Μεταναστευτική κρίση, ηγεμονική Τουρκία και ΕΕ

Του Αντρέα Θεοφάνους*

Δικαιολογημένα η ευρωπαϊκή, αλλά και η παγκόσμια κοινή γνώμη είναι συγκλονισμένη και προβληματισμένη από τα νέα τρομοκρατικά κτυπήματα στις Βρυξέλλες. Ενώ ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας θα ενταθεί, θα πρέπει ταυτόχρονα να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά και οι αιτίες που την προκαλούν. Υπογραμμίζεται συναφώς ότι η αποσταθεροποίηση και η βία στην ευρύτερη Μέση Ανατολή που τροφοδοτούν την τρομοκρατία είναι επίσης αλληλένδετες με τη μεταναστευτική κρίση. Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, παρά τα πολλά δημοκρατικά ελλείμματα καθώς και τις ηγεμονικές και αυταρχικές τάσεις, η Τουρκία διεκδικεί με πιεστικό τρόπο μια ενταξιακή πορεία.

Η ΕΕ ακολουθεί μια πολιτική κατευνασμού ικανοποιώντας σταδιακά τα διάφορα αιτήματά της, καθώς στη σημερινή συγκυρία χρειάζεται τη συμβολή της Αγκυρας για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Το τουρκικό κατεστημένο σήμερα παραβιάζει συστηματικά τα δικαιώματα των μειονοτήτων και των γυναικών, ενώ ταυτόχρονα περιορίζει τις ελευθερίες των ΜΜΕ και των ακαδημαϊκών. Παρά ταύτα η Αγκυρα με τη γνωστή της επιμονή δεν θεωρεί αυτά τα δεδομένα ως εμπόδια στην ενταξιακή της πορεία. Η τουρκική ηγεσία πιστεύει ότι στη σημερινή συγκυρία η συμβολή της στην αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης είναι απαραίτητη. Ως εκ τούτου απαιτεί την εκπλήρωση των αιτημάτων της με τον γνωστό της μαξιμαλισμό.

Η Αγκυρα γνωρίζει ότι και στο παρελθόν όταν δεν εκπληρούσε βασικές δεσμεύσεις κατ’ ουσίαν δεν είχε κόστος από την ΕΕ. Αντίθετα υπήρχε επιβράβευση. Υπενθυμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι όταν η Τουρκία αναγορευόταν ως υποψήφια για ένταξη χώρα στην ΕΕ τον Δεκέμβριο του 1999 ο τότε Τούρκος Πρωθυπουργός, Μπ. Ετζεβίτ, προσερχόμενος στο δείπνο των ηγετών στο Ελσίνκι δήλωνε αλαζονικά ότι έλυσε το Κυπριακό το 1974. Και όταν η Τουρκία άρχιζε ενταξιακές διαπραγματεύσεις τον Οκτώβριο του 2005 δεν υλοποίησε το Πρωτόκολλο της Αγκυρας σε σχέση με την Κυπριακή Δημοκρατία, όπως είχε δεσμευθεί να πράξει. Επιπρόσθετα, θεωρητικά είναι αδιανόητο για μια υποψήφια για ένταξη χώρα να κατέχει έδαφος άλλης χώρας μέλους της Ενωσης την οποία μάλιστα δεν αναγνωρίζει και την αποκαλεί «εκλιπούσα».

Αναμφίβολα η Τουρκία είναι μια σημαντική χώρα και η συνεργασία με την ΕΕ θα εξυπηρετήσει ευρύτερα συμφέροντα. Ομως η ΕΕ δεν πρέπει να ανέχεται τις συστηματικές παραβιάσεις της Τουρκίας, οι οποίες τελικά αμφισβητούν την ίδια την αξιοπρέπεια και αξιοπιστία της Ενωσης. Η ανοχή της Ενωσης έναντι των τουρκικών αυθαιρεσιών δημιούργησε την εντύπωση στην Αγκυρα ότι θα μπορούσε να υλοποιεί τις δεσμεύσεις της a la carte. Η Ενωση δεν πρέπει να παραγνωρίζει και τις ευθύνες της Τουρκίας για τη μεταναστευτική κρίση.

Υπενθυμίζεται ότι στην προσπάθειά της να καταστεί ηγέτιδα χώρα του μουσουλμανικού κόσμου έχει υιοθετήσει μια πολιτική διά της οποίας πολίτες μουσουλμανικών χωρών διευκολύνονται στην εξασφάλιση βίζας. Οπως πρόσφατα ανέφερε και η έγκυρη εφημερίδα Daily Telegraph, η πολιτική αυτή ενθαρρύνει εμμέσως πλην σαφώς τη λαθρομετανάστευση στις χώρες της ΕΕ. Παράλληλα η ίδια η Τουρκία πιέζει και είναι κοντά στο να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη είσοδο Τούρκων πολιτών στις χώρες της ΕΕ χωρίς βίζα.

Η συζήτηση για ενταξιακή πορεία της Τουρκίας εμπεριέχει και μια υποκριτική διάσταση. Η πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών δεν βλέπει μια τέτοια εξέλιξη με θετικό μάτι. Πάνω απ’ όλα όμως η στάση της Τουρκίας απέχει από το να πληροί τις προϋποθέσεις ένταξης. Είναι θεμιτό να γίνεται λόγος για ειδική στρατηγική σχέση μεταξύ των δύο μερών, όχι όμως για ένταξη. Λαμβάνοντας υπόψιν τα δεδομένα αυτά οι κυβερνήσεις Αθηνών και Λευκωσίας θα πρέπει να επαναξιολογήσουν την πάγια και διαχρονική θέση τους από τη δεκαετία του 1990 που θεωρεί ότι τα συμφέροντα Ελλάδας και Κύπρου εξυπηρετούνται καλύτερα με την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.

Καταλήγοντας, σημειώνεται ότι βραχυπρόθεσμα είναι σημαντικό να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η ανθρωπιστική κρίση. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα είναι καθοριστικής σημασίας να επέλθει η ασφάλεια, η σταθερότητα και η ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

*Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy