Ο ποιητής Θεοκλής Κουγιάλης

Ο ποιήτης Θεοκλής Κουγιάλης

Στο στερέωμα της σύγχρονης κυπριακής ποίησης ο Θεοκλής Κουγιάλης πρωτοεμφανίστηκε το 1959 με την έκδοση του πρώτου ποιητικού του βιβλίου «Μολυβιές στο Περιθώριο», που τον καθιερώνει ως έναν από τους πιο πολλά υποσχόμενους νέους ποιητές της γενιάς του εξήντα. Από την πρώτη του κιόλας συλλογή ο Θεοκλής Κουγιάλης, με μέντορες τον Κωνσταντίνο Καβάφη, τον Μάνο Κράλη, τον Παντελή Μηχανικό, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Γιώργο Σεφέρη, τον T.S. Elliot και τον Ezra Pound, υιοθετεί και αφομοιώνει τον τρόπο γραφής της μοντέρνας ποίησης. Με ύφος νευρώδες και αυθεντική χρήση του ελεύθερου στίχου ο Θεοκλής Κουγιάλης πραγματεύεται, όπως ήταν φυσικό, το μεγάλο θέμα του απελευθερωτικού αγώνα 19551959, αλλά και μερικά από τα θεμελιακά υπαρξιακά θέματα όπως η ελευθερία, η αντιπαράθεση του καλού και του κακού, ο έρωτας και η προδοσία που βρίσκονται στο επίκεντρο της συζήτησης στους κύκλους της ρηξικέλευθης διανόησης της δεκαετίας του ’60.

Στα έξι βιβλία που θ΄ ακολουθήσουν το «Μολυβιές στο Περιθώριο» («Τα τελευταία μου» 1964, «Αλλ΄ίσως όχι» 1968, «Μυστικά φορτία» 1971, «Η επιστροφή» 1976, «Μυθολόγιον» 1981 και «Εικονίσματα» 1986) πραγματεύεται την τραγική περιπέτεια του νησιού που προκλήθηκε από τις διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963 και την τουρκική εισβολή του 1974 χωρίς βέβαια να εγκαταλείψει τα θέματα που σχετίζονται με την ύπαρξη του ανθρώπου και τη μοίρα του. Ο νεωτερικός τρόπος γραφής παραμένει επιλογή του, όμως τον βλέπουμε να βρίσκεται σταθερά σε μια ανοδική πορεία: γίνεται κυρίαρχος των εκφραστικών του μέσων και διαμορφώνει το δικό του χαρακτηριστικό ύφος. ΄Ενα ύφος που το συνθέτουν δύο φωνές σε διάφορους τόνους και χρωματισμούς: Η μια είναι η «στοχαστική» φωνή που φανερώνει τον ποιητή ν΄ αντικρίζει τον κόσμο γύρω του και να τον εκφράζει με μια φιλοσοφική διάθεση και η άλλη είναι η «πολιτική» που κρίνει και ελέγχει με λεπταίσθητο τρόπο τα κακώς κείμενα.

Παρόλο που ο Θεοκλής Κουγιάλης φτάνει στο σημείο όπου κατακτά μια ξεχωριστή θέση στο χώρο της σύγχρονης κυπριακής ποίησης, δεν εφησυχάζει και δεν διστάζει να αναζητήσει και να δοκιμάσει άλλες μορφές ποιητικής έκφρασης. Εμφανίζεται το 1989 με το «Η δική μου Δευτερά», ένα πεζοτράγουδο που όμως δεν είναι καθόλου πεζό. Αντίθετα θεματολογικά και υφολογικά παραπέμπει στην καλύτερη ειδυλλιακή ποίηση. Είναι γραμμένο σ΄ένα ύφος καθαρό και διάφανο, που ξεχειλίζει από λυρισμό, νοσταλγία και τρυφερότητα. Ο ποιητής προβαίνει σε μια ανάπλαση της «Δευτεράς» των παιδικών και εφηβικών του χρόνων, όμως μέσα από την ποίησή του αποκτά έναν καθολικότερο συμβολισμό και από προσωπική «Δευτερά» γίνεται «Δευτερά» του καθενός μας.

Το 1996 επιστρέφει στο χώρο του νεωτερικού τρόπου γραφής με το βιβλίο του «Της Αερούσας» για να προβεί τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2000, σε μια άλλη «απόκλιση» με το «Εγκώμιον», ένα μακρύ, συνθετικό ποίημα που είναι αυτό που υποδηλώνει ο τίτλος: ένας ύμνος προς τον ήρωα του απελευθερωτικού αγώνα του ’55-’59, Κυριάκο Μάτση. Κύριο χαρακτηριστικό της ποιητικής έκφρασης του Κουγιάλη εδώ είναι η πολυφωνία. Συνδυάζει με τρόπο θαυμαστό διάφορες μορφές της ελληνικής γλώσσας (την αρχαία, την εκκλησιαστική, τη μεσαιωνική του Μαχαιρά, την πανελλήνια δημοτική και το κυπριακό ιδίωμα) για να μας δώσει μια σύνθεση ξεχωριστής αρμονίας και εκφραστικότητας αναδεικνύοντας μαζί και το ενιαίο της ελληνικής γλώσσας.

Ολόκληρη η ποιητική δημιουργία του Κουγιάλη διακρίνεται από την αρετή της συνέπειας. Ο λόγος του πάντοτε ισορροπημένος. Πουθενά δεν διαπιστώνουμε φωνακτές χειρονομίες και αχρείαστα στολίδια. Ο στίχος του παντού πυκνός και σφιχτοδεμένος χωρίς ίχνος υφολογικής υποθερμίας. Αυτή η συνέπεια της ισορροπίας χαρακτηρίζει και την τελευταία του συλλογή «Άνθρωπος στην ομίχλη» (2004). Μόνο που εδώ το ύφος του γίνεται πιο λιτό και πιο άμεσο στην πρόσληψη του αναγνώστη. Το στοιχείο όμως που δίνει σ’ αυτήν την τελευταία του συλλογή μια ξεχωριστή αίσθηση είναι το μελιχρό φως που διαχέεται παντού σε όλη την έκτασή της. Νιώθεις τον ποιητή ν΄ αντικρίζει και να ερμηνεύει τον κόσμο γύρω του με ένα πνεύμα συγκαταβατικότητας.

Κώστας Χατζηγεωργίου

Δημοσιεύτηκε αρχικά στο www.magazine.apopsi.com.cy
Ο

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy