ΝΑΤΙΑ ΑΝΑΞΑΓΟΡΟΥ: Ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης η βυζαντινή αγιογραφία για τους σύγχρονους εικαστικούς

Η επιμελήτρια της έκθεσης «Recto-Verso: Από το Βυζάντιο στο Μοντερνισμό» θεωρεί πως η επίδραση της βυζαντινής τέχνης στους Κύπριους καλλιτέχνες αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο αξίζει να μελετηθεί

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΥΡΗ

agiografia

Ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους εικαστικούς καλλιτέχνες χαρακτηρίζει τη βυζαντινή αγιογραφία η Δρ Νάτια Αναξαγόρου, η οποία επιμελήθηκε τη «Recto-Verso: Από το Βυζάντιο στο Μοντερνισμό» που θα φιλοξενείται στο Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη, στη Λεμεσό μέχρι τις 8 Μαΐου 2015.

Η επίδραση της βυζαντινής τέχνης στους Κύπριους καλλιτέχνες, όπως τονίζει η Νάτια Αναξαγόρου, αποτελεί ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο με πολύ ουσιαστικές εκφάνσεις που σίγουρα αξίζει να μελετηθεί.

Η έκθεση έχει ως σημείο εκκίνησης τις αμφιπρόσωπες εικόνες (recto-verso), οι οποίες φέρουν αναπαραστάσεις της Παναγίας Βρεφοκρατούσας στην πρόσθιά τους όψη (recto) και της Σταύρωσης στην οπίσθια (verso). Φιλοξενεί αφενός 17 αγιογραφικούς θησαυρούς από εκκλησίες και μοναστήρια δέκα χωριών της επισκοπικής περιφέρειας Λεμεσού (Αγιος Αθανάσιος, Αγιος Ιωάννης, Αγρός, Δωρός, Κοιλάνι, Κορφή, Μονάγρι, Πελένδρι, Πύργος, Φασούλα) καλύπτοντας ένα ευρύ υφολογικό και χρονολογικό φάσμα, που εκτείνεται από τον 12ο έως τον 19ο αιώνα και αφετέρου έργα είκοσι δύο σύγχρονων Κύπριων καλλιτεχνών, οι οποίοι επανερμηνεύουν και επαναδιατυπώνουν τη θεματογραφία της Θεοτόκου και του Κύκλου των Παθών (Σταύρωση, Αποκαθήλωση, Ακρα Ταπείνωση, Επιτάφιος Θρήνος) μέσα από την προοπτική του Μοντερνισμού.

Οι ποικίλες αυτές Βρεφοκρατούσες από τα διάφορα χωριά της επαρχίας Λεμεσού συνομιλούν με Βρεφοκρατούσες γλυπτικές από στεατίτη ή πορσελάνη, του Αγγελου Μακρίδη και του Σάββα Χριστοδουλίδη αντίστοιχα, αλλά κυρίως ζωγραφικές σύγχρονες Βρεφοκρατούσες, απτές και τρισδιάστατες ή εξαϋλωμένες και υπερβατικές, δακρύζουσες ή επαργυρωμένες, αγρότισσες ή ναΐβ, κυβιστικές ή εξπρεσιονιστικές, που συσπειρώνουν στοιχεία από τη βυζαντινή παράδοση με αναγεννησιακές ή ευρωπαϊκές τάσεις, στις δημιουργίες των Γεωργίου Πολ. Γεωργίου, Ανδρέα Χρυσοχού, Μαρίας Ανδρέου, Κωνσταντίνου Ζαννέτου, Γιώργου Κοτσώνη, Λευτέρη Ολύμπιου, Μαριάννας Κωνσταντή και Αντώνη Νεοφύτου.

-Πως προέκυψε η ιδέα για τη διοργάνωση της έκθεσης «Recto-Verso: Από το Βυζάντιο στον Μοντερνισμό» και γιατί επιλέξατε αυτόν τον τίτλο;

agiografia

Κινητήριος άξονας για την έκθεση υπήρξε η αναδίπλωση του μεγάλου όγκου της σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας της Κύπρου που αντλεί από θέματα αγιογραφικά και κινείται στις κατευθύνσεις εκείνες του Μοντερνισμού, οι οποίες βασίζονται στις αρχές της βυζαντινής εικονογραφίας, μιας ζωγραφικής τέχνης που αναπαριστά την υπερβατική αντί την απτή πραγματικότητα μέσα από τον εξοστρακισμό της προοπτικής και του βάθους, καθώς επίσης και μέσα από την κατάργηση της τρίτης διάστασης αλλά και την απόδοση του φωτός και των σκιάσεων με μια επίπεδη σχηματοποίηση.

Ο τίτλος «Recto-Verso» είναι παρμένος από τις αμφιπρόσωπες εικόνες που φιλοξενεί η έκθεση, οι οποίες φέρουν στην πρόσθια όψη τους (recto) αναπαραστάσεις της Παναγίας Βρεφοκρατούσας και στην οπίσθια (verso) αναπαραστάσεις της Σταύρωσης. Παράλληλα ο τίτλος «Recto-Verso» σηματοδοτεί την αμφίπλευρη ή πολύπλευρη θέαση των πραγμάτων μέσα από ένα πολυδιάστατο πρίσμα.

Ενα σύγχρονο εικονοστάσι στήνεται στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου, για να φιλοξενήσει τις αμφιπρόσωπες εικόνες, διασφαλίζοντας την αμφίπλευρη θέασή τους αλλά και διαχωρίζοντας την έκθεση σε δύο τμήματα, το ένα από τα οποία πραγματεύεται ποικίλους τύπους της Βρεφοκρατούσας (Οδηγήτρια, Γλυκοφιλούσα, Γαλακτοτροφούσα) και τις διαφορετικές ευρηματικές διατυπώσεις τους στη σημερινή τέχνη, ενώ το άλλο είναι αφιερωμένο στον Κύκλο των Παθών (Οδός του Μαρτυρίου, Σταύρωση, Αποκαθήλωση, Ακρα Ταπείνωση, Επιτάφιος Θρήνος) που και πάλι καθορίζει με τρόπο μοναδικό την καλλιτεχνική παραγωγή των ημερών μας.

-Από τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση διαφαίνεται μια διαχρονική σχέση, ή καλύτερα ένας διάλογος μεταξύ των σύγχρονων έργων και των παλαιών εικόνων. Τι είναι εκείνο που ωθεί τους σύγχρονους Κύπριους εικαστικούς καλλιτέχνες προς την αγιογραφία και γενικά τη βυζαντινή τέχνη;

agiografia

Η βυζαντινή αγιογραφία, η οποία γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση στην Κύπρο από τον 12ο έως τον 16ο αιώνα και αποτελεί πολύτιμο κληροδότημα της μεσαιωνικής πολιτιστικής μας παράδοσης, που έχει διοχετευθεί στη συλλογική μνήμη του λαού της Κύπρου, είναι απολύτως φυσικό να αποτελεί ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους εικαστικούς.

Είναι εκπληκτικό να παρακολουθεί κανείς το πώς η παράδοση σμίγει στο έργο τους και επανερμηνεύεται μέσα από τις προσλήψεις του σήμερα αλλά και σύγχρονες καλλιτεχνικές τάσεις και αναζητήσεις με μια πληθώρα υλικών και εννοιολογικών κατευθύνσεων.

-Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μήνυμα που θέλετε να μεταδώσετε μέσω αυτής της έκθεσης στο φιλότεχνο κοινό;

Η συσχέτιση ανάμεσα στο Βυζάντιο και το Μοντερνισμό μπορεί να μην είναι εκ πρώτης όψεως εμφανής, είναι ωστόσο βαθιά και καθοριστική και αυτή έχει επισημανθεί από γνωστούς θεωρητικούς, όπως οι T.E. Hulme, David Talbot Rice και Clement Greenberg. Στο άρθρο του «Byzantine Parallels» ο Clement Greenberg αναλύει τις δομές της Βυζαντινής Τέχνης, οι οποίες είναι παρούσες στο Μοντερνισμό και που διέπουν το έργο μεγάλων καλλιτεχνών, όπως ο Mondrian, ο Rothko, ο Picasso και τόσοι άλλοι.

Η επίδραση της Βυζαντινής Τέχνης στους Κύπριους καλλιτέχνες αποτελεί ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο με πολύ ουσιαστικές εκφάνσεις που σίγουρα αξίζει να μελετηθεί.

-Από τη θέση σας πώς αξιολογείτε τη σύγχρονη κυπριακή παραγωγή;

agiografia

Κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα, απολύτως συγκρίσιμα με τα διεθνή. Εκεί που η σύγχρονη κυπριακή παραγωγή αποκτά μια ιδιαίτερη και μοναδική διάσταση που την κάνει να ξεχωρίζει είναι οι ευτυχείς στιγμές κατά τις οποίες οι καλλιτέχνες καταφέρνουν να μετουσιώσουν και να διατυπώσουν με εναλλακτικούς τρόπους στο έργο τους προσλήψεις από τη συλλογική πολιτισμική συνείδηση της Κύπρου και τα σημερινά βιώματα του τόπου μας μέσα από σύγχρονες τάσεις.

Αυτή η προσέγγιση των πραγμάτων διαφοροποιεί το έργο τους από άλλα τα οποία αναπαράγουν συλλογισμούς και εμπειρίες ή εννοιολογικούς προσδιορισμούς εντελώς ξένους προς εμάς, που πηγάζουν από καταστάσεις ζωής σε μεγαλουπόλεις της Αμερικής ή της Ευρώπης, τις οποίες εν πάση περιπτώσει εμείς δεν βιώσαμε ποτέ.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy