Πώς πέθανε ο Ιησούς πάνω στο σταυρό

Δύο είναι τα κυρίαρχα θέματα της περιόδου του Πάσχα. Η σταύρωση και η ανάσταση του Ιησού. Ατράνταχτες ιστορικές πηγές για τη σταύρωση και την ανάσταση δεν έχουμε στη διάθεσή μας. Οι κυριότερες πηγές είναι τα ευαγγέλια και γενικότερα η Καινή Διαθήκη που μας δίνουν τη σχετική πληροφόρηση για τα διαδραματισθέντα. Όμως κι αυτά δεν αποτελούν αξιόπιστη πηγή, αφού αν κάποιος μελετήσει τα δεδομένα που δίνουν οι ευαγγελιστές είναι σε πολλά σημεία αντιφατικά ή και συγκρουόμενα. Όμως το θέμα μας δεν είναι αυτό. Σε αυτό το σημείωμα θα εξετάσουμε το μαρτύριο του σταυρικού θανάτου. Τι υπέφερε δηλαδή ο εσταυρωμένος και πόσο βασανιστικός ήταν ο θάνατός του. Κι αυτό θα το εξετάσουμε μέσα από τις διάφορες ιατρικές μελέτες που έχουν γίνει για το θέμα αυτό.

 

Αναφορές στο σταυρικό θάνατο

Αναφορές γενικά στο σταυρικό θάνατο έχουμε από διάφορες πηγές, περιλαμβανομένων και των ευαγγελίων. Οι συγγραφείς των ευαγγελίων περιγράφουν ως επί το πλείστον τη διαδικασία της σταύρωσης, μέχρι το θάνατο του Ιησού. Στο σταυρικό θάνατο, γενικότερα, αναφέρονται διάφοροι συγγραφείς του πρώτου αιώνα μ.Χ., Χριστιανοί, Εβραίοι και Ρωμαίοι, οι οποίοι αναφέρουν πληροφορίες για την ιουδαϊκή και τη ρωμαϊκή νομοθεσία, καθώς και για τον τρόπο που εκτελούνταν οι ποινές της μαστίγωσης και της σταύρωσης. Μεταξύ αυτών είναι ο Σένεκας, ο Λίβιος, ο Πλούταρχος κ.ά.

 

Τα πάθη

Πριν από τη σταύρωση ο κατάδικος υποβαλλόταν σε μια σειρά από βασανιστήρια. Πρώτα ήταν το μαστίγωμα με φραγγέλιο. Ήταν μια δεσμίδα πέτσινα λουριά, στα οποία ήταν δεμένα μεταλλικά μπαλάκια ή αιχμηρά κόκαλα αρνιού. Τα απανωτά χτυπήματα με αυτά μετέβαλαν ολόκληρο το πίσω μέρος του σώματος του καταδικασμένου σε μια ανοιχτή πληγή. Η αιμορραγία μαζί με το σοκ από τον αφόρητο πόνο μπορούσε και να καταλήξει στο μοιραίο. Συνήθως σταματούσαν τη μαστίγωση ένα βήμα πριν από αυτό, αφήνοντας τον κατάδικο μισοπεθαμένο, κατάλληλα «προετοιμασμένο» για να σταυρωθεί. Ο ιουδαϊκός νόμος απαγόρευε να δοθούν περισσότερες από 40 βουρδουλιές – και για να μη γίνει λάθος στο μέτρημα και δώσουν παραπάνω, τις είχαν κάνει 39 (σαράντα παρά μία).

 

Η διαδικασία της σταύρωσης

Οι σταυρώσεις γίνονταν για υγειονομικούς λόγους έξω από κατοικημένες περιοχές. Οι ξύλινοι σταυροί δεν ήταν μονοκόμματοι αλλά το κάθετο σκέλος τους έμενε μόνιμα καρφωμένο στον τόπο της εκτέλεσης. Το οριζόντιο, που μπορεί να ζύγιζε και πάνω από 50 κιλά, μεταφερόταν ως εκεί από τον κατάδικο, ο οποίος συνοδευόταν από στρατιωτικό απόσπασμα. Όταν έφταναν στο μέρος της σταύρωσης, στους κατάδικους προσφερόταν ένα ποτό από κρασί με μύρο, που είχε κάποιες ναρκωτικές ιδιότητες. Στη συνέχεια ο μελλοθάνατος ξαπλωνόταν ανάσκελα πάνω στο οριζόντιο σκέλος και τα χέρια του καρφώνονταν στο ξύλο. Η άποψη ότι το κάρφωμα γινόταν στις παλάμες έχει ανατραπεί μια και αυτές θα ξεσκίζονταν από το βάρος του σώματος. Φαίνεται ότι τα καρφιά περνούσαν ανάμεσα από τα οστά των καρπών. Έπειτα το οριζόντιο σκέλος ανυψωνόταν και στερεωνόταν στον κατακόρυφο στύλο – συνήθως, την εποχή του Ιησού, στην κορυφή του, δίνοντας στο σταυρό το σχήμα κεφαλαίου Τ. Έπειτα έστρεφαν τα σκέλη προς τα πλάγια ελαφρώς λυγισμένα και τα κάρφωναν μαζί με ένα ακόμα καρφί που περνούσε και από τους ταρσούς και των δύο ποδιών. Η διαδικασία ολοκληρωνόταν με τη στερέωση στην κορυφή του σταυρού μιας επιγραφής με το όνομα και το έγκλημα του καταδίκου.

 

Ο αργός και βασανιστικός θάνατος

Μέχρι να έλθει ο θάνατος, ο εσταυρωμένος περνούσε ένα βασανιστικό διάστημα που διαρκούσε από ώρες μέχρι δύο ή τρία εικοσιτετράωρα. Το κρέμασμα του σώματος από τα καρφιά δεν προκαλούσε μόνο απερίγραπτο διάχυτο πόνο, αλλά και εξανάγκαζε τον θώρακα να μένει διαρκώς «ανοιχτός» σε θέση εισπνοής και τα πνευμόνια να μην μπορούν να αδειάσουν για να πάρουν καινούργιο αέρα. Με αυτό τον τρόπο σταδιακά το αίμα και οι ιστοί άδειαζαν από οξυγόνο και πλημμύριζαν με διοξείδιο του άνθρακα, ενώ οι πνεύμονες γέμιζαν υγρό. Καθώς ο κατάδικος ασφυκτιούσε, προσπαθούσε να ανασηκωθεί πάνω στα καρφωμένα πόδια του για να ανασάνει τρίβοντας την κομματιασμένη από το μαστίγωμα πλάτη του πάνω στο ξύλο του σταυρού. Όταν όμως ανασηκωνόταν, ο πόνος από τα πόδια και τις αρθρώσεις των ώμων και των χεριών ήταν αφόρητος και τον ανάγκαζε να αφεθεί ξανά να κρέμεται. Ο σωματικός πόνος και η έλλειψη οξυγόνου τον έφερναν σε ημικωματώδη κατάσταση. Στο τέλος έχοντας χάσει τις αισθήσεις του αδυνατούσε να ανασηκωθεί για να πάρει μια ακόμη ανάσα και πέθαινε από ασφυξία. Με τον τρόπο αυτό η ομιλία, για την οποία είναι απαραίτητη η εκπνοή, ήταν για τον εσταυρωμένο πάρα πολύ δύσκολη. Επομένως είναι αμφίβολο αν ο Ιησούς πράγματι κατάφερε να πει όσα του αποδίδονται πάνω στο σταυρό. Άλλωστε οι ευαγγελιστές αποδίδουν στον Ιησού διαφορετικά λόγια. Στη μια περίπτωση τον βάζουν να απευθύνεται στον Θεό ζητώντας συγχώρεση για εκείνους που Τον σταύρωναν «ου γαρ οίδασι τι ποιούσι», τη δεύτερη είπε στον διπλανό του ληστή ότι θα είναι μαζί Του στον παράδεισο και την τρίτη απευθύνθηκε στη Θεοτόκο και στον Ιωάννη «ιδέ ο υιός σου – ιδού η μήτηρ σου». Τα άλλα λόγια Του ήταν η απελπισμένη κραυγή «Θεέ μου γιατί με εγκατέλειψες», η έκκληση «διψώ» στην οποία οι στρατιώτες απάντησαν βουτώντας ένα σφουγγάρι σε ξίδι και φέρνοντάς το στα χείλη Του καρφωμένο σε ένα καλάμι από ύσσωπο. Η τελευταία φράση που του αποδίδεται είναι η κραυγή «Τετέλεσται. Πάτερ, εις χείρας σου παρατίθεμαι το πνεύμα μου». Ας σημειωθεί ότι η περίπτωση με το ξύδι δεν ήταν ένα είδος βασανιστηρίου, όπως το παρουσιάζουν οι θεολόγοι, αλλά μια ενέργεια μερικής ανακούφισης του εσταυρωμένου. Το ξίδι το χρησιμοποιούσαν για τόνωση και για ξεδίψασμα εκείνη την εποχή, ακόμα και οι ίδιοι οι στρατιώτες).

 

Καρδιακή ανακοπή

Η τελευταία κραυγή για πολλούς μελετητές είναι μια ένδειξη ότι ο θάνατος προήλθε από κάποιο έντονο γεγονός, όπως μια καρδιακή ανακοπή. Η ιατρική εξήγηση για το αίμα και το νερό που, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, έτρεξαν από τα πλευρά του Ιησού όταν τον λόγχισε ο Ρωμαίος στρατιώτης για να επιβεβαιώσει το θάνατό Του είναι η συσσώρευση υγρού ανάμεσα στην καρδιά και τη μεμβράνη που την περιβάλλει, το περικάρδιο, το οποίο έρευσε μαζί με το αίμα με το τρύπημα της λόγχης. Η συμφόρηση αυτή επιβάρυνε ακόμα περισσότερο τη λειτουργία της καρδιάς, που προσπαθούσε να αντλήσει το πυκνόρρευστο, ελαττωμένο από την αιμορραγία και κενό από οξυγόνο αίμα. Άλλες εξηγήσεις αναφέρονται σε μια πολυπαραγοντική αιτιολογία θανάτου, που περιλαμβάνει το σοκ εξαιτίας της αιμορραγίας, την ασφυξία, την οξεία καρδιακή ανεπάρκεια. Από τον τρόπο περιγραφής των ευαγγελίων, φαίνεται ότι ο Ιησούς ήταν νεκρός πριν η λόγχη διατρυπήσει τη δεξιά πλευρά του, αφού πριν την ενέργεια αυτή του στρατιώτη, είχε γείρει το κεφάλι του, έκραξε με δυνατή φωνή και είπε το περίφημο «Τετέλεσται. Πάτερ εις χείρας σου παραδίδω το πνεύμα μου». Και μετά έπαυσε να μιλά, χωρίς να υπάρχει καμιά αντίδραση του σώματός του. Σύμφωνα με τον William D. Edwards, «το βάρος της ιστορικής και ιατρικής μαρτυρίας δείχνει ότι ο Ιησούς ήταν νεκρός πριν δεχθεί την πληγή στην πλευρά… Ο θάνατος του Ιησού 6–7 ώρες μετά τη σταύρωσή του, σημαίνει ότι προήλθε ή από ρήξη καρδιάς ή από καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια ή καρδιακή αρρυθμία (καρδιακή κοιλιακή μαρμαρυγή).

 

 

Πότε έγινε η σταύρωση του Ιησού

Σύμφωνα με τις επικρατέστερες απόψεις η σταύρωση του Χριστού έγινε την Παρασκευή 7 Απριλίου (14 του ιουδαϊκού μήνα Νισάν) του έτους 30. Ο Μυστικός Δείπνος έλαβε χώρα το προηγούμενο βράδυ της Πέμπτης και στη συνέχεια ο Ιησούς πήγε να προσευχηθεί στον κήπο της Γεσθημανή. Την Παρασκευή το πρωί τοποθετούνται τα βασανιστήρια του Ιησού, η πορεία προς τον Γολγοθά και η εκτέλεση της θανατικής ποινής.

 

Η σταύρωση στο ρωμαϊκό Δίκαιο

Η σταύρωση καθιερώθηκε στο ρωμαϊκό Δίκαιο και θεωρείτο ως η πιο σκληρή ποινή. Και γι’ αυτό υπήρχαν συγκεκριμένες κατηγορίες για τις οποίες κάποιος θα καταδικαζόταν σε αυτή την ποινή. Μεταξύ άλλων η ποινή αυτή οριζόταν σ’ αυτούς που παραβίαζαν τα ιερά και τα όσια κάποιου ή αποκάλυπταν απόρρητα για δυσφήμιση, βλάβη ή εκβιασμό. Στους ένοχους έσχατης προδοσίας για εγκλήματα που στρέφονταν κατά της αυτοκρατορικής ιδιότητας και εξουσίας. Στους πιο διάσημους ληστές. Οι άσημοι θανατώνονταν με αποκεφαλισμό με πέλεκυ. Στους στρατιώτες, σε περίπτωση βαριάς αμέλειας στην εκτέλεση των καθηκόντων τους. Στους εχθρούς που έπεφταν στα χέρια τους αιχμάλωτοι. Στους Ρωμαίους πολίτες που ήταν ένοχοι βαρύτατων εγκλημάτων.