Πίσω από τον Πύργο της Κόλασης… μια βαθιά κοινωνική κρίση

Kανείς που έμεινε μέσα, δεν είναι ζωντανός», δήλωσε η Πυροσβεστική την ώρα που ο επίσημος αριθμός των νεκρών του Grenfell Tower στο Δυτικό Λονδίνο φτάνει τους 70. Η φωτιά στο κτίριο ακόμη σιγοκαίει, όμως μέσα στις στάχτες είναι πολύ εύκολο πλέον να αντιληφθεί κανείς πως κρύβεται ένα βαθύτερο και μεγάλο πρόβλημα του Λονδίνου: Η κρίση του real estate.

Ο πύργος που προσέφερε στέγη σε 400 περίπου άτομα βρισκόταν στο Κένσιγκτον, που είναι φημισμένο για τις ακριβές τιμές του. Τα ακίνητα εκεί πωλούνται για ένα εκατομμύριο λίρες ή και περισσότερο. Όμως ο πύργος δεν είχε καμία πολυτέλεια. Ήταν ένα δημόσιο κτίριο, που πρόσφατα είχε δεχθεί ανακαίνιση ύψους 8,7 εκατομμυρίων λιρών, από την διαχειρίστρια εταιρεία, Kensington and Chelsea Tenant Management Organization.
Παρόλα αυτά οι ένοικοι – κατά κύριο λόγο φτωχοί άνθρωποι – είχαν διαμαρτυρηθεί για διαρροή φυσικού αερίου, για χαλασμένους συναγερμούς πυρασφάλειας και προβληματικές καλωδιώσεις. Σύμφωνα, δε, με τις πρώτες εκτιμήσεις, η φωτιά εξαπλώθηκε πιο γρήγορα χάρη στις θερμομονώσεις που εγκαταστάσθηκαν στο εξωτερικό του. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για αυτές τις θερμομονωτικές προστασίες είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα.

Ο Grenfell Tower, όμως, σηματοδοτεί την θεμελιακή ανισότητα που υπάρχει σε μια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσμου.

Καταρχάς, το Λονδίνο είναι μια από τις ακριβότερες πόλεις στον πλανήτη, με το κόστος ζωής να έχει αυξηθεί κατά 20% μέσα στα τελευταία έξι χρόνια. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2016, αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση του κόστους στέγασης, το οποίο έχει εξαπλασιαστεί μέσα σε δυο δεκαετίες. Ειδικοί εκτιμούν πως τα ενοίκια στα επόμενα πέντε χρόνια θα αυξηθούν επιπλέον 25%.

Αυτό δεν σημαίνει, όμως, ότι αυξάνονται και τα εισοδήματα. Από το 2001 έως το 2011, το μέσο εισόδημα -αφού του αφαιρεθεί το νοίκι- έχει μειωθεί κατά 28%. Σήμερα το Λονδίνο έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά φτώχειας σε όλη τη Βρετανία και ταυτόχρονα τους περισσότερους ενοικιαστές ακινήτων. Την ίδια στιγμή, όμως, οι άνθρωποι που μένουν σε ακίνητα δημόσιας ιδιοκτησίας, έχουν μειωθεί στο ίδιο διάστημα κατά 14%.

Η πραγματικότητα είναι μπερδεμένη για τα βρετανικά δεδομένα, καθώς πρόκειται για ένα κράτος που τον προηγούμενο αιώνα ήταν υπέρμαχος των δημόσιων ακινήτων. Η κυβέρνηση το 1890 πίστευε πως όφειλε να προσφέρει ασφαλή και αξιοπρεπή στέγη σε όλους τους πολίτες της. Έτσι με νόμο έδωσε στις τοπικές αρχές την εξουσία να χτίσουν τέτοια ακίνητα. Το πρώτο ολοκληρώθηκε λίγα μόνο χρόνια μετά στο ανατολικό Λονδίνο. Μέχρι το 1979 χτίστηκαν από το κράτος εκατομμύρια τέτοια σπίτια, και το 42% του πληθυσμού κατοικούσε σε αυτά.

Μετά, όμως, ήρθε η Μάργκαρετ Θάτσερ και η ιδέα της «το δικαίωμα στην αγορά», το οποίο προωθούσε την ιδιοκατοίκηση σαν αγαθό της ελεύθερης αγοράς. Μάλιστα η κυβέρνησή της προσέφερε 100% στεγαστικά δάνεια για να παρακινήσει τον κόσμο να αγοράσει. Σύμφωνα με αναλυτές του real estate, αυτό έκανε τον κόσμο να θέλει να νιώθει αυτάρκης χωρίς να εξαρτάται από το κράτος. Μέχρι το 2013, αγοράστηκαν 1,6 εκατομμύρια σπίτια, που άνηκαν στο δημόσιο, ενώ ταυτόχρονα ο αριθμός των νέων που χτίστηκαν έπεσε κατακόρυφα. Σήμερα μόνο το 8% στην Αγγλία κατοικεί σε δημόσια σπίτια.

Όμως εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βρεθεί να νοικιάζουν από ιδιώτες πανάκριβα σπίτια, τα οποία είναι μάλιστα επισφαλή και κακά ποιοτικά. Οι λίστες αναμονής για κοινωνικές κατοικίες, σύμφωνα με τον Guardian, διογκώνονται, ενώ από κάθε άποψη είναι εμφανής η αποτυχία της αγοράς να ικανοποιήσει τις στεγαστικές ανάγκες. Τα Ηνωμένα Έθνη σε μια έκθεσή τους διαπίστωναν πως «αυξημένος αριθμός ανθρώπων φαίνεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση ποιοτικής, φτηνής και σε καλή τοποθεσία κατοικίας».

Το τραγικό γεγονός αποδεικνύει ότι ακόμη και στην ακριβότερη συνοικία του Λονδίνου, αυτοί που δεν έχουν τα μέσα, δεν μπορούν να βασιστούν σε μια ασφαλή και άνετη στέγη. Όπως, μάλιστα, είχαν γράψει το 2016 οι ένοικοι του Grenfell, «μόνο ένα καταστροφικό γεγονός θα αποκαλύψει την ανικανότητα του ιδιοκτήτη μας, της KCTMO, και θα βάλει ένα τέλος στις επικίνδυνες συνθήκες ζωής και στην αδιαφορία για την υγειονομική νομοθεσία και την ασφάλεια, που αποτελεί το μήλο της έριδος μεταξύ ενοικιαστών και ιδιοκτητών».