Ταξιδεύοντας στα χνάρια των Χασαμπουλιών

Του Χρήστου Χαραλάμπους

Η μαγευτική διαδρομή στην κοιλάδα του Διαρίζου με την ξεχωριστή ομορφιά των χωριών της ελληνοτουρκικής συνύπαρξης, αλλά και το στίγμα που άφησε με την εγκληματική δράση της η περιβόητη συμμορία των τριών αδελφών.

 

 

• Το παραδοσιακό καφενεδάκι-ταβέρνα στο χωριό Κιδάσι αποτελεί πρόκληση για καφέ κάτω από τον παχύ ίσκιο της βαβατσινιάς και τους ευωδιαστούς βασιλικούς και τον δυόσμο, που είναι φυτεμένοι ανάμεσα στα μικρά ξύλινα τραπεζάκια…
• Το μουσουλμανικό τέμενος και η χριστιανική εκκλησιά στη Φασούλα γειτονεύουν στο χώρο του μικρού πάρκου της κοινότητας και μοιάζουν να στέλνουν τα δικά τους μηνύματα…

Μέσα από την περιοχή των κρασοχωριών του Τροόδους, εκεί που ενώνονται οι επαρχίες Λεμεσού και Πάφου, εκτείνεται μια μοναδικής ομορφιάς διαδρομή που συνδυάζει, από τη μια, την ομορφιά του πράσινου που δημιουργούν οι εκτάσεις των αμπελιών κι από την άλλη την αγριάδα του τοπίου που αναδύεται μέσα από τους βράχους, όπως ο «κουρτελλόροτσος», η «μαντόπετρα» και τα άλλα επιβλητικά πετρώματα, που για πολλούς αιώνες είναι βαθιά ριζωμένα στα γυμνά βουνά και τους λόφους.

Ένα πέρασμα που το «βαραίνει» η μακραίωνη ελληνοτουρκική συνύπαρξη και φιλία, αλλά και η ωμή βία και η τρομοκρατία που αναπτύχθηκε στην περιοχή στα τέλη του 19ου αιώνα από συμμορίες κακοποιών. Μια εγκληματική δράση που άφησε εποχή στη σύγχρονη κοινωνική ιστορία του τόπου, εμπνέοντας λαϊκούς ποιητάρηδες και άλλους ανθρώπους της τέχνης.

Λίγοι, ίσως, γνωρίζουν αυτή τη διαδρομή και πολύ λιγότεροι ενδεχομένως επιχειρούν να τη διανύσουν, πέραν από τους φυσιολάτρες και τους ξένους τουρίστες. Ξεκινώντας από τη Λεμεσό, το κομβικό σημείο για το πέρασμα στην άλλη επαρχία είναι το τουρκοκυπριακό χωριό Μαλλιά που σήμερα κατοικείται από πρόσφυγες. Ο δρόμος συνεχίζει προς το κεφαλοχώρι των κρασοχωριών, το Άρσος και σε μικρή απόσταση ξεκινούν τα πρώτα χωριά της ανατολικής Πάφου… Άγιος Νικόλαος, Πραιτώρι, Κέδαρες…

Στα δεξιά της κοιλάδας, που απλώνεται μοιρασμένη από τον ποταμό Διάριζο, σχεδόν ολόγυμνο το βουνό, αλλά με τη δική του ξεχωριστή γοητεία, ανταγωνίζεται την αντίπερα καταπράσινη όχθη με τις καλλιέργειες των λίγων κατοίκων που επιμένουν ακόμα να κρατούν ζωντανά τα χωριά της περιοχής, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους.

Στην ευχάριστη διαδρομή, που ξεκουράζει το μάτι και γαληνεύει την ψυχή, πρώτος σταθμός είναι το μικρό τουρκοκυπριακό χωριό Κιδάσι, που κατοικείται από πρόσφυγες. Το παραδοσιακό καφενεδάκι-ταβέρνα στην άκρη του δρόμου αποτελεί πρόκληση για καφέ κάτω από τον παχύ ίσκιο της βαβατσινιάς και τους ευωδιαστούς βασιλικούς και τον δυόσμο, που είναι φυτεμένοι ανάμεσα στα μικρά ξύλινα τραπεζάκια…

Απίθανο το σμίξιμο των αρωμάτων που κάνουν απολαυστικό όσο ποτέ τον σκέτο καφέ που συνοδεύεται με κουβέντα με κάποιους τόπακες θαμώνες, οι οποίοι μιλούν με πολλή αγάπη για τον τόπο που τους φιλοξενεί… «Παράδεισος αυτή η περιοχή αλλά οι ξένοι τουρίστες που περνούν από δω είναι πιο πολλοί από τους Κυπραίους…» μας λένε.

Και δεν έχουν άδικο. Όσο κράτησε η διαδρομή από το Κιδασι μέχρι την Πάφο, η ομορφιά του τοπίου ήταν ακόμα πιο έντονη… Πλατάνια και καλαμιώνες που ρουφούν από το λίγο νερό που κρατά υγρές τις κοίτες του ποταμού, κάπου κάπου κάποια κοπάδια με αίγες και αρνιά να τσιμπούν τις μούττες των ξεράγκαθων και στα πλατώματα στις στροφές του δρόμου σταματημένα τα αυτοκίνητα ενοικίασης, με τους τουρίστες να απαθανατίζουν την αγριάδα και την ομορφιά του τοπίου, που αναδύεται ακόμα και μέσα από την εικόνα των εγκαταλειμμένων χωριών Μάρωνας και Σουσκιού…

Πόλος έλξης τουριστών οι θρυλικοί βράχοι

Προχωρώντας, ανάμεσα σε Κιδάσι και Μαμώνια, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τους επιβλητικούς βράχους που σου αφήνουν ένα στενό πέρασμα για να συνεχίσεις την πορεία σου. Οι βράχοι των Χασαμπουλιών.

Ένα μνημείο της φύσης αλλά και του θρύλου και της ιστορίας του τόπου, συνδεδεμένο με την εγκληματική δράση των περιβόητων Τουρκοκύπριων αδελφών…

Ευτυχώς, το σημείο αυτό, μετά από αντιδράσεις, δεν ισοπεδώθηκε όταν σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ο νέος δρόμος κι έτσι οι «παντρεμένοι» βράχοι αποτελούν σήμερα πόλο έλξης.

Μάλιστα, όπως μας είχαν πει, αρκετοί τουρίστες σταματούν εδώ και κάνουν αναρριχήσεις στον μεγαλύτερο και πιο κατακόρυφο βράχο. Ένα ζευγάρι που βρήκαμε εδώ, βρισκόταν ήδη στα μισά του βράχου, με τη νεαρή γυναίκα να αποδεικνύεται καλύτερη στο άθλημα…

Η Μπεθ από την Αγγλία, όπως μας συστήθηκε, μας είπε ότι είναι η τρίτη φορά που επισκέπτονται την Κύπρο και κάθε φορά στο πρόγραμμά τους περιλαμβάνουν και την αναρρίχηση στους βράχους των Χασαμπουλιών. «Είναι μαγευτικό το τοπίο και χωρίς πολύ συνωστισμό» μας είπε, εκφράζοντας και τη χαρά της γιατί «εδώ υπάρχουν φωλιές μέσα στο βράχο και τα πουλιά αντί να τρομάζουν, μένουν και μας κοιτούν χωρίς να φεύγουν μακριά…».

Και πραγματικά, όση ώρα ήμασταν εκεί και μιλούσαμε με τους ξένους, μας συνόδευαν οι φιλικές κραυγές των κορακιών που μας κοιτούσαν και ανεβοκατέβαζαν τα κεφάλια λες και μας χαιρετούσαν…

Μηνύματα ειρήνης από τα χωριά των δυο κοινοτήτων

Ταξιδεύοντας κανείς μέσα από τα χωριά του Διαρίζου, δεν μπορεί παρά να αφήσει τη μνήμη (έτσι όπως αποκτήθηκε μέσα από εξιστορήσεις κάποιων παλιών ή μέσα από αναγνώσεις κειμένων και κινηματογραφικές ταινίες) να ανατρέξει στην ιστορία και τη δράση των Χασαμπουλιών.

Της συμμορίας του Χασάνη, του Μεχμέτη και του Χουσεΐν, των τριών αδελφών που στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι το 1897 που εξοντώθηκαν από την Αστυνομία, κατατρομοκρατούσαν τα χωριά του Διαρίζου και άλλες περιοχές της Κύπρου, με τις ζωοκλοπές, τις ληστείες, τους βιασμούς και τους φόνους, που αποτελούσαν την καθημερινότητά τους.

Στους βράχους, που φέρουν το όνομά τους, είχαν στημένα τα λημέρια τους κι αφότου εξοντώθηκαν, νέος αέρας ελευθερίας και ασφάλειας φύσηξε για Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, αφού στα θύματά τους περιλαμβάνονταν άνθρωποι και από τις δυο κοινότητες που κατοικούσαν στα χωριά της περιοχής… Άγιος Γεώργιος, Μαμώνια, Φασούλα, Νικόκλεια…

Όλα τα χωριά σε μικρή απόσταση το ένα από το άλλο, το ίδιο όμορφα, αλλά, σήμερα, με ελάχιστους κατοίκους που αγωνίζονται με τα κοπάδια και τα γεννήματα της γης… ελιές, πορτοκαλιές, λεμονιές αλλά και κηπευτικά.

Η διαχρονική εγκατάλειψη αυτών των χωριών είναι πασιφανής. Το βλέπεις στα παλιά σπίτια και άλλα κτίσματα που είναι ερμητικά κλειστά, με αυλές και τοίχους χορταριασμένους, που όμως διατηρούν ακόμα κάποιες διαφημιστικές πινακίδες, δεκαετιών πριν, που θυμίζουν ότι κάποτε αυτά τα χωριά έσφυζαν από ζωή.

Πολλές όμως είναι και οι αναφορές στην ελληνοτουρκική συνύπαρξη που υπήρχε σε προηγούμενα χρόνια… Όπως το μουσουλμανικό τέμενος και η χριστιανική εκκλησιά στη Φασούλα που γειτονεύουν στο χώρο του μικρού πάρκου της κοινότητας και μοιάζουν να στέλνουν τα δικά τους μηνύματα…