ΝΙΑΖΙ ΚΙΖΙΛΓΙΟΥΡΕΚ: «Αυτές οι εκλογές, οι πιο δύσκολες για τον Ερντογάν»

 

Ο δρόμος προς την απόλυτη εξουσία του Ερντογάν, στον οποίο στόχευσε με τη συνταγματική μεταρρύθμιση, δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Μπορεί να εκλεγεί και να μην έχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, οπότε δημιουργείται μια νέα κατάσταση πραγμάτων. «Αυτές οι εκλογές είναι οι πιο δύσκολες για τον Ερντογάν», εκτιμά ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Νιαζί Κιζίλγιουρεκ, καταγράφοντας, στη συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Χαραυγή», τρεις σημαντικές δυσκολίες. Δυσκολίες που πηγάζουν από το κουρδικό στοιχείο, την άσχημη οικονομική κατάσταση και τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Σε ό,τι αφορά στο Κυπριακό και την προσέγγιση της Τουρκίας, ο κ. Κιζίλγιουρεκ θεωρεί ότι «δεν υπάρχει τίποτε που να υποχρεώνει την Τουρκία να κάνει κάτι στο Κυπριακό εκτός από το φυσικό αέριο».

 

Συνέντευξη στη Νίκη Κουλέρμου
Ποιο είναι το διακύβευμα των εκλογών στην Τουρκία, έχοντας υπόψη ότι αυτές θα καθορίσουν τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία της χώρας;

Η Τουρκία πρώτη φορά πάει σε εκλογές μετά τη συνταγματική μεταρρύθμιση και με την οποία η χώρα πέρασε στο προεδρικό σύστημα. Άρα είναι η πρώτη δοκιμασία της χώρας με ένα σύστημα το οποίο, όμως, δεν βασίζεται πάνω στο διαχωρισμό των εξουσιών, αλλά συγκεντρώνει τις εξουσίες στα χέρια του Προέδρου. Δεν είναι ένα προεδρικό σύστημα όπως στην Κύπρο ή όπως στις ΗΠΑ. Ο Ερντογάν σ’ αυτές τις εκλογές διεκδικεί την απόλυτη εξουσία, κάτι που πάντα επιδίωκε και τώρα έχει πλησιάσει πάρα πολύ.
Από την άλλη όμως, είναι η πρώτη φορά που δυσκολεύεται πάρα πολύ στην εκλογική διαδικασία, γιατί όντως η χώρα, τουλάχιστον η μισή, κινητοποιήθηκε, ενοποιήθηκε η αντιπολίτευση, κόμματα από διαφορετικές απόψεις και ιδεολογίες έχουν κάνει ένα μπλοκ εναντίον του Ερντογάν, γιατί ακριβώς αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν όσα έχουν μείνει από τους δημοκρατικούς θεσμούς να χαθούν και αυτά. Άρα πρόκειται για μια αναμέτρηση όπου το διακύβευμα είναι μεταξύ δικτατορίας και δημοκρατίας.
Είναι δυνατόν να κερδίσει ο Ερντογάν από τον α’ γύρο;

Είναι πολύ δύσκολο να χάσει ο Ερντογάν. Εγώ θα έλεγα ότι ίσως εκλεγεί από τον α’ γύρο ίσως και με 51%. Ο Ερντογάν έχει στρατηγική. Δεν επιχειρεί να είναι Πρόεδρος της Τουρκίας. Έχει διασπάσει την Τουρκία στα δύο. Το μισό το θεωρεί δικό του. Είναι η συντηρητική παράταξη, οι πιστοί επί κεμαλισμού και έχει μια πολιτική της διαίρεσης και έντασης. Δηλαδή παρουσιάζει το άλλο μισό της χώρας ως να είναι εχθροί του λαού. Δαιμονοποιεί το άλλο μισό -τους πιο κοσμικούς, τους δημοκράτες, του Κούρδους, τους Αλεβίτες. Αφήνει πάντα μια ομάδα γύρω του και έτσι κρατάει το μισό της χώρας. Το υπόλοιπο μισό που είναι εναντίον του είναι οργανωμένο σε διάφορα κόμματα και οργανώσεις και δεν μπορούν να σχηματίσουν μια πλειοψηφία εναντίον του Ερντογάν.

 

Για πρώτη φορά, ωστόσο, στις βουλευτικές εκλογές της χώρας έχουμε κομματικές συμμαχίες. Τι σημαίνει αυτό;

Η πρόβλεψή μου είναι ότι σ’ αυτές τις εκλογές ο Ερντογάν μάλλον θα εκλεγεί και δεν θα έχει την πλειοψηφία στη Βουλή. Αυτό είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, γιατί ενώ πάει για απόλυτη εξουσία βάσει του καινούργιου συντάγματος, θα δυσκολευτεί πάρα πολύ. Για να μην πω ότι θα δούμε ίσως και πρόωρες εκλογές.

 

Υπάρχει μια ιδιομορφία στη συνεργασία του κ. Ερντογάν με το κόμμα του Μπαχτσελί, των Γκρίζων Λύκων, το Κόμμα της Εθνικιστικής Δράσης;

Μέχρι πριν δύο χρόνια αυτά τα δύο κόμματα ήταν στα μαχαίρια. Όταν όμως ο Ερντογάν αποφάσισε να αλλάξει το Σύνταγμα βασίστηκε στο κόμμα αυτό. Είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε τον τρομακτικό πραγματισμό του Ερντογάν. Αυτό τον πραγματισμό που μπορεί ξαφνικά να κάνει ανοίγματα εκεί που δεν τα περιμένεις καθόλου, βάσει εθνικιστικής ρητορείας. Κάνει ταυτόχρονα ανοίγματα και σε στρατηγούς που πριν μερικά χρόνια ήθελε να καταδικάσει στα δικαστήρια. Έχει συνεργαστεί με το βαθύ κράτος, γεγονός που κάνει την Τουρκία λιγότερο δημοκρατική. Η στάση αυτών των κύκλων είναι καθαρά αντιδυτικός προσανατολισμός, αντιευρωπαϊκός.

 

Διακυβεύεται δηλαδή και ο προσανατολισμός της χώρας…

Σίγουρα οι εκλογές θα κρίνουν και την πορεία της χώρας. Από τη συνεργασία του Ερντογάν με το κόμμα του Μπαχτσελί και κάποιους στρατηγούς του βαθέος κράτους έχει αναπτυχθεί ο λεγόμενος ευρωασιατικός προσανατολισμός, δηλαδή απομάκρυνση από την ΕΕ και τον δυτικό κόσμο, χωρίς να χάνουν τα οικονομικά οφέλη και να ψάχνουν συνεργασίες με Ιράν, με Ρωσία κ.ο.κ.

 

Από πού πηγάζουν οι δυσκολίες του κ. Ερντογάν σ’ αυτές τις εκλογές;

Το κουρδικό στοιχείο είναι καθοριστικό. Αν το Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) των Κούρδων μπαίνει στη Βουλή, δύσκολα το κόμμα του Ερντογάν θα έχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Ουσιαστικά είναι σε «εμπόλεμη« κατάσταση κατά των Κούρδων. Ο Ερντογάν εξασφάλιζε μεγάλη στήριξη στις κουρδικές περιοχές, ιδιαίτερα από τους Κούρδους που έχουν μια θρησκευτική παρά εθνική συνείδηση. Τον τελευταίο καιρό λόγω της πολιτικής επιθέσεων κατά των Κούρδων εντός και εκτός Τουρκίας -Συρία, Αφρίν- έχει οδηγήσει ακόμα και πιστούς μουσουλμάνους Κούρδους σε ένα προβληματισμό και μια απόσταση από τον Ερντογάν.
Σ’ αυτό να προσθέσουμε και το γεγονός ότι ο ηγέτης των Κούρδων, ένας εξαιρετικός πολιτικός, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, που βιώνει μια αδικία -είναι φυλακισμένος και διεκδικεί τις εκλογές από τη φυλακή- καλλιεργεί αισθήματα αλληλεγγύης. Είναι ένας χαρισματικός ηγέτης, πολύ προσβάσιμος και στο μέλλον της Τουρκίας θα παίξει ένα πάρα πολύ σημαντικό ρόλο. Να μην πω ότι πρόκειται για ένα άλλο Νέλσον Μαντέλα, ίσως, για την τουρκική περίπτωση. Είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για τον Ερντογάν γι’ αυτό και τον κρατάει στη φυλακή και μάλιστα χωρίς δίκη.
Άλλο πρόβλημα για τον Ερντογάν σ’ αυτές τις εκλογές είναι η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία. Η τουρκική λίρα έχει χάσει το 25% της αξίας της περίπου έναντι του δολαρίου και δυσκολεύεται η χώρα, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί.
Η τρίτη δυσκολία προέρχεται από τον ηγέτη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τον Μουχαρέμ Ιντζέ του Ρεμπουπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, που φάνηκε αρκετά καλός ρήτορας, ίσως και καλύτερος από τον Ερντογάν. Για πρώτη φορά η στήριξή του ξεπερνά την εκλογική δύναμη του κόμματός του, φτάνει το 26-28% ενώ το κόμμα του είναι μόλις 23%. Μπορεί μετά τις εκλογές να τον δούμε και ως ηγέτη του κόμματός του.
Έχει καταφέρει να σπάσει τη σκληρή κεμαλική αντίληψη και να κάνει ανοίγματα στους μουσουλμάνους του κόμματός του και στους Κούρδους -με την επίσκεψή του στον Ντεμιρτάς στη φυλακή…
Ίσως θα πρέπει να προσθέσουμε ότι και η διεθνής κοινότητα έχει χάσει την εμπιστοσύνη της προς τον Ερντογάν. Γι’ αυτό αυτές οι εκλογές είναι οι πιο δύσκολες για αυτόν.
Από αναλυτές διατυπώνεται η άποψη ότι είναι ευτύχημα που δεν συζητήθηκε σ’ αυτό τον προεκλογικό το Κυπριακό, γιατί θα ανέβαινε η εθνικιστική ρητορική σε βάρος της υπόθεσης. Έτσι είναι;

Έτσι είναι. Πρέπει να πούμε ακόμα ότι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν μια πιο σκληρή και εθνικιστική στάση απέναντι στο Κυπριακό. Ο Ερντογάν ίσως ακόμα είναι ένας πραγματιστής, εύκολα μπορεί να σκεφτεί ξανά τα πράγματα αν έχει συμφέροντα. Μπορεί να δει το Κυπριακό μέσα από την πολιτική της ενέργειας… Ένας λόγος που η οικονομία δεν πήγε καλά είναι η μεγάλη εξάρτηση από την ενέργεια. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τους ηγέτες της αντιπολίτευσης που έχουν ένα εθνικιστικό αφήγημα που δεν αφήνει χώρο για συμβιβασμό.

 

Από την άλλη ο Ερντογάν, αν και πραγματιστής, σκλήρυνε τη στάση του στο Κυπριακό…

Ναι, όπως είπα, ο Ερντογάν δεν έχει δισταγμό να κάνει αλλαγές στη στάση του. Και το είδαμε στην περίπτωση της Ρωσίας… Η περίπτωση του φυσικού αερίου μπορεί να τον κάνει να αλλάξει στάση, να μπει σε κάποιο deal για το Κυπριακό. Όλα αυτά με κάποια επιφύλαξη.
Τα παιχνίδια με τους υδρογονάνθρακες πόσο μπορούν να επηρεάσουν την προοπτική να παραμείνουν οι συνομιλίες εντός των παραμέτρων του ΟΗΕ;

Ο Αντόνιο Γκουτέρες έδειξε ότι περίμενε τις τουρκικές εκλογές. Την επομένη των εκλογών νομίζω θα δούμε την καινούργια πρωτοβουλία. Αυτή δεν θα σημαίνει ότι πάμε σε συνομιλίες τώρα. Αντίθετα, νομίζω ότι η Αμερικανίδα διπλωμάτης κα Λούτε θα μετρήσει πολύ καλά τα δεδομένα. Και ο ίδιος ο Γκουτέρες, μετά τη μεγάλη απογοήτευσή του από τη συμπεριφορά των πλευρών στο Κραν Μοντανά, δεν θα ρισκάρει ξανά να ξεκινήσει μια διαδικασία στο Κυπριακό αν δεν διαπιστώσει ότι όντως υπάρχει η βούληση από όλες τις πλευρές. Άρα η α’ φάση θα είναι διερεύνηση των προθέσεων. Από την άλλη, ιδιαίτερα οι Αμερικανοί, ενδιαφέρονται πάρα πολύ πριν ξεκινήσει ένας νέος γύρος έντασης -λόγω ExxonMobil- από τις γεωτρήσεις να διερευνήσουν αν υπάρχει προοπτική για συνομιλίες. Όλα δείχνουν ότι μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου θα υπάρχει μια προετοιμασία και ίσως να δούμε και συνομιλίες. Αν υπάρχει κάτι που η Τουρκία θα δείξει κάποια βούληση για συνομιλίες, μπορεί να υπάρχουν 1-2-3 σενάρια. Σε όλα τα σενάρια το κίνητρο είναι το φυσικό αέριο. Δεν υπάρχει τίποτε που να υποχρεώνει την Τουρκία να κάνει κάτι στο Κυπριακό εκτός από το φυσικό αέριο.

 

 

Τουρκία – Ισραήλ – Κύπρος

Τι αλλάζει και τι δεν αλλάζει στη γεωπολιτική της γειτονιάς για να μπορούν να γίνουν προβλέψεις και για το Κυπριακό;

Η Τουρκία αν ενδιαφέρεται για το φυσικό αέριο και αν θα κάνει ελιγμούς, θα είναι βάσει της ενεργειακής πολιτικής. Η μορφή των σχέσεων του Ισραήλ με την Τουρκία είναι πολύπλοκη και υπάρχει μια μεγάλη δυσκολία. Στην Κύπρο νομίζουν κάποιοι ότι μια σύμπραξη με το Ισραήλ θα αφήσει την Τουρκία έξω και θα είναι μακροπρόθεσμα υπέρ της Κύπρου. Διαφωνώ ριζικά με αυτή την προσέγγιση. Η Τουρκία αν αφεθεί εκτός ενεργειακής πολιτικής και στην Κύπρο αφήσουμε τους Τ/κ εκτός κρατικών μηχανισμών, θα είναι μια κατάσταση – εστία έντασης. Γι’ αυτό θα πρέπει να παρθούν μεγάλες αποφάσεις. Η Τουρκία πρέπει να αποφασίσει ότι χωρίς την επίλυση του Κυπριακού δεν μπορεί να είναι μέρος της ενεργειακής πολιτικής και συνεργασίας.
Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η μη λύση δεν είναι εναλλακτική έναντι της λύσης.
Αυτό αφήνει ανοικτό το πεδίο για εντάσεις. Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει από την άλλη να αντιληφθεί ότι χωρίς λύση του Κυπριακού δεν θα μπορεί τα πράγματα να εξελιχθούν ομαλά στην πολιτική της ενέργειας.
Δυστυχώς βλέπουμε μια απομάκρυνση από την αντίληψη της ομοσπονδιακής λύσης και από τις δύο κοινότητες. Ιδιαίτερα με ανησυχεί ότι σε κάποιους κύκλους των Ε/κ θέλουν να πιστέψουν πως αν οι Τ/κ συναποφασίζουν με τους Ε/κ, τότε δεν λειτουργεί το κράτος. Αυτό είναι αντιομοσπονδιακή λογική.

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy