Πότε κρύο πότε ζέστη στην Ελβετία

 Στο Κρανς-Μοντάνα γράφεται άλλη μια σελίδα στο χοντρό βιβλίο της Ιστορίας του Κυπριακού

 

Της Μαρίας Φράγκου

 

Από την Τετάρτη 28 Ιουνίου γράφεται άλλη μία σελίδα στην Ιστορία του κυπριακού προβλήματος. Στην Ελβετία πραγματοποιείται διάσκεψη για τα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων, στην παρουσία της ε/κ και τ/κ πλευράς, της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Βρετανίας και της ΕΕ, υπό τον ΟΗΕ. Σε ένα δεύτερο τραπέζι, επίσης, στο θέρετρο Κρανς-Μοντάνα στην Ελβετία, συζητούνται τα άλλα ζητήματα του Κυπριακού, που αφορούν την εσωτερική πτυχή.

Η απόφαση για τη διάσκεψη στην Ελβετία λήφθηκε στις 4 Ιουνίου στη Νέα Υόρκη, όταν ο Αντόνιο Γκουτέρες κάλεσε εκεί τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Είχε προηγηθεί μία αδιέξοδη κατάσταση, η οποία οδήγησε το Κυπριακό ένα βήμα πριν το τέλος, με τη γνωστή πρόταση του Προέδρου Αναστασιάδη για συζήτηση και συμφωνία πρώτα στα θέματα ασφάλειας και εδαφικού και μετά συζήτηση και συμφωνία στα θέματα των υπόλοιπων τεσσάρων κεφαλαίων. Το δείπνο των δύο ηγετών στη Νέα Υόρκη, λοιπόν, έφερε ξεμπλοκάρισμα στο Κυπριακό και νέα διάσκεψη στην Ελβετία.

 

Η δαιμονοποίηση του εγγράφου Έιντε

Παραμονές της διάσκεψης, το προσχέδιο εγγράφου που ετοίμασε ο Έσπεν Μπαρθ Έιντε – ως οδηγός για το τι θα συζητηθεί – λειτούργησε ως κόκκινο πανί απειλώντας να τινάξει στον αέρα την όλη προσπάθεια.

Το έγγραφο, όπως έλεγε στη «Χ» ο επικεφαλής Κυπριακού της Κ.Ε. του ΑΚΕΛ, Τουμάζος Τσιελεπής, «φυσιολογικά δεν τοποθετείται σε καυτά θέματα, δεν μας λέει δηλαδή αν οι συνθήκες εγγύησης και συμμαχίας θα καταργηθούν, θα τροποποιηθούν ή θα συνεχιστούν. Ούτε ήταν δυνατόν να μας το πει, διότι υπάρχουν οι διαμετρικά αντίθετες θέσεις των δύο πλευρών και όλα αυτά πρέπει να λυθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Θετικό στοιχείο είναι το ότι υπάρχει ένας οδηγός για το τι θα συζητήσουμε εκεί και φυσιολογικά το έγγραφο περιλαμβάνει και στοιχεία που δεν αρέσουν στη μια ή στην άλλη πλευρά. Η κάθε πλευρά είναι ελεύθερη να τοποθετηθεί και να εκφράσει απόψεις επί του εγγράφου».

Σε καμιά περίπτωση, ωστόσο, το έγγραφο μπορούσε να αποτελεί συμφωνία για λύση του Κυπριακού και παρόλο που ήταν σε όλους γνωστό αυτό, εντούτοις ο σάλος που ξεσηκώθηκε οδήγησε στην αποδόμησή του, με αποτέλεσμα τα Ηνωμένα Έθνη να ανακοινώσουν πως δεν υπάρχει κοινό έγγραφο ενόψει Κρανς-Μοντάνα. «Καταργείται η Συνθήκη Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας», «θα υπάρξει νέα συνθήκη εγκαθίδρυσης ενός νέου κράτους», ήταν μερικά από τα επιχειρήματα που ακούστηκαν, για να αποπροσανατολίσουν, ως επί το πλείστον, από την ουσία του ζητήματος.

«Αυτό το έγγραφο δεν εφευρέθηκε από εμάς. Είναι ένας συνδυασμός ιδεών που φέραμε από όλες τις πλευρές. Δεν αποτελεί κοινό έγγραφο μεταξύ των δύο μερών. Αλλά ως πλατφόρμα γενικά είναι εκεί», επανέλαβε από την Ελβετία ο Ειδικός Σύμβουλος του ΓΓ του ΟΗΕ, στις 28 Ιουνίου, πρώτη ημέρα της διάσκεψης για την Κύπρο.

Όπως μετέδιδε και η απεσταλμένη μας στην Ελβετία, Νίκη Κουλέρμου:  «Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν πως αν υπάρξει συμφωνία θα υπάρξουν δύο ξεχωριστά δημοψηφίσματα την ίδια ημέρα μέσα στο χρόνο. Στα τέσσερα πρώτα κεφάλαια αλλά και στο πέμπτο, το εδαφικό, έχει υπάρξει μεγάλη πρόοδος σε σχέση με την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Υπάρχουν ζητήματα και σε αυτά τα κεφάλαια που είναι εκκρεμούντα».

Της έναρξης της διάσκεψης είχαν προηγηθεί διαδοχικές συναντήσεις του κ. Έιντε με τον Νίκο Αναστασιάδη, τον Μουσταφά Ακιντζί, τον Νίκο Κοτζιά κ.ά., ενώ ο ΓΓ του ΟΗΕ είχε απευθύνει έκκληση προς όλους τους εμπλεκόμενους να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία που παρουσιάζεται, σημειώνοντας πως η ευκαιρία για την επανένωση της Κύπρου είναι τελικά ενώπιον όλων.

 

Η αισιοδοξία και η κόντρα Τσαβούσογλου και Κοτζιά

«Ήταν μια καλή πρώτη μέρα. Θα συνεχίσουμε αύριο», δήλωσε ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, αναχωρώντας από το συνεδριακό κέντρο, έπειτα από την ολοκλήρωση των εργασιών της πρώτης μέρας στο Κρανς- Μοντάνα. Θετικά αποτίμησε την πρώτη ημέρα και ο Έλληνας ομόλογός του. «Εμείς θεωρούμε ότι έχει γίνει ένα σπουδαίο βήμα, ότι όλοι παραδέχονται και αποδέχονται ότι το ζήτημα εγγυήσεων κι ασφάλειας της Κύπρου είναι θεμελιακό θέμα του Κυπριακού», είχε πει ο Νίκος Κοτζιάς.

Δυο μέρες αργότερα, οι δημοσιογράφοι μιλούσαν για κόντρα μεταξύ των δυο υπουργών.

Απετράπη προσπάθεια εκβιασμού, ανέφερε ο Νίκος Κοτζιάς. «Έγινε μια προσπάθεια εκβιασμού της διαπραγμάτευσης. Την αποτρέψαμε με σαφήνεια. Δε θα επιτρέψουμε σε κανέναν να ζητάει όλα ή τίποτα», τόνισε ο κ. Κοτζιάς, επισημαίνοντας ότι «η διαπραγμάτευση είναι για να κάνουμε ένα συμβιβασμό που να ωφελεί όλες τις πλευρές».

Την κόντρα διέψευσε ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δηλώνοντας ότι «Είμαστε εδώ για λύση. Η τουρκική αντιπροσωπεία κινείται με εποικοδομητικό και σοβαρό τρόπο. Αυτή είναι μια τελική σύνοδος, η τελευταία σύνοδος και χρειάζεται να φτάσουμε σε λύση. Για να φτάσουμε σε λύση χρειάζεται να συμφωνήσουμε σε όλα τα θέματα τα οποία εκκρεμούν».

 

 

Η τουρκική πρόταση που δεν ικανοποίησε την πλευρά μας

Πρόταση που αφορά τις συνθήκες εγγυήσεων και συμμαχίας, τα τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο και την εφαρμογή της λύσης κατέθεσε την πρώτη ημέρα, στην απογευματινή σύνοδο για την ασφάλεια, ο Τούρκος ΥΠΕΞ. Η πρόταση δεν ικανοποίησε την πλευρά μας και το δήλωσε ο ίδιος ο Πρόεδρος Αναστασιάδης.

Σύμφωνα με πληροφορίες η πρόταση λέει ότι η παρούσα συμφωνία εγγυήσεων θα επαναθεωρηθεί, την πρώτη ημέρα της εφαρμογής της λύσης ένας αριθμός στρατευμάτων θα αποχωρήσει, θα ιδρυθεί Επιτροπή Παρακολούθησης, στην οποία θα συμμετέχουν μέλη των τριών εγγυητριών δυνάμεων, της ε/κ και της τ/κ πολιτείας και του ομόσπονδου κράτους. Ακόμα, ότι θα υπάρξει εγγύηση για τη λειτουργία του ομοσπονδιακού συντάγματος και του συντάγματος των ομόσπονδων πολιτειών, ενώ αν όλα πάνε καλά, θα αναθεωρηθεί ο αριθμός των στρατευμάτων που θα μείνει στο νησί.

Παράλληλα, ο Βοηθός ΓΓ του ΟΗΕ, Τζέφρεϊ Φέλτμαν, έθεσε τρία ερωτήματα στην πλευρά μας, τα οποία άπτονταν εναλλακτικών προτάσεων για τις εγγυήσεις και απαντήθηκαν την επόμενη ημέρα με ένα πολυσέλιδο έγγραφο. Στο έγγραφο αυτό δόθηκε έμφαση στην πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας στο θέμα της ασφάλειας και εγγυήσεων, που έχει ήδη καταθέσει από τον περασμένο Σεπτέμβριο, ως επίσης και στην ιδιότητα της χώρας μας ως κράτος–μέλος της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών και τις συνακόλουθες ασφαλιστικές δικλίδες που παρέχουν ως προς τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών και την προστασία από τις όποιες εξωτερικές απειλές. Όπως μετέδωσε η απεσταλμένη της εφημερίδας μας στην Ελβετία, «η παρέμβαση του Προέδρου συνοψίζεται στο ότι δεν χρειαζόμαστε εγγυήσεις και ξένα στρατεύματα στην Κύπρο και εξήγησε γιατί ισχύει κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα λόγω της ιδιότητας της χώρας μας ως κράτους-μέλους της ΕΕ».

 

Η κρίση, που όμως ήταν εμπλοκή

Την Πέμπτη, δεύτερη ημέρα της διάσκεψης, η διαπραγμάτευση σκόνταψε στα παράλληλα τραπέζια. Το τοπίο ήταν από ομιχλώδες έως σκοτεινό, για να ξεκαθαρίσει αργά το βράδυ πως «η κρίση» δεν ήταν κρίση, αλλά εμπλοκή. Κι όπως εξήγησε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης «πρέπει να βρεθεί ο τρόπος συζήτησης αφενός των θεμάτων για τα οποία είμαστε εδώ και θεωρούνται τα ύψιστα, που είναι τα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων, απόσυρσης στρατευμάτων. Παράλληλα, βεβαίως, θα συζητούνται τα εσωτερικά θέματα ή τα εν εκκρεμότητα θέματα». Εκείνο που επισημοποιήθηκε, κατά κάποιον τρόπο, είναι το «κοινό μυστικό» πως η μια πλευρά περιμένει την άλλη για να ανοίξει τα χαρτιά της στα κεφάλαια που την ενδιαφέρουν περισσότερο. «Εκείνο που αφήνεται να νοηθεί είναι ότι αν υπάρξει πρόοδος στα πέντε κεφάλαια, η Τουρκία θα δει τι μπορεί μέσα από την πρόταση της να κάνει. Και είπα, ότι καλό είναι να γνωρίζουμε ποια είναι η πραγματική πρόθεση για να δούμε τι μπορεί και πόσο μπορεί να διαπραγματευτούμε περαιτέρω τα πέντε κεφάλαια», ήταν η θέση του Προέδρου Αναστασιάδη.

Σε αντίθεση με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη που προβαίνει σε δηλώσεις, ενίοτε λακωνικές, ο Τ/κ ηγέτης επιμένει, όταν ερωτάται, πως θα μιλήσει «όταν έρθει η ώρα». Πληροφορίες του ΚΥΠΕ, πάντως, έκαναν λόγο για απάντηση μιάμισης σελίδας του κ. Ακιντζί, κατά τις πρωινές εργασίες της διάσκεψης την Πέμπτη. Επικαλούμενη την Κίπρις Πόστασι, η Ραλλή Παπαγεωργίου του ΚΥΠΕ έγραψε πως ο Τ/κ ηγέτης επανέλαβε τη θέση του ότι επιπλέον των οδυνηρών εμπειριών των Τ/κ στο παρελθόν, έχει σημειωθεί σειρά επιθέσεων εναντίον τους, κυρίως από το ΕΛΑΜ και αυτό έχει προκαλέσει έλλειψη ασφάλειας στους Τ/κ.

 

 

 

Διεθνές ενδιαφέρον

 

Η διάσκεψη για την Κύπρο συγκεντρώνει το ενδιαφέρον και ειδησεογραφικών ΜΜΕ από όλο τον κόσμο. Ανταποκριτές του AFP, Reuters, του κινεζικού πρακτορείου Xinua, του κρατικού πρακτορείου της Ισπανίας, ρωσικών ΜΜΕ, του τουρκικού πρακτορείου Ανατολή και άλλοι κάλυψαν την πρώτη ημέρα της συνόδου και συνεχίζουν ακόμη. Στο Κρανς-Μοντάνα βρίσκεται μεγάλος αριθμός δημοσιογράφων, Ε/κ και Τ/κ, καθώς και ανταποκριτές ελλαδικών ΜΜΕ.

 

 

Τέσσερις ελευθερίες

Το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών για τους Τούρκους πολίτες, ζήτημα το οποίο δεν αφορά τη διαπραγμάτευση και το διακοινοτικό διάλογο, τίθεται στο τραπέζι από πλευράς Τουρκίας, γεγονός που ενοχλεί την ε/κ πλευρά. «Περισσότερο ενδιαφέρον έχει τι αφορά τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους και όχι τι αφορά την Τουρκία», είπε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος Αναστασιάδης.

Υπενθυμίζεται ότι στα τέλη του 2009 – αρχές του 2010, οι τότε ηγέτες των δύο κοινοτήτων, Δημήτρης Χριστόφιας και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, ξεκίνησαν να συζητούν την κατοχύρωση των τριών βασικών ελευθεριών για όλους τους Κυπρίους, δηλαδή το δικαίωμα στην ελεύθερη διακίνηση, εγκατάσταση και απόκτηση περιουσίας. Η τ/κ πλευρά για να συμφωνήσει στις τρεις βασικές ελευθερίες ζήτησε ίση μεταχείριση Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων, με το επιχείρημα ότι η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ, ενώ η Τουρκία όχι, κάτι που έβαλε στο τραπέζι των συζητήσεων τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ.

Οι τέσσερις ελευθερίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, υπηρεσιών, κεφαλαίων και προσώπων) είναι διασυνοριακές και όχι εσωτερικές. Τις τρεις πρώτες ευρωπαϊκές ελευθερίες καλύπτει, έως ένα βαθμό, η συμφωνία τελωνειακής ένωσης ΕΕ με την Τουρκία, η οποία αυτή την περίοδο είναι υπό αναθεώρηση.

Η ελεύθερη διακίνηση προσώπων, στο πλαίσιο των τεσσάρων ελευθεριών της ΕΕ, συνεπάγεται και διαμονή, γι’ αυτό και η ελληνοκυπριακή πλευρά ζήτησε όπως η πληθυσμιακή αναλογία που ισχύει στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960 για παραχώρηση κυπριακής ιθαγένειας σε Έλληνες και Τούρκους υπηκόους (δηλαδή το 4:1), να καλύπτει και τη διαμονή.