Ομπίντα σημαίνει πίκρα

* Ο Νίκος Ζαχαριάδης μετρά αντίστροφα το χρόνο, μέσα από μια θεατρική παράσταση για τη ζωή του

Συνέντευξη στον Χρήστο Φιλίππου

Η παράσταση έχει τίτλο «Ομπίντα». Το κείμενο και η σκηνοθεσία ανήκει στον Γιώργο Κοτανίδη, ο οποίος κρατά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενσαρκώνοντας τον Νίκο Ζαχαριάδη. Ενα χρονικό θανάτου με τις μνήμες ενός κομμουνιστή ηγέτη «οργώνει» σχεδόν όλη τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και του Ελληνισμού. Και ομπίντα σημαίνει πίκρα… Συνομιλήσαμε με τον κ. Κοτανίδη για την παράσταση και το ρόλο του, και ξεχειλίζει το πάθος για τον ήρωα που ενσαρκώνει…

Ο Νίκος Ζαχαριάδης θα στείλει την τελευταία του επιστολή στην ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης στις 26 Ιουνίου 1973, ζητώντας την απόλυτη ελευθερία του και διατυπώνοντας ως έσχατη μορφή διαμαρτυρίας την απόφασή του να αυτοκτονήσει σε κάθε άλλη περίπτωση…

Πολύ σωστά αυτή η επιστολή θα σταλεί ζητώντας την ελευθερία, την ελευθερία μετακίνησης… Να σταματήσει η παράνομη εξορία του. Χωρίς καμιά καταδίκη, τον είχαν στείλει στην εξορία στη Σιβηρία. Υστερα από απεργίες πείνας, έκανε και τρεις απόπειρες δραπέτευσης… Γι’ αυτό λοιπόν να το ξεκαθαρίσουμε απ΄την αρχή αυτό: η αυτοκτονία είναι μια πολιτική πράξη!

Ο Νίκος Ζαχαριάδης μετρά αντίστροφα το χρόνο του και αρχίζει ένα πικρό παιχνίδι με τις μνήμες του. Ολα αυτά στην παράσταση…

Τι έκανε ο Ζαχαριάδης; Μπορούμε να δούμε ορισμένα πράγματα από αυτά που ξέρουμε. Γιατί τον κατηγόρησαν όταν τον καθαίρεσαν και τον διέγραψαν; Μερικά από αυτά ακούγονται στην παράσταση. Τον κατηγόρησαν και για το γράμμα του ’40, για το οποίο οι Ρώσοι δύο χρόνια πριν τον τίμησαν για τη συμβολή του στον αντιφασιστικό αγώνα. “Δρυός πεσούσης” που λέμε… Επεσε ο Ζαχαριάδης κι άρχισαν να τον κατηγορούν για τα πάντα! Του φόρτωσαν οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί λάθος. Τον κατηγορούν για την αποχή του ’46 και αποδεικνύεται – με ντοκουμέντα αυτά – ότι δεν ευθύνεται αυτός. Τον κατηγορούν για τον εμφύλιο, για την ήττα, και γιατί έκανε τον εμφύλιο. Εδώ έχουμε κάτι τελείως παράδοξο κατά τη γνώμη μου. Οχι μόνο η δεξιά παράταξη, που νίκησε στον εμφύλιο συμμαχώντας με τους Εγγλέζους, αλλά και το ίδιό του το κόμμα, εφτά χρόνια μετά την ήττα, έρχεται και τον κατηγορεί για όλα, ακόμη και για πράκτορα των Εγγλέζων. Τι έγινε; Μετά την ήττα του ’49 ο Βαφειάδης έκανε μια επιστολή στους Σοβιετικούς λέγοντας ότι φταίει για όλα ο Ζαχαριάδης και είναι και πράκτορας των Εγγλέζων. Εφτά χρόνια μετά, εφτά χρόνια μετά την ήττα και την προσφυγιά, θα του προσάψουν τα πάντα. Γιατί;

Αναφέρεσαι συχνά, στην παράσταση, στον συγγραφέα Αλέξη Πάρνη, με τον οποίο είχαν πολύχρονη αλληλογραφία. Αναφέρω ότι σε μια επιστολή του ο Νίκος Ζαχαριάδης την 1 /9 /1956 θα προτρέψει τον Πάρνη να κάνει δημοσιεύσεις για την Κύπρο…

Εγώ έχω την επιστολή του αυτή προς τον Αλέξη Πάρνη. Του λέει το ’56, και μετά νομίζω, «κάτι πρέπει να δώσεις για την Κύπρο». Και του λέει και πού να απευθυνθεί. Γιατί; Γιατί ο Πάρνης ήταν ένας νεαρός ανταποκριτής του Δημοκρατικού Στρατού στο βουνό και έγραφε καλά. Ο Νίκος είχε διαβάσει κείμενά του. Κι όταν πήγαν πια πρόσφυγες στη Σοβιετική Ενωση του είπε: «Εχεις ταλέντο!», κι έκανε τα αδύνατα δυνατά να τον στείλει σε μια σχολή συγγραφέων στη Μόσχα. Στην καλύτερη που υπάρχει. Και βέβαια αυτό ο Πάρνης, σαν άνθρωπος με μπέσα, το κράτησε ως το τέλος και έμεινε πιστός στον Νίκο. Με αυτή την έννοια λοιπόν ο Ζαχαριάδης στην αλληλογραφία του τον προέτρεπε: «Πρέπει να δώσεις κάτι για την Κύπρο». Και γράφει το «Νησί της Αφροδίτης». Εμείς εδώ αρνηθήκαμε να δούμε το ρόλο των Εγγλέζων, οι οποίοι μετά τους Γερμανούς έκαναν κατοχή στην Ελλάδα! Και οι οποίοι είχαν υποσχεθεί στον κυπριακό λαό ότι αν πολεμήσει στο πλευρό τους θα του έδιναν την αυτοδιάθεσή του. Και το αναίρεσαν, και έβαλαν την Τουρκία στο παιχνίδι. Για να δούμε το βρόμικο ρόλο των Εγγλέζων απ’ όπου κι αν πέρασαν! Δίχασαν την Ινδία, δίχασαν την Κύπρο… Τι άφησαν όρθιο;

Για τη Συμφωνία της Βάρκιζας γράφει ο ίδιος ότι «ήταν κρατική πράξη και δεν μπορούσα να τη διαγράψω δίχως να προκαλέσω χάος και ανεπανόρθωτο χτύπημα του Κινήματος». Στη συνέχεια λέει ότι ουσιαστικά αναγκάστηκε λόγω της Βάρκιζας να αποδοκιμάσει τη δράση του Αρη Βελουχιώτη, συμπληρώνοντας ότι για τη διαγραφή του Αρη είχε παρθεί απόφαση από την Κ.Ε. πριν επιστρέψει ο ίδιος από το Νταχάου…

Η σειρά των γεγονότων… Γίνεται ο Λίβανος και η Γκαζέρτα είναι το ’44… Και συμμετέχει το ΚΚΕ και τα βρίσκει με τους Εγγλέζους. Και υπογράφουν. Το ΚΚΕ τότε και το ΕΑΜ είχαν την Ελλάδα στα χέρια τους. Υπήρχαν πολύ μεγάλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και θα μπορούσε να παρθεί η εξουσία άμεσα. Εκεί όμως υπάρχει η μοιρασιά! Το παιχνίδι των μεγάλων, που χώρισαν τον κόσμο. Και είπαν η Ελλάδα θα πάει στην Αγγλία. Αυτό το συμφώνησαν οι Ρώσοι. Απελευθερώνεται η Αθήνα, και εν συνεχεία η Ελλάδα, τον Οκτώβρη του ’44. Μέχρι τα τέλη Μαΐου μεσολαβούν οκτώ- εννέα μήνες. Εκεί γίνεται ο Δεκέμβρης. Γιατί αντιδρά ο ΕΛΑΣ στην κατοχή των Εγγλέζων. Μια απροετοίμαστη αυθόρμητη εξέγερση, όπως λέει ο Ζαχαριάδης. Στην ουσία χτύπησαν οι Εγγλέζοι στο ψαχνό, και δεν υπήρχε ένα σχέδιο. Με αυτή την έννοια λοιπόν ηττήθηκαν και κατάληξαν στη Βάρκιζα. Εκεί παραδίδουν τα όπλα και υπογράφουν τη Συμφωνία, όπου στην ουσία παίρνει τον πλήρη έλεγχο η Αγγλία.

Ο Βελουχιώτης στην αρχή συμφωνεί και μετά διαφωνεί. Συμφωνεί να φύγει εκτός Ελλάδος, περνά ένα διάστημα στην Αλβανία, και μετά κατεβαίνει και θέλει να συνεχίσει. Αλλά ούτε ο Αρης είχε δυνάμεις τότε να συνεχίσει, ούτε το ΚΚΕ συμφωνούσε. Από τη στιγμή που έγινε η συμφωνία, μια κρατική πράξη όπως λέει και ο Ζαχαριάδης, σημαίνει ότι αν την αναιρέσεις παίρνεις το βουνό. Δεν υπάρχει άλλη λύση! Τι γίνεται; Το ΚΚΕ έρχεται τον Απρίλιο και παίρνει απόφαση να διαγράψει τον Βελουχιώτη. Τον Βελουχιώτη τον συναντάει στο βουνό ο Τσιριμώκος που ήταν στο ΕΑΜ, και ήταν Λαμιώτες και οι δυο, και προσπαθεί να τον πείσει, και του λέει ότι δεν υπάρχει έδαφος να γίνει τίποτα αυτή τη στιγμή. Παίρνει λοιπόν την απόφαση για τον Βελουχιώτη τον Απρίλη η Κ.Ε. του ΚΚΕ. Δεν ανακοινώνει επίσημα τη διαγραφή, την αποκήρυξη την έχει προωθήσει. Ερχεται στις 29 Μαΐου ο Ζαχαριάδης, και μετά τη φοβερή υποδοχή που του έγινε, ενημερώνεται για τον Βελουχιώτη. Υπάρχει η φήμη ότι ο Βελουχιώτης ζήτησε να τον δει. Οπως κι αν έχει, ο Ζαχαριάδης συντάσσεται με το κόμμα και βγάζει μια ανακοίνωση όπου τον αποκηρύττει ο ίδιος. Και εν συνεχεία, τη μέρα που ο Αρης είναι κυκλωμένος από τους μοναρχοφασίστες, δημοσιεύεται η απόφαση που έχει πάρει το ΚΚΕ δύο μήνες πριν.

---

Η δικαίωση του θανάτου

Ο Νίκος Ζαχαριάδης θα αυτοκτονήσει την 1η του Αυγούστου του 1973. Θα πει λίγο πριν: «Τώρα θα δραπετεύσω και θα με συλλάβουν νεκρό…» και «…είναι ο μόνος τρόπος για να ξεφύγω από τα νύχια τους… σύντροφοι». Η ομπίντα τι να σημαίνει στα ελληνικά;

Η ομπίντα σημαίνει πίκρα! Είναι αυτό που είπε ο Σήφης, ο γιος του, στην παράσταση: «Στις φυλακές της Κέρκυρας και στην απομόνωση τον είχε η δικτατορία του Μεταξά, στο Νταχάου τον κρατούσαν οι Γερμανοί, στο Σουργκούτ τον έστειλαν οι σύντροφοί του και τον κράτησαν μέχρι το θάνατο». Αυτό είναι πίκρα. Αλλά ο τρόπος που τον οδηγώ εγώ στο θάνατο με την 5η Συμφωνία του Μπετόβεν και τα λόγια αυτά που αναφέρατε στην ερώτησή σας, είναι πολιτική πράξη! Είναι δραπέτευση. Εάν είχε πεθάνει κανονικά θα ήταν ακόμη πιο θαμμένος. Η αυτοκτονία με έναν τρόπο δικαιώνεται από αυτή την παράσταση.