Μια σύγκλιση Vs τέσσερις ελευθερίες

Πώς η σύγκλιση για την πληθυσμιακή αναλογία 4:1 αντιμετωπίζει τις ανησυχίες για τις τέσσερις ελευθερίες των Τούρκων πολιτών
Κατηγορηματικά απορρίπτει η Λευκωσία το τουρκικό αίτημα, οι Βρυξέλλες παρουσιάζονται καθησυχαστικές

Της Νίκης Κουλέρμου

Οι τέσσερις ελευθερίες μπήκαν στις συζητήσεις για το Κυπριακό με το αίτημα που διατύπωσε ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη Γενεύη (12/1/2017) ή ήταν ένα αίτημα της Τουρκίας που υπήρχε στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης για λύση του Κυπριακού και τώρα η τουρκική πλευρά βρήκε την ευκαιρία για να ευοδωθούν οι επιδιώξεις της να πάρει ό,τι μπορεί από την ΕΕ χωρίς να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς την ΕΕ; Μήπως είχε στριμωχθεί η Τουρκία στη Διάσκεψη της Γενεύης με την αναγνώριση του αναχρονισμού των εγγυήσεων εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας και βγήκε απ’ τη γωνιά με αυτό τον τρόπο; Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε γιατί ο κ. Ακιντζί παρουσιάζεται να προωθεί το αίτημα της Τουρκίας στις επαφές του με τις Βρυξέλλες; Αν η ΕΕ λεκτικά έχει δώσει διαβεβαιώσεις στη Λευκωσία ότι δεν νομιμοποιείται το αίτημα της Τουρκίας, τότε γιατί δεν έχει κλείσει αυτό το ζήτημα και εξακολουθεί να μπαίνει σφήνα στις διαπραγματεύσεις;

Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα τίθενται συνεχώς γι’ αυτό το θέμα με αφορμή πληροφορίες και δημοσιεύματα ότι παρασκηνιακά εξακολουθεί να συζητείται αυτό το θέμα σε διάφορα επίπεδα και από διάφορους «μεσολαβητές», καλόπιστα ή κακόπιστα.

Από πλευράς ΑΚΕΛ η διεθνολόγος Σταύρη Καλοψιδιώτη, απαντώντας σε ερωτήσεις της «Χαραυγής» ξεκαθαρίζει ότι «το πιο πιθανό είναι ότι για όσο η Τουρκία δεν έχει το καθεστώς της χώρας μέλους, θα υπόκειται σε διαφορετικές ρυθμίσεις από αυτές που διέπουν την ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΕ» και αφορούν στις τέσσερις ελευθερίες. Από την άλλη τονίζει ότι «η σύγκλιση για τις τέσσερις ελευθερίες παραμένει σημαντική, αφού αντιμετωπίζει καθολικά τις ανησυχίες μας αναφορικά με τη μελλοντική ροή Τούρκων πολιτών».
Από τη διεθνολόγο-νομικό, μέλος του Γραφείου Κυπριακού της ΚΕ του ΑΚΕΛ, Σταύρη Καλοψιδιώτη, ζητήσαμε πρωτίστως να εξηγήσει τι εννοούμε με τις τέσσερις ελευθερίες και τι με τις τρεις βασικές ελευθερίες. Γιατί και η ίδια συμφωνεί ότι «η σύγχυση που δημιουργείται οδηγεί σε μια λανθασμένη συζήτηση που δεν επιτρέπει να αντιληφθούν συχνά οι πολίτες τη σημασία που έχουν οι σχετικές συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί αρχικά από τους Χριστόφια και Ταλάτ και επαναβεβαιώθηκαν αργότερα από τους Αναστασιάδη και Ακιντζί». Όπως εξηγεί «οι τρεις βασικές ελευθερίες έχουν να κάνουν με δικαιώματα των ίδιων των Κυπρίων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, στο εσωτερικό του κράτους. Πιο συγκεκριμένα, οι τρεις βασικές ελευθερίες των Κυπρίων που θα εξασφαλίζονται μέσα από τη λύση αφορούν την ελευθερία διακίνησης, εγκατάστασης και απόκτησης ιδιοκτησίας σε όλη την επικράτεια της χώρας μας.

Οι τέσσερις ελευθερίες είναι κάτι εντελώς διαφορετικό εφόσον πρόκειται για διασυνοριακά δικαιώματα, τα οποία προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με στόχο τη διασφάλιση της ευρω-ενωσιακής εσωτερικής ενιαίας αγοράς. Συγκεκριμένα, οι τέσσερις αυτές ελευθερίες της ΕΕ αφορούν την ελευθερία διακίνησης υπηρεσιών, αγαθών, κεφαλαίων και προσώπων. Οι τρεις από τις τέσσερις ελευθερίες, με κάποιες πιο αυστηρές βέβαια ρυθμίσεις, προβλέπονται και σε συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ με τρίτα κράτη, ώστε να διασφαλιστούν επωφελείς οικονομικές συνεργασίες με αυτά. Στην περίπτωση της Τουρκίας, ο βαθμός εφαρμογής τους ρυθμίζεται μέσα από τη Συμφωνία Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ- Τουρκίας.

Η σημασία της σύγκλισης της πληθυσμιακής αναλογίας 4:1
Πώς όμως και πότε προέκυψε το θέμα τεσσάρων ελευθεριών για τους Τούρκους υπηκόους, γιατί αυτό δεν μπορούσε να ικανοποιηθεί και πού βρίσκεται η σημασία της σύγκλισης για την πληθυσμιακή αναλογία;

Η Σταύρη Καλοψιδιώτη εξηγεί: «Στη διαπραγμάτευση της λύσης του Κυπριακού, το ζήτημα των τεσσάρων ελευθεριών προέκυψε όταν η τουρκοκυπριακή πλευρά ήγειρε ζήτημα όπως οι Έλληνες και Τούρκοι πολίτες έχουν ίση μεταχείριση. Υπήρχαν όμως δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους αυτό το αίτημα δεν μπορούσε να γίνει αποδεκτό όπως είχε τεθεί.
Πρώτον, γιατί εξ αντικειμένου οι δύο χώρες δεν έχουν το ίδιο καθεστώς. Οι Έλληνες είναι πολίτες κράτους μέλους της ΕΕ, όπου οι τέσσερις ελευθερίες εφαρμόζονται πλήρως, ενώ οι ρυθμίσεις για τους Τούρκους υπηκόους διέπονται από τις διαφοροποιημένες ρυθμίσεις της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ- Τουρκίας.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο δεν θα μπορούσαμε να δεχτούμε το αίτημα της τουρκοκυπριακής πλευράς, είναι γιατί υπάρχουν, όπως και στο παρελθόν, εύλογες ανησυχίες ότι η μία πλευρά μπορεί να επιχειρήσει μελλοντικά να αλλάξει εκ των έξω τη δημογραφική δομή υπέρ της. Αυτό εξάλλου είναι και το πνεύμα της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης του 1960 που προνοεί πολιτογράφηση Ελλήνων και Τούρκων πολιτών σε αναλογία 4:1. Βέβαια, δεδομένου ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον μέλος της ΕΕ και προ του ενδεχομένου μελλοντικής ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ ή της ολοκλήρωσης της συμφωνίας ΕΕ- Τουρκίας για άρση των θεωρήσεων για Τούρκους πολίτες, έπρεπε να διασφαλιστεί ότι η αναλογία 4:1 θα επεκταθεί για να καλύπτει και τη διαμονή στο νησί. Για να περιοριστεί ουσιαστικά μετά τη λύση του Κυπριακού το δικαίωμα διαμονής Τούρκων πολιτών στην Κύπρο και άρα η πιθανή αλλοίωση της δημογραφικής δομής στο νησί εκ των έξω. Αυτός ο περιορισμός είναι και η πεμπτουσία της σύγκλισης για τις τέσσερις ελευθερίες».

Αν υπάρξει καλή διάθεση από την τουρκική πλευρά, μπορεί να επιλυθεί…
Εφόσον όμως είναι δεδομένη και καταγραμμένη η σχετική σύγκλιση για τις τέσσερις ελευθερίες μέσα στο έγγραφο του τέως Ειδικού Συμβούλου του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αλεξάντερ Ντάουνερ, «Συγκλίσεις 2008- 2012» και μέσα από αυτήν αντιμετωπίζονται οι ανησυχίες που οδήγησαν σε αυτήν, τότε γιατί η Τουρκία επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα αξιώνοντας την απόλυτη εξίσωση των δικαιωμάτων Ελλήνων και Τούρκων πολιτών στην Κύπρο;

Η διεθνολόγος, νομικός και μέλος της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Σταύρη Καλοψιδιώτη, σημειώνει ως προφανές ότι «πρόκειται για ένα παράλογο αίτημα, το οποίο δεν μπορεί να ικανοποιηθεί» και αποκαλύπτει ότι «στο τρίτο Μοντ Πελεράν φάνηκε να υπάρχει περιθώριο συζήτησης και κατάληξης που να διατηρεί το ουσιαστικό περιεχόμενο του περιορισμού που περιλαμβάνει η σχετική σύγκλιση Χριστόφια- Ταλάτ. Ως εκ τούτου, παρά την υπαναχώρηση που σημειώθηκε με την επιστροφή στην Κύπρο, στο Μοντ Πελεράν διαφάνηκε ότι αν υπάρξει καλή διάθεση – σε αυτό το ζήτημα από την τουρκική πλευρά- το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών εκεί και όπου αφορά εύλογα την Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να επιλυθεί».

Δεν χωρούν εξαιρέσεις αντίθετες με τις βασικές αρχές της ΕΕ
Στο πλαίσιο της σεναριολογίας και της παραφιλολογίας έχουν δημοσιευθεί πληροφορίες ότι, προκειμένου να ικανοποιηθεί το τουρκικό αίτημα για τις 4 ελευθερίες, μπορεί να δοθεί εξαίρεση της Κύπρου από το κοινοτικό κεκτημένο έστω και αν κάτι τέτοιο αντιβαίνει των ευρωπαϊκών συνθηκών. Και τούτο γιατί στο παρελθόν υπήρξαν παραδείγματα παρεκκλίσεων από το κοινοτικό κεκτημένο για τα οποία έγιναν ειδικές ρυθμίσεις. «Η δική μας πολιτική θέση», τονίζει η διεθνολόγος, νομικός του ΑΚΕΛ, «είναι ότι στη λύση του Κυπριακού δεν χωρούν εξαιρέσεις που να αντιβαίνουν τις ιδρυτικές αρχές και τις βασικές αρχές λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο για σκοπούς λειτουργικότητας είναι δυνατόν να υπάρξουν κάποιες μεταβατικές ρυθμίσεις που θα υποβοηθούν και δεν θα αλλοιώνουν την ποιότητα της λύσης».

Παρά ταύτα, τις προηγούμενες βδομάδες οι πληροφορίες έφεραν τον Νορβηγό διπλωμάτη και ειδικό σύμβουλο του ΓΓ του ΟΗΕ να διαβουλεύεται στις Βρυξέλλες με τεχνοκράτες και με στόχο να καταστούν πραγματικότητα οι τέσσερις ελευθερίες για τους Τούρκους πολίτες στην Κύπρο. Μπορεί ο κ. Έιντε να προωθήσει μια τέτοια προσπάθεια, αν έχει και τη σύμφωνο γνώμη τεχνοκρατών της ΕΕ;
Και σ’ αυτό η θέση του ΑΚΕΛ, όπως τη διατυπώνει η Σταύρη Καλοψιδιώτη, είναι ξεκάθαρη: «Ο ρόλος τού εκάστοτε Ειδικού Συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ είναι καθορισμένος. Εξάλλου από προεδρίας Δημήτρη Χριστόφια έχει συμφωνηθεί ότι η διαδικασία είναι κυπριακής ιδιοκτησίας. Η εφαρμογή των τεσσάρων ελευθεριών μέσα στο πλαίσιο της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ- Τουρκίας, αφορά το σύνολο των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή την περίοδο συζητείται στις Βρυξέλλες ο εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου πλαισίου της εν λόγω συνεργασίας με την Άγκυρα. Το πιο πιθανό είναι ότι για όσο η Τουρκία δεν έχει το καθεστώς της χώρας μέλους, θα υπόκειται σε διαφορετικές ρυθμίσεις από αυτές που διέπουν την ενιαία εσωτερική αγορά της ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση όμως, η σύγκλιση για τις τέσσερις ελευθερίες παραμένει σημαντική, αφού αντιμετωπίζει καθολικά τις ανησυχίες μας αναφορικά με τη μελλοντική ροή Τούρκων πολιτών.

 

Λεκτικές διαβεβαιώσεις από την ΕΕ και κυβερνήσεις κρατών-μελών

Να υπενθυμίσουμε ότι στις 9 Μαρτίου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε θέσει το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών και είχε επιδώσει σχετική επιστολή στον πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Ο πρόεδρος της Κομισιόν, σύμφωνα με τα όσα μεταδόθηκαν τότε από τις Βρυξέλλες, παρουσιάστηκε να συμφωνεί ότι το αίτημα της Τουρκίας για τις τέσσερις ελευθερίες δεν είναι διμερές ζήτημα, αλλά ζήτημα ολόκληρης της ΕΕ.
Πέραν των λεκτικών διαβεβαιώσεων, δεν υπήρξε γραπτή απάντηση στην επιστολή του Προέδρου. Υπήρξαν, όπως πληροφορούμαστε, παρόμοιες διαβεβαιώσεις και από άλλες κυβερνήσεις χωρών-μελών της ΕΕ. Η μόνη κυβέρνηση που διαβίβασε γραπτώς τις διαβεβαιώσεις της ήταν αυτή της Βουλγαρίας, όπως πληροφορούμαστε.
Ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος, Νίκος Χριστοδουλίδης, παρουσιάστηκε κάθετος: «Το τουρκικό αίτημα είναι απαράδεκτο και δεν μπορεί να γίνει δεκτό σε καμία περίπτωση», δήλωσε. 
Με γραπτή δήλωσή του στις 16 Μαρτίου, ο κ. Χριστοδουλίδης επανέλαβε ότι «δεν υπάρχει νομικό υπόβαθρο για την τουρκική αξίωση για παραχώρηση των τεσσάρων βασικών ελευθεριών της ΕΕ σε Τούρκους υπηκόους και ούτε ευσταθεί το επιχείρημα ότι οι Τούρκοι υπήκοοι απολαμβάνουν ήδη τις τέσσερις ελευθερίες».
Σύμφωνα με τον κ. Χριστοδουλίδη, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας αποδίδει ελάχιστα και πολύ συγκεκριμένα δικαιώματα στην Τουρκία και σε Τούρκους υπηκόους, όπως η διακίνηση μεταποιημένων βιομηχανικών προϊόντων και περιορισμένα δικαιώματα σε Τούρκους εργαζομένους που νόμιμα εργάζονται σε κράτη μέλη στη βάση εθνικής νομοθεσίας.
Επίσης, σε ό,τι αφορά στη διακίνηση υπηρεσιών και κεφαλαίου για την Τουρκία ισχύουν οι σχετικές διατάξεις των Συνθηκών της ΕΕ που ισχύουν για όλες τις άλλες τρίτες χώρες.
Τέλος, ξεκαθαρίζει ότι δεν τίθεται θέμα συζήτησης ή παραχώρησης των τεσσάρων βασικών ελευθεριών της ΕΕ σε Τούρκους υπηκόους ως μέρος μιας ειδικής διευθέτησης που θα αφορά μόνο την επανενωμένη Κύπρο. Οι Τούρκοι υπήκοοι, υποστηρίζει, θα μπορούν να απολαύσουν τις τέσσερις βασικές ελευθερίες εφόσον η Τουρκία θα έχει πλήρως εναρμονισθεί με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και καταστεί πλήρες μέρος της ΕΕ.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy