Συρία – Ωρα Μηδέν

Του Πάμπου Χρυσοστόμου*

Η κατάσταση στη Συρία βρίσκεται στο κρισιμότερό της σημείο από την έναρξη των εχθροπραξιών. Η εκεχειρία έχει καταρρεύσει. Οι συγκρούσεις μαίνονται σφοδρότατες. Χιλιάδες άμαχοι βρίσκονται ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά. Οι σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ-Δυτικών και Ρωσίας διαρκώς επιδεινώνονται. Η μακροχρόνια σύγκρουση των δυνάμεων Ασαντ που στηρίζονται από Ρωσία και των δυνάμεων των ανταρτών της αντιπολίτευσης που στηρίζονται από ΗΠΑ και Δυτικούς εξελίσσεται πολύ επικίνδυνα.

Πέραν της ολοκληρωτικής καταστροφής, του θανάτου εκατοντάδων χιλιάδων και της προσφυγοποίησης εκατομμυρίων ανθρώπων ελλοχεύει πλέον ξεκάθαρα ο κίνδυνος γενίκευσης της σύρραξης με θερμή αντιπαράθεση Ρωσίας-ΗΠΑ. Η μετριοπαθής στάση των ΗΠΑ στο Συριακό επί διακυβέρνησης Ομπάμα ενδέχεται να διαφοροποιηθεί σε περίπτωση εκλογής της Χίλαρι Κλίντον. Υπέρμαχος μιας πιο ενεργούς εμπλοκής των ΗΠΑ σε διεθνείς κρίσεις, η πιθανή νέα πλανητάρχης προκρίνει αποστολή χερσαίων στρατευμάτων για την καταπολέμηση του ISIS και ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ.

Η αρνητική εμπειρία της αποστολής χερσαίων στρατευμάτων στο Ιράκ λειτούργησε μέχρι τώρα αποτρεπτικά για την κυβέρνηση Ομπάμα. Αλλαγή στρατηγικής από ΗΠΑ διαφοροποιεί άρδην τα δεδομένα επί του εδάφους. Απόφαση ΗΠΑ για ανάληψη στρατιωτικών χερσαίων επιχειρήσεων στη Συρία εγκυμονεί τεράστιους κίνδυνους. Μια εσωτερική διαμάχη μεταξύ καθεστωτικών και αντικαθεστωτικών δυνάμεων έχει μετατραπεί εδώ και καιρό λόγω της εμπλοκής μεγάλων δυνάμεων σε περιφερειακή κρίση. Η αποστολή χερσαίων δυνάμεων από ΗΠΑ για ενίσχυση δυνάμεων της συριακής αντιπολίτευσης σε συνδυασμό με την αεροπορική στήριξη της Ρωσίας προς τις δυνάμεις του Ασαντ είναι δυνατό να προκαλέσει γενίκευση της εμπόλεμης κατάστασης με απρόβλεπτες συνέπειες.

Η Τουρκία από την ανάφλεξη της συριακής κρίσης τάχθηκε υπέρ της ανατροπής του Ασαντ. Θεώρησε ότι ήταν ευκαιρία να απαλλαγεί από ένα «ανεπιθύμητο» υπό ρωσική κηδεμονία γείτονα που είχε άριστες σχέσεις με το σιιτικό Ισλάμ του Ιράν. Η κρυφή ενίσχυση των τζιχαντιστών από την Τουρκία εξυπηρετούσε την προσπάθεια αυτή. Η ερμαφρόδιτη τουρκική στάση φάνηκε ξεκάθαρα όταν ο ISIS εξαπέλυε τεράστια επίθεση κατάληψης των κουρδικών περιοχών στο Κομπάνι και επιδιδόταν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εξόντωσης των Κουρδών Πεσμεργκά. Φραστικά, η Τουρκία τασσόταν ενάντια στην τρομοκρατία συμπεριλαμβάνοντας όμως μέσα στις τρομοκρατικές οργανώσεις και το PKK και τις άλλες κουρδικές ομάδες που μάχονταν το ISIS.

Η πιο ενεργή εμπλοκή της Ρωσίας στο Συριακό, η στήριξη των Κούρδων από τις ΗΠΑ και η όξυνση των σχέσεων Ρωσίας -Τουρκίας λόγω της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους, ανάγκασε τον Ερντογάν να συνειδητοποιήσει ότι η αλαζονική και ετερόκλητη συμπεριφορά τον απομάκρυνε και από τους παραδοσιακούς δυτικούς σύμμαχους και τον έφερνε σε επικίνδυνα μονοπάτια με τη Ρωσία. Μεγάλος τούρκικος πονοκέφαλος παραμένει το Κουρδικό. Ο έλεγχος περιοχών από τους Κούρδους μετά την υποχώρηση του ISIS δημιουργεί προϋποθέσεις αυτόνομης κουρδικής περιοχής στα συρο-τουρκικά σύνορα.

Η κουρδική αυτόνομη περιοχή στο Β. Ιράκ και η δράση του PKK στις κουρδικές περιοχές της Νοτιοανατολικής Τουρκίας αποτελούν συστατικά στοιχεία ενός μελλοντικού κουρδικού κράτους. Προοπτική που για την Τουρκία αποτελεί εφιάλτη. Το κρίσιμο θέμα συνίσταται στο ποιος θα ελέγξει τις περιοχές από τις οποίες υποχωρεί ο ISIS και ποιες δυνάμεις θα βγουν ενισχυμένες για να έχουν στρατηγικό πλεονέκτημα. Για τους Ρώσους προέχει η ανακατάληψή τους από τις δυνάμεις του Ασαντ.

Για τους Δυτικούς η ανακατάληψη εδαφών από τη συριακή αντιπολίτευση αποτελεί ισχυρό εχέγγυο έλεγχου της χώρας στη μετά Ασαντ εποχή. Τέλος, για την Τουρκία είναι ζωτικής σημασίας ο περιορισμός των Κούρδων πίσω από τον Ευφράτη, έτσι ώστε να αποσοβηθεί η δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Σε κάθε περίπτωση η άμεση εξομάλυνση της κρίσης είναι επί του παρόντος απομακρυσμένο σενάριο με μεγάλο τραγικό θύμα της σύγκρουσης συμφερόντων και όπλων το συριακό λαό.

* Προϊστάμενος Ερευνας και Διεθνών Σχέσεων ΤΕΠΑΚ