Σταύρος Μαλάς: Προτάσεις και ιδέες για τον πολιτισμό, συγκεκριμένες, ρεαλιστικές και ουσιαστικές

Συνέντευξη στον Αντώνη Γεωργίου
Ο υποψήφιος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Σταύρος Μαλάς θα παρουσιάσει αύριο Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου 2017 στο Royal Hall στη Λευκωσία τις προτάσεις του για τον Πολιτισμό «που διανοίγουν προοπτικές και δημιουργούν δυναμικές», όπως μας ανέφερε απαντώντας σε ερωτήσεις που του θέσαμε με αφορμή αυτή την εκδήλωση.

Με μότο ένα στίχο του Θοδόση Πιερίδη «εμείς που δεν ονειρευτήκαμε να είμαστε ήρωες, παρά μόνο άνθρωποι/ ξαναρχινούμε, ξαναρχινούμε» καλεί τους δημιουργούς σε μια συζήτηση για αυτές τις προτάσεις που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τη δημιουργία Ινστιτούτου Πολιτισμού «όπου θα συγκεντρωθούν αρμοδιότητες και ευθύνες για τη συγκρότηση στρατηγικής για τον πολιτισμό» και τη «δραστική αύξηση των κονδυλίων για τον πολιτισμό», θέματα που θα αναπτύξει περαιτέρω τη Δευτέρα.

Ο κ. Μαλάς στηρίζει την επαναφορά των τιμητικών επιδομάτων στους συνταξιούχους καλλιτέχνες, την εφαρμογή της νομοθεσίας για το 1% που θα πρέπει να διατίθεται για έργα τέχνης σε δημόσια κτίρια, τη νομική κατοχύρωση των καλλιτεχνών, αλλά και πως «γενικής αισθητικής καλλιέργειας πρέπει να τυγχάνει το σύνολο των μαθητών στα σχολεία». Θεωρεί επίσης «απαράδεκτο να απουσιάζουμε, ως κράτος, από όλες τις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου» και «αδιανόητο να μη διαθέτουμε καλή κρατική βιβλιοθήκη, σύγχρονη κρατική πινακοθήκη, σωστό αρχαιολογικό μουσείο».

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΛΑΣ

• Προτάσεις και ιδέες για τον πολιτισμό, συγκεκριμένες, ρεαλιστικές και ουσιαστικές

• Η Πολιτεία να είναι αρωγός για τη διαχείριση των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες

Οι δημιουργοί και οι καλλιτέχνες, όπως και οι πολίτες γενικότερα, έχουν κουραστεί από γενικές αναφορές και συνθήματα. Πόσο συγκεκριμένες είναι οι δικές σας προτάσεις για τον Πολιτισμό που θα παρουσιάσετε αύριο και τι το καινούργιο περιλαμβάνουν;

Η γενικολογία και η συνθηματολογία είναι, δυστυχώς, από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της προεκλογικής εκστρατείας. Εμείς προσπαθούμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένοι, πιο συγκροτημένοι, πραγματιστές, ορθολογιστές, αλλά συνάμα και οραματιστές. Όπως πράττουμε λοιπόν με όλα τα άλλα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία μας, θα πράξουμε και με τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου. Έχουμε προτάσεις και ιδέες, συγκεκριμένες, ρεαλιστικές και ουσιαστικές. Προτάσεις που διανοίγουν προοπτικές και δημιουργούν δυναμικές. Θα αρκεστώ εδώ μόνο σε κάποιες ενδεικτικές επικεφαλίδες: Προτείνουμε: α) Δημιουργία Ινστιτούτου Πολιτισμού, στο οποίο θα συγκεντρωθούν αρμοδιότητες και ευθύνες για τη συγκρότηση στρατηγικής για τον πολιτισμό. β) Δραστική αύξηση των κονδυλίων για τον πολιτισμό με διασφάλιση της διαφάνειας και της αξιοκρατίας στην κατανομή τους.γ) Λειτουργία Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών . δ) Δημιουργία αρχείου καταγραφής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. ε) Ίδρυση αυτόνομου ταμείου για τον Πολιτισμό.

Υπάρχει όμως η δυνατότητα για αύξηση των κονδυλιών για τον Πολιτισμό; Κάποιοι ίσως πουν ότι ο Πολιτισμός είναι μια πολυτέλεια στην εποχή μας

Είναι κι αυτό ένα θέμα ιεράρχησης προτεραιοτήτων . Εμείς πιστεύουμε ότι ο Πολιτισμός, μαζί με την Παιδεία, είναι οι πλέον αδικημένοι τομείς σε ό,τι αφορά τις οφειλόμενες επενδύσεις εκ μέρους του κράτους. Και όταν υπάρχει η πολιτική βούληση, μην αμφιβάλλετε ότι θα εξευρεθούν και τα κονδύλια. Σίγουρα δεν θα ακολουθήσουμε την πεπατημένη της απερχόμενης κυβέρνησης που όχι μόνο μείωσε τα πιο πάνω κονδύλια κατά 30%, αλλά επιπλέον «κατάφερε» να εκδαπανήσει μόνο το 75% από αυτά τα κουτσουρεμένα ποσά.

Οι δημιουργοί μας, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, σήμερα νιώθουν ότι βαδίζουν μόνοι στον δύσκολο δρόμο της καλλιτεχνικής πραγμάτωσης. Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι μόνο να λαμβάνουν οικονομική αρωγή όποτε και όταν αυτό επιβάλλεται, αλλά να έχουν και τα κίνητρα να προβούν σε καλλιτεχνικές υπερβάσεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό.

Εάν εκλεγείτε, προτίθεστε να επαναφέρετε τα τιμητικά επιδόματα και τα επιδόματα των συνταξιούχων καλλιτεχνών;

Το ότι τα επιδόματα αυτά καταργήθηκαν ή κουτσουρεύτηκαν βάναυσα αποτελεί όνειδος για την Πολιτεία μας, που δείχνει την αγνωμοσύνη της απέναντι στην καλλιτεχνική δημιουργία και τους συντελεστές της. Ευχής έργο βέβαια θα ήταν να μη χρειάζονταν αυτά τα επιδόματα. Όμως οι καιροί που ζούμε είναι τέτοιοι που ασφαλώς πολλά από όσα αναίρεσε ή αφαίρεσε η απερχόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να επανέλθουν.

Τι πιστεύετε για τη νομική κατοχύρωση των καλλιτεχνών, δημιουργών και των συνταξιοδοτικών ή άλλων δικαιωμάτων τους;

Τασσόμαστε ανεπιφύλακτα υπέρ της κατοχύρωσης του στάτους του καλλιτέχνη και στηρίζουμε και όλα όσα απορρέουν από αυτό. Η Πολιτεία οφείλει να είναι αρωγός για την αποτελεσματική διαχείριση όλων των πολλαπλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες -την ανεργία, την εργασιακή ανασφάλεια, τις ανεπαρκείς συντάξεις και άλλα.

Η Πολιτεία, τα τελευταία χρόνια, με πρόσφατη παραδοχή και του αρμόδιου Υπουργείου, παρανομεί και δεν εφαρμόζει τη νομοθεσία που προνοεί ότι ποσοστό τουλάχιστον ίσο προς το 1% του κόστους ανέγερσης οποιουδήποτε δημοσίου κτιρίου θα πρέπει να διατίθεται για τον εμπλουτισμό του με έργο τέχνης. Τι θα πράξετε εσείς αν εκλεγείτε;

Τίποτα λιγότερο από το να εφαρμόσουμε τη νομοθεσία με αυστηρή προσήλωση και στο γράμμα και στο πνεύμα του νόμου. Και δεν αναφέρομαι μόνο στα νέα κτίρια του δημοσίου, αλλά και στα παλαιότερα. Ο νομός μπορεί και πρέπει να έχει και αναδρομική ισχύ. Όλες οι εικαστικές τέχνες έχουν θέση στα κτίρια του δημοσίου. Αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Εμείς γιατί θα πρέπει να αποτελούμε εξαίρεση;

Η φιλαναγνωσία έπρεπε να είναι πρώτιστος εκπαιδευτικός στόχος. Λείπει και η προώθηση του κυπριακού βιβλίου, τόσο εντός όσο και εκτός. Θεωρώ απαράδεκτο να απουσιάζουμε, ως κράτος, από όλες τις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου.

Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορεί να στηριχτεί η ντόπια δημιουργία (επαγγελματική αλλά και ερασιτεχνική) και πώς θα μπορούσε να προωθηθεί αυτή στο εξωτερικό;

Οι δημιουργοί μας, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, σήμερα νιώθουν ότι βαδίζουν μόνοι στον δύσκολο δρόμο της καλλιτεχνικής πραγμάτωσης. Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι μόνο να λαμβάνουν οικονομική αρωγή όποτε και όταν αυτό επιβάλλεται, αλλά να έχουν και τα κίνητρα να προβούν σε καλλιτεχνικές υπερβάσεις τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Έχει μεγάλη σημασία οι κατακτήσεις του πολιτισμού μας να γίνουν κτήμα όχι μόνο του συνόλου του λαού μας, αλλά να γίνουν γνωστές και στον υπόλοιπο κόσμο. Όλα αυτά βέβαια επιβάλλεται να γίνονται στη βάση ενός στρατηγικού σχεδιασμού, μελετημένα, θεσμοθετημένα και προπαντός με διαφάνεια και αξιοκρατία.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Φεστιβάλ Κύπρια; Θεωρείτε ότι χρειάζεται ενίσχυση;

Το Φεστιβάλ Κύπρια υπήρξε για πολλά χρόνια ένας αξιολογότατος θεσμός, με σημαντική προσφορά στα πολιτιστικά πράγματα του τόπου, στην προβολή της εγχώριας δημιουργίας αλλά και στη γνωριμία με άλλους πολιτισμούς. Ένας θεσμός όμως πρέπει να ανανεώνεται συνεχώς και να εμπλουτίζεται διαρκώς. Μόνον έτσι αναβαθμίζεται και δεν παραμένει στάσιμος.

Οι αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα σπουδών που θεσμοποιήθηκαν από την παρούσα κυβέρνηση, ορίζουν ότι τα μαθήματα τεχνών, στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου, προσφέρονται μόνο σε όσους επιλέγουν τον κλάδο Τεχνών, αποκλείοντας όλους τους άλλους. Ποια η θέση σας επί του προκειμένου;

Η δική μας φιλοσοφία είναι διαφορετική. Γενικής αισθητικής καλλιέργειας πρέπει να τυγχάνει το σύνολο των μαθητών και όχι μόνο εκείνοι οι οποίοι επιλέγουν τις τέχνες ως επαγγελματική κατεύθυνση. Τέτοια προσέγγιση συνιστά ελιτισμό. Κι εμείς θέλουμε την αισθητική καλλιέργεια και την επαρκή πολιτιστική παιδεία κτήμα όλου του λαού. Η λογική του αποκλεισμού εξυπηρετεί μόνο οικονομίστικες προσεγγίσεις χωρίς όραμα.

Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι μπορούμε να προωθήσουμε τη φιλαναγνωσία; Χρειάζεται μια νέα και δυναμική Πολιτική Βιβλίου;

Δυστυχώς, από τον τόπο μας απουσιάζει η παράδοση φιλαναγνωσίας και η καλλιέργεια αναγνωστικής κουλτούρας, όπως επίσης και η πολιτική προώθησης του καλού-ποιοτικού βιβλίου. Και δεν απουσιάζουν μόνο οι παραδόσεις και οι πολιτικές, απουσιάζουν και οι υποδομές. Άρα λοιπόν εκείνα που επιβάλλεται να γίνουν είναι πολλά. Η φιλαναγνωσία έπρεπε να είναι πρώτιστος εκπαιδευτικός στόχος. Λείπει και η προώθηση του κυπριακού βιβλίου, τόσο εντός όσο και εκτός. Θεωρώ απαράδεκτο να απουσιάζουμε, ως κράτος, από όλες τις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου.

Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δημιουργοί δεν περίμεναν τα συντεταγμένα όργανα της πολιτείας ή την όποια διακυβέρνηση, προκειμένου να συνεργαστούν και να συν-δημιουργήσουν. Η κοινωνία των πολιτών -και ευτυχώς- είναι πιο μπροστά από τις πολιτικές ηγεσίες.

Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα έργα πολιτιστικής υποδομής που θεωρείτε πως θα πρέπει να προωθήσετε αν εκλεγείτε;

Θεωρώ αδιανόητο να υπάρχουμε ως κράτος εδώ και σχεδόν εξήντα χρόνια, αλλά ακόμη να μη διαθέτουμε καλή κρατική βιβλιοθήκη, σύγχρονη κρατική πινακοθήκη, σωστό αρχαιολογικό μουσείο και στοιχειώδες Μέγαρο Μουσικής. Όταν απουσιάζουν αυτές οι υποδομές, διερωτώμαι για ποιες πολιτικές μπορούμε να μιλούμε. Τουλάχιστον κρατική βιβλιοθήκη και κρατική πινακοθήκη πρέπει να αποκτήσουμε το ταχύτερο δυνατό. Όσο για το αρχαιολογικό μουσείο, υπάρχουν ειλημμένες αποφάσεις που πρέπει να υλοποιηθούν τάχιστα.

Kατά τη γνώμη σας, ποιο πρέπει να είναι το καθεστώς που θα διέπει τη λειτουργία αυτού του μουσείου;

Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να χαθεί ο δημόσιος χαρακτήρας του αρχαιολογικού μουσείου. Αλίμονο, εάν αφεθούν «παραθυράκια» στο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέπουν τη μετατροπή του μουσείου σε ιδιωτική επιχείρηση με ιδιοτελείς στόχους και σκοπούς, πέρα από το γενικό καλό και το δημόσιο όφελος από την προβολή του αρχαιολογικού πλούτου της πατρίδας μας.

Θα μπορούσε η Πολιτεία να βοηθήσει στη δημιουργία καινούργιων, αλλά και στη στήριξη υφιστάμενων πολιτιστικών εκπομπών σε τηλεόραση και ραδιόφωνο; Όπως και των πολιτιστικών ένθετων των εφημερίδων, καθώς και των λογοτεχνικών και άλλων περιοδικών Τέχνης;

Ό,τι προάγει και προβάλλει τον Πολιτισμό μας, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είτε άμεσα είτε εμμέσως, είτε με τη μορφή επιδοτήσεων, είτε με τη μορφή παροχής κινήτρων, πρέπει να στηρίζεται και να ενισχύεται από την Πολιτεία. Γνωρίζω ότι τα πολιτιστικά περιοδικά τυγχάνουν κάποιας αρωγής, την οποία όμως θεωρώ αμελητέα. Από την άλλη, και η ιδιωτική ραδιοτηλεόραση έχει υποχρεώσεις έναντι του πολιτισμού μας, τις οποίες ουδόλως εκπληρώνει. Αρά είναι αναγκαίο να ληφθούν αποφάσεις επί όλων αυτών των ζητημάτων. Και σας διαβεβαιώ ότι θα ληφθούν, εάν ο λαός προκρίνει την υποψηφιότητά μας.

Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να αναπτυχθεί περισσότερο η συνεργασία, η επαφή και η συν-δημιουργία ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες;

Όπως ξέρετε –και μάλλον ξέρει όλος ο κόσμος– Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι δημιουργοί δεν περίμεναν τα συντεταγμένα όργανα της πολιτείας ή την όποια διακυβέρνηση, προκειμένου να συνεργαστούν και να συν-δημιουργήσουν. Η κοινωνία των πολιτών -και ευτυχώς- είναι πιο μπροστά από τις πολιτικές ηγεσίες. Συνεργασία λοιπόν υπάρχει όπως και προβολή της κοινής κυπριακής δημιουργίας υπάρχει, τόσο εντός της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Και μάλιστα υπάρχει εδώ και δεκαετίες. Από τα πρώτα χρόνια μετά το 1974. Αυτό το αδιαμφισβήτητο γεγονός, βέβαια, δεν απαλλάσσει τις κυβερνήσεις και την πολιτεία από τις ευθύνες τους. Μπορούν να γίνουν τόσα πολλά σε θεσμοθετημένο επίπεδο και με βάση στρατηγικές στοχεύσεις. Φτάνει, επαναλαμβάνω, να υπάρχει το όραμα. Και εμείς το έχουμε. Υπάρχει πληθώρα δικοινοτικών πολιτιστικών εκδηλώσεων. Υπάρχουν επίσης αρκετές δίγλωσσες λογοτεχνικές εκδόσεις. Αυτά τα «περιστατικά» μπορούν να πολλαπλασιαστούν με την ανάλογη αρωγή, ενθάρρυνση και στήριξη. Και προσφέρονται και τα ευρωπαϊκά ταμεία για συμβολή σε αυτή την τιτάνια προσπάθεια που καταβάλλεται ήδη σε αξιοθαύμαστο βαθμό από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους δημιουργούς, μουσικούς, λογοτέχνες, ηθοποιούς, σκηνοθέτες και άλλους.