Πράσινοι τοίχοι, μια διαφορετική προσέγγιση κατασκευής κτιρίων

Του δρος Κυριάκου Τσιηφτέ*

Οι πράσινοι τοίχοι αφορούν τη βελτιστοποίηση του μικροκλίματος γύρω από ένα κτίριο, με απώτερο σκοπό τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την κατασκευή και λειτουργία του. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν και στην Κύπρο οι προσπάθειες εφαρμογών φύτευσης στα κτίρια με τα φυτεμένα δώματα, ταράτσες, βεράντες αλλά και τη δημιουργία μικρών κήπων σε βεράντες πολυκατοικιών, βελτιώνοντας το μικροκλίμα. Οι πράσινοι τοίχοι, όμως, αποτελούν μια οικολογική τάση επεμβάσεων στις όψεις κτιρίων, όπως το πρόσφατο παράδειγμα στο μουσείο “Quai Branly” του Παρισιού. Ο αρχιτέκτονας του έργου Jean Nouvel κέρδισε για το συγκεκριμένο κτίριο το αρχιτεκτονικό βραβείο Pritzker. Ο Jean Nouvel συνεργάστηκε με τον βοτανολόγο Patrick Blanc, σχεδιάζοντας την επένδυση της πρόσοψης του μουσείου με φυτά και δημιουργώντας έναν υπέροχο κάθετο κήπο.

Οι πράσινοι τοίχοι δεν αποτελούν σημερινή ανακάλυψη, και ειδικότερα δεν αφορούν μόνο την αρχιτεκτονική διακόσμηση, όπως κατά γενική ομολογία παρουσιάζεται το θέμα. Κύριο χαρακτηριστικό τους αποτελούν οι ιδιότητες των φυτών ή δέντρων να φιλτράρουν και να καθαρίζουν τον αέρα, να μειώνουν το ενεργειακό κόστος λειτουργίας των κτιρίων και, τέλος, να παρέχουν ευκαιρία για ανάπτυξη πρασίνου σε αστικές περιοχές, όπου άλλες φυτεύσεις δεν μπορούν να αναπτυχθούν, χωρίς όμως να παραγνωρίζεται η δυνατότητα χρήσης διαφορετικών ειδών με διαφορετική υφή, σχήματα και χρώματα φύλλων, πετυχαίνοντας ένα φαντασμαγορικό αποτέλεσμα, όπως αυτό του παρισινού μουσείου.

Τυπολογίες πράσινων τοίχων
Οι σύγχρονοι πράσινοι τοίχοι αποτελούνται από βλαστημένα πάνελ, κάθετες ενότητες ή φυτεμένες επιφάνειες που εφαρμόζονται κάθετα σε τοίχο ή πλαίσιο. Τα πάνελ είναι κατασκευασμένα από πλαστικό, διογκωμένη πολυστερίνη, συνθετικό ύφασμα, πηλό, μέταλλο ή σκυρόδεμα και είναι ικανά να υποστηρίζουν μεγάλη ποσότητα και ποικιλία φυτικών ειδών. Παρουσιάζονται διάφορες τυπολογίες πράσινων τοίχων, όπως φυτικός τοίχος χαλί, ζωντανός τοίχος με ενότητες, τοίχος βιοφίλτρο και φυτικοί τοίχοι τοπίου.

Ο “φυτικός τοίχος χαλί” είναι δημιούργημα του Patrick Blanc και αποτελείται από δύο στρώσεις συνθετικού υλικού με τσέπες, μέσα στις οποίες αναπτύσσονται τα φυτά, προσλαμβάνοντας τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από θρεπτικό υδατικό διάλυμα. Από την άλλη, ο “ζωντανός τοίχος με ενότητες” δημιουργείται με τη χρήση τετράγωνων ή ορθογώνιων πάνελ με υπόστρωμα το οποίο διαφέρει ανάλογα με το είδος του φυτού που χρησιμοποιείται. Τα φυτά προσλαμβάνουν τα θρεπτικά συστατικά από το υπόστρωμα αυτό, ενώ η άρδευση παρέχεται σε διάφορα επίπεδα κατά μήκος του πάνελ και με τη βαρύτητα κινείται μέσα στο υπόστρωμα.

Ο “φυτικός τοίχος βιοφίλτρου” αποτελεί μέρος της υποδομής ενός κτιρίου και σχεδιάζεται για να φιλτράρει τον αέρα στους εσωτερικούς χώρους ή σε περιοχές με βεβαρημένο εξωτερικό αέρα. Οι ρίζες των φυτών αναπτύσσονται μεταξύ δύο στρώσεων συνθετικού υφάσματος με ικανότητα να υποστηρίζουν την πυκνή μάζα των ριζών και να ευνοούν την ανάπτυξη ορισμένων μικροβίων ρίζας τα οποία έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν τις αερομεταφερόμενες πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs), ενώ τα φύλλα των φυτών απορροφούν το μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα. Με αυτόν τον τρόπο παράγεται καθαρός αέρας ο οποίος μεταφέρεται μέσω του συστήματος και διανέμεται εντός του κτιρίου μέσω ενός ανεμιστήρα.

Τέλος, οι “φυτικοί τοίχοι τοπίου” είναι η εξέλιξη των αναχωμάτων. Η βασική διαφορά με τους υπόλοιπους τοίχους είναι ότι συνήθως έχουν κλίση και χρησιμοποιούνται κυρίως στη μείωση του θορύβου και τη σταθεροποίηση της κλίσης του εδάφους.

Η επιλογή των φυτών είναι προσαρμοσμένη στις τοπικές κλιματικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες του κτιρίου. Είναι κατανοητό πως το περιβάλλον ανάπτυξης της βλάστησης σε κάθετες επιφάνειες είναι περισσότερο απαιτητικό από αυτό των κήπων και φυτεμένων δωμάτων, λόγω των μικροκλιματικών συνθηκών. Το συγκεκριμένο σύστημα δεν δέχεται κάθετα τόσο μεγάλη βροχόπτωση όσο ένα δώμα, είναι ελεύθερης αποστράγγισης, εκτεθειμένο αρκετά στον αέρα και το υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών αρκετά λεπτό, καθιστώντας την ανάπτυξη των φυτών αρκετά δύσκολη.

Πρακτικές ανάπτυξης και επιλογή φυτών
Ο πιο απλός τρόπος ανάπτυξης του πράσινου τοίχου είναι η φύτευση αναρριχητικών φυτών στο έδαφος περιμετρικά του κτιρίου, με προϋπόθεση να υπάρχει διαθέσιμο χώμα, είτε στο έδαφος είτε σε δοχεία, με βασικό πλεονέκτημα ότι τα φυτά αναπτύσσονται πολύ πιο εύκολα. Η φύτευση αναρριχητικών φυτών με δυνατότητα να στηρίζονται μόνα τους (όπως ο κισσός ή ο παρθενόκισσος) ή υποβοηθούμενα από στηρίγματα ή πλέγμα, είναι προτιμητέα σε αυτές τις περιπτώσεις. Στους σκιερούς τοίχους, όπου μπορεί να παρουσιαστεί πρόβλημα υγρασίας, είναι προτιμότερη η φύτευση φυλλοβόλων φυτών, που το χειμώνα αφήνουν τον τοίχο γυμνό και εκτεθειμένο στην ακτινοβολία.
Το πιο διαδεδομένο σύστημα ανάπτυξης του πράσινου τοίχου είναι η υδροπονική μέθοδος, μέσα από την οποία η κάθετη επιφάνεια του κτιρίου καλύπτεται με ειδικές υδατοστεγείς θήκες νερού, εντός των οποίων γίνεται η φύτευση. Η μέθοδος αυτή, παρά το ότι έχει το υψηλότερο κατασκευαστικό κόστος από τις άλλες μεθόδους, παρουσιάζει πλεονεκτήματα, με πιο σημαντικό την ομοιόμορφη και ποικιλόμορφη ανάπτυξη των φυτών. Ιδιαίτερα υψηλό είναι όμως και το κόστος τοποθέτησης του συστήματος άρδευσης, το οποίο θα πρέπει να διασφαλίζει τη σωστή ποσότητα νερού στην κάθε λεκάνη του συστήματος.

  • Φυτά γρήγορης ανάπτυξης: αγιόκλημα, βουκαμβίλια, γλυσίνα, κισσός, κληματαριά, παρθενόκισσος, πολύγωνο και ρυγχόσπερμο.
  • Φυτά κάθετης φύτευσης σε ηλιόλουστα σημεία: αμπέλια, άλυσσος, βερβερίδα, γεράνι Γιουνίπερος, δεντρολίβανο έρπον, θυμάρι, λαντάνα νάνα, λεβάντα, σπιραία έρπουσα, τεύκριο έρπον, υπέρικο έρπον και φασκόμηλο.
  • Φυτά για κάθετη φύτευση σε σκιερά σημεία: αγιόκλημα, βερονίκη νάνα, κυδωνίαστρο, κισσός, ρυγχόσπερμο, σκίμμια και φτέρη (διάφορα είδη).
  • Φυτά για κάθετη φύτευση σε θέσεις με άνεμο και κρύο: αγγελική νάνα, βερβερίδα, βίγκα, δεντρολίβανο έρπον, έρικα (ρείκι), κισσός, λεβάντα, σπιραία έρπουσα, τεύκριο έρπον και υπέρικο έρπον.

Σύμφωνα με μελέτες που εκπονήθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο και σε άλλες μεσογειακές χώρες, τα ενεργειακά οφέλη από την κατασκευή πράσινου τοίχου στα κτίρια συμβάλλουν στη δημιουργία κτιρίων μηδενικής ή σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας σε ποσοστό εξοικονόμησης, κατά περίπτωση, που κυμαίνεται από 10-35% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας του κτιρίου.

* Ακαδημαϊκός – Τμήμα Μηχανολογίας και Κατασκευαστικής, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Google News icon Aκολουθήστε μας στο Google News

Οι τελευταίες ειδήσεις από την Κύπρο και τον κόσμο και όλη η επικαιρότητα στο dialogos.com.cy