει την άμυνά της, με την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας μειώνονται αισθητά τα έσοδά της.

Η Λευκή Βίβλος θα προτείνει μέτρα για την ΟΝΕ που πρέπει να ληφθούν ώς τις Ευρωεκλογές του 2019. Μα πρέπει να αναθεωρηθεί η αντίληψη για το πώς το ευρώ θα στηρίζει τον κοινωνικό διάλογο και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, πώς οι μέχρι σήμερα ευκαιριακές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες θα γίνουν αναπτυξιακές!

Πολλοί πιστεύουν πως το ευρώ θεωρείται ένα από τα σημαντικά επιτεύγματα της Ε.Ε.. Μια άλλη Σχολή λέει ότι αποδείχθηκε «μια απλή υπόσχεση προς τις μελλοντικές γενιές». Η αλήθεια είναι ότι η ΟΝΕ ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Άρα η Λευκή Βίβλος πρέπει να ανοίξει δρόμο για να προσφερθούν νέες τελεσφόρες ιδέες για ένα κοινό επιτεύξιμο όραμα, όχι ένα νέο ευχολόγιο. Το ευρώ θα πρέπει να είναι στο μέλλον «συνώνυμο της κοινωνικής ανάπτυξης και όχι ασύμμετρης ευημερίας βορρά-νότου».

Είναι το ευρώ σύμβολο ενότητας και εγγύηση σταθερότητας για τον πολίτη της ΕΕ, για την ευημερία του; Όχι αν δεν εξαλειφθούν οικονομικές και κοινωνικές στρεβλώσεις, το χάσμα εισοδήματος πλούσιων και φτωχών στις πλείστες χώρες. Οι όροι χρήσης του ευρώ το 1992, στο Μάαστριχτ, ήταν ασφυκτικοί για την ανάπτυξη στα μικρά κράτη.

Καιρός να υπάρξει ένα μεταρρυθμισμένο «Μάαστριχτ 2». Δεν μπορεί ένα ευρώ, το δεύτερο σε χρήση νόμισμα στον κόσμο (από 340 εκατομμύρια Ευρωπαίους σε 19 κράτη της ΕΕ) να προκαλεί τόσα προβλήματα. Αμφισβητείται 25 χρόνια μετά την καθιέρωση όρων χρήσης του στο Μάαστριχτ.

Ναι, φταίει και η χρηματοπιστωτική και η οικονομική κρίση που ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 2007 και διοχετεύτηκε στην ΕΕ. Όμως τα θεσμικά όργανα της ΕΕ αδράνησαν, δεν διαφύλαξαν προληπτικά την ακεραιότητα του ευρώ, την ευημερία των Ευρωπαίων. Κανείς μεταρρυθμιστικός μηχανισμός για ν’ αποφευχθούν τα χειρότερα. Η υψηλή ανεργία σε χώρες της ΕΕ, λόγω ατονικής ανάπτυξης, χειροτέρεψε τα πράγματα, ενώ υστέρησε και η διακυβέρνηση του ευρώ.

Ο διάλογος για το μέλλον της ΟΝΕ θα αναζητά νέα «μεταρρύθμιση». Τετριμμένη η λέξη, αν δεν υπάρξουν στόχοι σε κράτη και θεσμικά όργανα ή μια ευρεία συναίνεση για λύσεις σε καίρια θέματα, όπως η απασχόληση, η ανάπτυξη, η κοινωνική δικαιοσύνη και διαφάνεια, πέρα απ’ την οικονομική σύγκλιση και χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Οι κίνδυνοι θα συνεχίζουν. Ας μάθει η ΕΕ να τους μειώνει, να τους επιμερίζει με βάση την αρχή της αλληλεγγύης, με τα ισχυρά κράτη να αναλαμβάνουν το κύριο βάρος. Ο Ευρωπαίος δεν βλέπει πηγή (ΟΝΕ). Βλέπει ποτάμι και ζητά νερό (ευρώ) ακίνδυνο.

Επιπλέον, για ολοκλήρωση μιας πραγματικής Χρηματοοικονομικής Ένωσης προέχει η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης με μείωση και επιμερισμό των κινδύνων στις τράπεζες.

Δυστυχώς, το 2013 η Κύπρος καρατομήθηκε ως πειραματόζωο με κούρεμα καταθέσεων, ενώ έπρεπε τότε οι τράπεζες της ΕΕ να στήριζαν τις κυπριακές. Όσο για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, ας χρηματοδοτεί εφεξής καινοτόμα σχέδια ανάπτυξης.

Τέλος, για να ολοκληρωθεί και η Οικονομική και Δημοσιονομική Ένωση, ας δοθούν κίνητρα στα κράτη για να αναπτύξουν πιο ανθεκτικές οικονομικές και κοινωνικές δομές. Η ΕΕ ας χρηματοδοτήσει μεταρρυθμίσεις, εκσυγχρονισμό, μακροοικονομική σταθερότητα των αδύναμων κρατών της Ευρωζώνης (Ελλάδα). Εξάλλου οι «27» θα μπορούσαν να αναπτύξουν αρκετές δράσεις σε θέματα Ευρωζώνης (στα πλαίσια των Συνθηκών της ΕΕ ή/και των θεσμών της) και λογικής διακυβέρνησης. Ίσως χρειάζεται να στηθεί «δημόσιο ταμείο Ευρωζώνης» ή «Νομισματικό Ευρωταμείο», για να εμβαθύνει την ΟΝΕ.

Ασχέτως Κυπριακού, η Κύπρος που κατέχει ευρώ ας αφυπνιστεί για να δράσει νωρίς.

*Οικονομολόγος, τέως μέλος Ομάδας Διαπραγματεύσεων για τα Ευρωπαϊκά Θέματα