Πάνος Σόμπολος: Το αυθεντικό ρεπορτάζ γίνεται στον τόπο που διαδραματίζεται το γεγονός

“Το ρεπορτάζ θα ζει όσο υπάρχουν Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης”

Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου

Τα ρεπορτάζ του πάντα ξεχώριζαν, σε όποιο Μέσο Ενημέρωσης κι αν εργαζόταν. Έντυπο ή ηλεκτρονικό. Ο Πάνος Σόμπολος διέπρεψε στο αστυνομικό ρεπορτάζ. Με την ακρίβειά του και την υπευθυνότητά του ξεχώριζε πάντα. Και δεν είναι τυχαίο που για έξι συναπτά έτη οι συνάδελφοι δημοσιογράφοι στην Αθήνα τον επέλεγαν πρόεδρο του επαγγελματικού τους σωματείου, της ΕΣΗΕΑ. Όλη την εμπειρία που αποκόμισε, όλα τα γεγονότα που έζησε, τα καταθέτει στο χαρτί. Και για όλα αυτά μιλάμε στη συνέχεια, με αφορμή την παρουσίαση του τέταρτού του βιβλίου, στην Κύπρο, την 1η του Μάρτη.

«Ούτε η αξιοπιστία, ούτε η καταξίωση, ούτε η αναγνωρισιμότητα και η εγκυρότητα έρχονται μόνες τους. Όλα κατακτώνται και μάλιστα πληρώνει κανείς αντίτιμο μεγάλο»

Ζει το ρεπορτάζ στις μέρες μας;

Βεβαιότατα ζει και θα ζει πάντα όσο υπάρχουν Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Χωρίς ρεπορτάζ η εφημερίδα, η ιστοσελίδα και τα ραδιοτηλεοπτικά Μέσα είναι ορφανά, είναι πάμφτωχα! Η ψυχή τους είναι το ρεπορτάζ. Η ποιότητά τους και η αξιοπιστία τους φαίνονται από το ρεπορτάζ και μάλιστα το καλό, το διασταυρωμένο.

Το ρεπορτάζ στον τόπο του εγκλήματος, όπως ακριβώς το βιώσατε εσείς και όλοι οι δημοσιογράφοι παλιάς κοπής, υπάρχει;

Οπωσδήποτε υπάρχει, αλλά από τα ποιοτικά και τα οργανωμένα ΜΜΕ. Έχω μάθει στη δημοσιογραφική μου πορεία ότι το αυθεντικό ρεπορτάζ γίνεται στον τόπο που διαδραματίζεται ένα γεγονός. Αυτή την αρχή την διαφύλαξα ως κόρη οφθαλμού.  Σε πρόσφατη ομιλία μου σε σχολή ΜΜΕ στην Αθήνα, τόνισα στους νέους συναδέλφους μου ότι ρεπορτάζ δεν μπορεί να γίνεται από το τηλέφωνο ή από το γραφείο ή από το στούντιο. Το ρεπορτάζ γίνεται πάντοτε στον τόπο που διαδραματίζεται το συμβάν. Αν δεν πάμε στον τόπο, το ρεπορτάζ μας θα είναι σίγουρα ελλιπές. Θα κοροϊδεύουμε τους αναγνώστες μας, πράγμα απαράδεκτο.

Τι άλλαξε στο επάγγελμα του δημοσιογράφου όλα αυτά τα χρόνια που το ασκείτε εσείς; Οι κάμερες, το διαδίκτυο και όλα τα άλλα μέσα προβολής στη στιγμή ενός γεγονότος πόσο επηρέασε το ρεπορτάζ;

Έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Βλέπετε η νέα τεχνολογία σε πολλά πράγματα φέρνει τα πάνω κάτω! Είχαμε παλαιότερα τη λινοτυπία στην εφημερίδα, ήλθε η όφσετ και οι λινοτύπες αναγκάστηκαν να αλλάξουν τρόπο δουλειάς και πολλοί έφυγαν από το επάγγελμα. Αλλά θα σας αναφέρω κι ένα παράδειγμα για τις εφημερίδες και την κυκλοφορία τους. Εγώ δούλευα στην εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ», η οποία στη δεκαετία του 1980 πουλούσε 240.000 φύλλα την ημέρα. Όταν το 1989 έκαναν την εμφάνισή τους τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά Μέσα (μέχρι τότε είχαμε μόνο τα κρατικά), η κυκλοφορία της έπεσε στις 110.000 φύλλα! Αργότερα κάνει την εμφάνισή του και το διαδίκτυο, το οποίο έδωσε ένα ακόμα δυνατό πλήγμα στην εφημερίδα, η οποία σήμερα πουλάει καθημερινά περίπου 5.000 φύλλα! Κάτι ανάλογο συνέβη και με τις άλλες εφημερίδες. Να αναφέρω αλλαγές και στην τηλεόραση: Παλαιότερα τραβάγαμε τα θέματα με τα φιλμς. Όταν πήγαινα για να καλύψω  ένα γεγονός, π.χ. στην Κρήτη, έπρεπε να πάρω ό,τι υλικό είχαμε συγκεντρώσει στον ΟΤΕ και να κάνουμε κι άλλες διαδικασίες, ώστε να φτάσουν τα πλάνα και οι συνεντεύξεις στην Αθήνα. Δηλαδή μεγάλη ταλαιπωρία! Σήμερα, σ΄ όποιο μέρος κι αν βρίσκεται ο ρεπόρτερ, σηκώνει ο συνάδελφος τεχνικός την κεραία του VAN και μεταδίδει τα πάντα και κάνει απευθείας συνδέσεις.

Η δουλειά, όμως, του δημοσιογράφου διευκολύνθηκε;

Η τεχνολογία βοήθησε και μάλιστα σημαντικά. Το κινητό τηλέφωνο, για παράδειγμα, έλυσε πάρα πολλά προβλήματα στη δουλειά μας. Θυμάμαι όταν βρισκόμουν κάποτε σε πυρκαγιές στην Πίνδο, 12 η ώρα μεσάνυχτα, έπρεπε να βγω στο δελτίο της ΕΡΤ που εργαζόμουν τότε, για να δώσω τα τελευταία στοιχεία και όλες τις εξελίξεις. Πήγα στο κοντινό χωριό και βρήκα σπίτι που είχε τηλέφωνο κι από εκεί έδωσα το ρεπορτάζ. Ήταν πολύ δυσκολότερα τα πράγματα.

Ως προς το διαδίκτυο θα ήθελα να επισημάνω ότι γέμισε ο κόσμος με sites και  blogs που κατακλύζουν την καθημερινότητα με διαφόρων ειδών ειδήσεις και πληροφορίες. Οι κλοπές ειδήσεων βασιλεύουν! Όπως και οι διαδόσεις ψευδών και ανύπαρκτων ειδήσεων. Ο ένας κλέβει τον άλλον! Αν π.χ. βάλεις στην ιστοσελίδα σου μια είδηση – αρλούμπα, μέσα σε μισή ώρα θα την δεις σε χιλιάδες ιστοσελίδες! Την παίρνουν και την αναπαράγουν χωρίς να ενδιαφέρονται να την διασταυρώσουν, να δουν δηλαδή αν πράγματι έχει βάση και μετά να την δημοσιεύσουν. Φυσικά υπάρχουν και ιστοσελίδες που στέκονται στο ύψος των περιστάσεων και ενημερώνουν σωστά την κοινή γνώμη που τις διαβάζει. Δεν θα πρέπει να τα ισοπεδώνουμε όλα. Η ισοπέδωση είναι ό,τι χειρότερο.

Μπορούμε σήμερα να μιλάμε για μάχιμη δημοσιογραφία σαν κι αυτή που κάνατε οι παλαιότεροι συνάδελφοι; Εσείς υπηρετήσατε το αστυνομικό και το δικαστικό ρεπορτάζ για χρόνια…

Βεβαίως υπάρχει μάχιμη δημοσιογραφία. Και πάντα θα υπάρχει. Πράγματι υπηρέτησα το μάχιμο ρεπορτάζ σε όλη τη μακροχρόνια δημοσιογραφική πορεία μου. Το αστυνομικό ρεπορτάζ είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Δεν έχεις ωράριο. Δεν έχεις ανάπαυση. Θα πρέπει να βρίσκεσαι σε εγρήγορση 24 ώρες το 24ωρο, αν θέλεις να είσαι σωστός. Δεν σε ρωτάει ο δολοφόνος πότε θα κάνει το έγκλημά του. Δεν ξέρεις πότε μπορεί να βουλιάξει ένα καράβι ή πότε θα πέσει ένα αεροπλάνο.

Και τώρα που λέμε για αεροπλάνο, μου ήρθε στο μυαλό το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα με την «ΗΛΙΟΣ» το 2005. Είχα άδεια τότε και βρισκόμουνα στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Αιτωλοακαρνανία. Ήταν καλοκαίρι. Μου τηλεφωνεί μια από τις πηγές μου -εννοείται ότι το τηλέφωνό μου ακόμη και στις διακοπές ήταν ανοιχτό- και μου λέει ότι αεροπλάνο από την Κύπρο πετάει ακυβέρνητο και φοβούνται μην πέσει σε κατοικημένη περιοχή. Παρατάω τις διακοπές και την οικογένειά μου και φεύγω κατεπειγόντως για την Αθήνα, όπου κάλυψα για πολλές εβδομάδες αυτό το τραγικό συμβάν με τους 121 νεκρούς!

Αυτού του είδους τη δημοσιογραφία υπηρέτησα για σαράντα χρόνια. Πάντα προσπαθούσα να ενημερώνω σωστά κι αντικειμενικά την κοινή γνώμη, χωρίς υπερβολές και ποτέ χωρίς να διασταυρώσω την είδηση που έγραφα ή έλεγα. Ως προς τις δυσκολίες στη δουλειά μας, σίγουρα υπάρχουν και μάλιστα πολλές. Ούτε η αξιοπιστία, ούτε η καταξίωση, ούτε η αναγνωρισιμότητα και η εγκυρότητα έρχονται μόνες τους. Τίποτα δεν έρχεται ουρανοκατέβατο. Όλα κατακτώνται και μάλιστα πληρώνει κανείς αντίτιμο μεγάλο. Η όποια επιτυχία απαιτεί κόπο και θυσίες.

Γιατί γράφετε βιβλία;

Γράφω βιβλία που περιλαμβάνουν πραγματικά περιστατικά. Περιλαμβάνουν υποθέσεις που έζησα σε όποια περιοχή της Ελλάδας κι αν διαδραματίστηκαν και είναι πέρα για πέρα αληθινές. Δεν περιέχουν φανταστικές σκηνές ή υποθετικές λεπτομέρειες. Δεν γράφω αστυνομικά μυθιστορήματα. Γράφω γεγονότα που έχω στο αρχείο μου. Τα γράφω για να αφήσω μια παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές για την πορεία της εγκληματικότητας στην Ελλάδα στα 40 χρόνια που έκανα αυτό το ρεπορτάζ.

«Οι αστέρες του εγκληματικού πανθέου όπως τους έζησα»… τιτλοφορείται το τελευταίο σας βιβλίο. Πείτε μας για το σύγγραμά σας αυτό.

Αυτό το βιβλίο είναι το τέταρτο κατά σειράν. Το πρώτο ήταν «Μια ζωή ρεπορτάζ», το δεύτερο «Τα εγκλήματα που συγκλόνισαν την Ελλάδα – Όπως τα έζησα», το τρίτο «Τα τραγικά γεγονότα της τελευταίας 35ετίας – Όπως τα έζησα» και το τέταρτο είναι αυτό που αναφέρατε και θα παρουσιάσουμε την 1η Μαρτίου στο «Σολώνειον». Στο τελευταίο βιβλίο περιλαμβάνονται όλα τα μεγάλα ονόματα του εγκλήματος που απασχόλησαν την κοινή γνώμη για χρόνια και μάλιστα κάποιοι απασχολούν και σήμερα με τα καμώματά τους. Τους ονομάζω «αστέρες», επειδή έλαμψαν με τις πράξεις τους στο εγκληματικό στερέωμα. Περιλαμβάνονται στο βιβλίο δολοφόνοι, ληστές τραπεζών, απαγωγείς για λύτρα, διαβόητοι διαρρήκτες, αρχαιοκάπηλοι και πολλοί άλλοι. Στο τέλος του βιβλίου αναδεικνύω και μια σεβάσμια μορφή της Εκκλησίας μας, τον αρχιμανδρίτη πατέρα Γερβάσιο Ραπτόπουλο, έναν άνθρωπο που αφιέρωσε όλη τη ζωή του βοηθώντας τους φυλακισμένους στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες του κόσμου. Όπως αναφέρω και στον πρόλογο, έγραψα αυτό το βιβλίο όχι για να ηρωοποιήσω εγκληματίες, ούτε και για να τους κατακεραυνώσω. Δεν είναι η δουλειά του δημοσιογράφου να καταδικάζει ή να αθωώνει παράνομους. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε το ρόλο μας με το ρόλο των άλλων.

Ο κλάδος των ΜΜΕ επλήγη βαρύτατα

Υπήρξατε για χρόνια συνδικαλιστής. Ζήσατε από πρώτο χέρι αλλαγές και γεγονότα που επηρέασαν το επάγγελμα του δημοσιογράφου. Τι πήγε λάθος και ο δημοσιογραφικός κόσμος αντιμετωπίζει τόσα και μεγάλα προβλήματα;

Πράγματι οι συνάδελφοί μου με τίμησαν με την ψήφο τους και με εξέλεξαν πρώτο και με μεγάλη διαφορά πρόεδρό τους, πρόεδρο της ΕΣΗΕΑ, για τρεις συνεχόμενες θητείες, σύνολο έξι χρόνια. Μετά τη συμπλήρωση και της τρίτης διετίας ενημέρωσα τους συναδέλφους ότι δεν θα ξαναβάλω υποψηφιότητα, όπως κι έγινε. Όπως κι εσείς το λέτε, έζησα από πρώτο χέρι τις αλλαγές και τα γεγονότα. Ο κλάδος μας, ο κλάδος των ΜΜΕ, επλήγη βαρύτατα από την παρατεταμένη κρίση στη χώρα μας, μια κρίση που τελειωμό δεν φαίνεται να έχει!

Ιστορικές εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί έκλεισαν, οι απολύσεις ήταν σχεδόν συνηθέστατο φαινόμενο! Περίπου το 45% των συναδέλφων μου είναι χωρίς δουλειά ή έχουν μια υποαπασχόληση. Συνάδελφοί μας δουλεύουν και δεν πληρώνονται, ή άλλοι που δουλεύουν και πληρώνονται έναντι. Επικρατεί μια κατάσταση πρωτοφανής για τα τελευταία πενήντα χρόνια.

Σίγουρα έφταιξε και φταίει η παρατεταμένη κρίση. Ίσως όμως έφταιξε και η κατά κάποιον τρόπο άναρχα δομημένη κατάσταση στα Μέσα Ενημέρωσης στην Ελλάδα. Πάντως μη μας διαφεύγει ότι και στην Κύπρο αλλά και σε άλλες χώρες τα ΜΜΕ αντιμετωπίζουν προβλήματα λειτουργίας. Ελπίζω κι εύχομαι τα πράγματα να αλλάξουν στην Ελλάδα για το καλό της ενημέρωσης αλλά και των εργαζομένων στα ΜΜΕ.

Έχασε την αίγλη του το επάγγελμα του δημοσιογράφου; Αν ναι, γιατί;

Το επάγγελμά μας δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι είναι και λειτούργημα. Κάνουμε μια δουλειά όπως οι άλλοι εργαζόμενοι για να ζήσουμε εμείς κι οι οικογένειές μας, αλλά παράλληλα επιτελούμε και λειτούργημα. Κι έτσι θα πρέπει να πορευόμαστε. Νομίζω ότι έχασε σε μεγάλο βαθμό την αίγλη για τους λόγους που ανέφερα και πιο πάνω. Θα σας θυμίσω και κάτι που έχει σχέση μ’ αυτό το θέμα. Παλαιότερα την εφημερίδα ο αναγνώστης την έπαιρνε για να διαβάσει μια μεγάλη αποκλειστικότητα ή ένα άρθρο ή χρονογράφημα κ.λ.π. Σήμερα δυστυχώς οι περισσότεροι αναγνώστες την παίρνουν την εφημερίδα για την προσφορά και τα δώρα που βάζει! Όχι για την ύλη της! Αυτή είναι η αλήθεια. Όμως από μας τους ίδιους εξαρτάται αν θα επανακτηθεί αυτή η χαμένη αίγλη στο επάγγελμα – λειτούργημά μας.