«Nein» στο ανατολίτικο παζάρι Ερντογάν με ΕΕ

 

Του

Πάμπου Χρυσοστόμου*

 

 

Σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, η όξυνση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας-Γερμανίας διαμορφώνει ένα εκρηκτικό πλαίσιο, επηρεάζοντας καθοριστικά τις οποίες εξελίξεις στο πεδίο αυτό.

Η Γερμανία ασκώντας καθαρά πρωταγωνιστικό ρόλο στην ΕΕ συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση των πιο κάτω πρόσφατων αποφάσεων της ΕΕ για την Τουρκία: •Πάγωμα διαπραγματεύσεων για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης Τουρκίας – ΕΕ. •Περιορισμός παραχώρησης προενταξιακών κονδυλίων της ΕΕ προς Τουρκία. •Άρνηση ξεπαγώματος Κεφ. 23, 24 των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η Τουρκία επιχείρησε να εκμεταλλευτεί τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό για να αποσπάσει την παραχώρηση του Δικαιώματος Τούρκων Πολιτών για τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ μέσω Κύπρου σε περίπτωση λύσης. Επιρρίπτοντας ευθύνες στην πλευρά για το ναυάγιο των συνομιλιών στο Κρανς-Μοντάνα, η Άγκυρα επιχείρησε να εξασφαλίσει ευρωπαϊκά οφέλη για ξεπάγωμα ενταξιακών κεφαλαίων σε σχέση με τις κυπρογενείς της υποχρεώσεις. Ένα πάγιο ανατολίτικο παζάρι με την ΕΕ για προώθηση των τουρκικών συμφερόντων. Η άρνηση προς τα τουρκικά αιτήματα δεν ήρθε μόνο από την επίκληση του δικαιώματος βέτο από την Κύπρο. Η άρνηση προήλθε από γερμανικά χείλη. Το γερμανικό “Nein” προς τις τουρκικές επιδιώξεις δεν γίνεται βέβαια για τα μάτια της Κύπρου. Η γερμανική στάση οφείλεται σε πολλούς λόγους και στέλνει δύο ξεκάθαρα μηνύματα. Πρώτον, η Γερμανία -ειδικά μετά την απόφαση για Brexit- γίνεται ακόμα η ισχυρότερη δύναμη εντός ΕΕ και ο ρόλος της ακόμα πιο βαρυσήμαντος στις κρίσιμες αποφάσεις της ΕΕ. Και δεύτερο, η Άγκυρα οφείλει να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Γερμανία και μετά να αναμένει οτιδήποτε από την ΕΕ. Κοντολογίς τα νεοσουλτανικά νταηλίκια δεν πιάνουν τόπο στο Βερολίνο.

Οι λόγοι της γερμανικής στάσης έχουν να κάνουν με μια σειρά από ανοικτά ζητήματα που έχουν οξύνει επικίνδυνα τις σχέσεις των δύο χωρών. Συνοπτικά καταγράφονται τα εξής: • Προσβλητικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματικών για τη Γερμανία σε σχέση με το ναζισμό. Οι επαναλαμβανόμενες απαράδεκτες δηλώσεις πολλών Τούρκων αξιωματικών για ναζιστική συμπεριφορά από τη Γερμανία έχουν εκνευρίσει όλη τη γερμανική πολιτική ηγεσία. • Συστηματική παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών από τις τούρκικες Αρχές ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Οι παράνομες συλλήψεις δημοσιογράφων (μεταξύ αυτών και Γερμανών πολιτών τουρκικής καταγωγής), καθώς επίσης και Γερμανών ακτιβιστών της Διεθνούς Αμνηστίας δεν μπορεί να γίνουν  αποδεκτές από τη Γερμανία. • Παράλογες απαιτήσεις Τουρκίας για έκδοση/παράδοση Τούρκων αξιωματικών που ζήτησαν άσυλο στη Γερμανία μετά το πραξικόπημα. Οι γερμανικές Αρχές αρνούνται κάτι τέτοιο επικαλούμενες δικαιώματα σε δίκαιη δίκη και το Γερμανικό Ανώτατο Δικαστήριο. • Η πρόθεση του Ερντογάν για επαναφορά της θανατικής ποινής ενόψει και της μεγάλης ομαδικής δίκης για το αποτυχημένο πραξικόπημα. Υλοποίηση της πρόθεσης αυτής από πλευράς Τουρκίας θα σήμαινε και το επίσημο τέλος της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ. •Μετακίνηση γερμανικών στρατευμάτων από τη βάση Ιντζιρλίκ. Η Γερμανία μετά την απαγόρευση από την Τουρκία σε Γερμανούς βουλευτές να επισκεφθούν τη βάση απέσυρε το γερμανικό απόσπασμα. •Κατηγορίες Τουρκίας για στήριξη/βοήθεια Γερμανίας προς PKK. Οι συχνές αναφορές του Ερντογάν ότι η Γερμανία στηρίζει την τρομοκρατία και τους Κούρδους. •Γερμανική Ταξιδιωτική Οδηγία για Γερμανούς πολίτες να μην επισκέπτονται την Τουρκία. Οι οικονομικές συνέπειες από τη μείωση του γερμανικού τουρισμού στην Τουρκία αποτελούν πλήγμα στην ήδη κλυδωνιζόμενη τουρκική οικονομία.

Είναι ξεκάθαρο ότι η Γερμανία φαίνεται αποφασισμένη να μην ενδώσει στα ανατολίτικα τερτίπια του Ερντογάν. Οι δημοσκοπήσεις που φέρουν τη Μέρκελ να κερδίζει άνετα (40% έναντι 23 Σοσιαλδημοκρατών του Σουλτς) ενισχύουν την αποφασιστικότητά της, αφού έχει λιγότερη ανάγκη τις ψήφους των Τούρκων της Γερμανίας. Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Τουρκίας δεν περνά μόνο από την επίλυση του Κυπριακού, αλλά πρωτίστως από την εξομάλυνση των γερμανο-τουρκικών σχέσεων. Το διακύβευμα των 140 δις των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Τουρκίας-ΕΕ είναι τεράστιο και για τους δύο. Επειδή στις διεθνείς σχέσεις τίποτε δεν είναι μόνιμο και στατικό, το γερμανικό «Nein» προς το ανατολικό παζάρι του Ερντογάν δεν μπορεί να είναι ποτέ μόνιμο και διαρκές. Η στάση του Ερντογάν και η επόμενη των γερμανικών εκλογών θα είναι κομβικό ορόσημο στις παραπέρα εξελίξεις.

*Διεθνολόγος