Το ιατρικό θαύμα της μεταμόσχευσης

* Δωρεά οργάνων: Οι πεποιθήσεις της κοινής γνώμης όπως τις ερεύνησαν φοιτητές του Πανεπιστημίου Λευκωσίας

Του Κώστα Α. Κωνσταντίνου

Δωρεά οργάνων. Ενέργεια που διέπεται από το πνεύμα του εθελοντισμού και καθίσταται την ίδια ώρα υπέρτατη πράξη ανθρωπισμού. Η δωρεά οργάνων, χωρίς καμία υπερβολή, συμβάλλει στο ιατρικό θαύμα της μεταμόσχευσης! Αν αναλογιστεί κανείς πως η μεταμόσχευση αποτελεί τη θεραπευτική λύση για ανθρώπους που την έχουν ανάγκη, τότε αντιλαμβάνεται και το μέγεθος της πράξης της δωρεάς οργάνων.

Πανευρωπαϊκές έρευνες καταδεικνύουν πως κάθε μέρα 16 ασθενείς πεθαίνουν, περιμένοντας να βρεθούν όργανα που χρειάζονται προς μεταμόσχευση. Την ίδια ώρα σε ευρωπαϊκό θεσμικό επίπεδο συνεχίζονται οι προσπάθειες για κατάρτιση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μέσω του «Σχεδίου δράσης της ΕΕ για τη δωρεά και τη μεταμόσχευση οργάνων». Αυτά είναι στοιχεία της Κομισιόν.

Ποια όμως είναι η στάση της κοινής γνώμης απέναντι στη δωρεά οργάνων; Ποια η διαφοροποίηση των θέσεων κάθε συμπολίτη μας αναλόγως της κοινωνικής του θέσης; Μια έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας δείχνει κάποιες ενδιαφέρουσες πτυχές του ζητήματος.

Στόχος της Victoria Elizabeth Gonzales, φοιτήτριας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, για το πτυχίο ιατρικής και χειρουργικής, στο τετραετές πρόγραμμα του St George’s MBBS, ήταν η διερεύνηση των πεποιθήσεων ατόμων ως προς τη δωρεά οργάνων εντός και εκτός Κύπρου. Η έρευνα δίδει τροφή για σκέψη και το έναυσμα για να μελετηθούν οι πεποιθήσεις της κοινής γνώμης στον κυπριακό πληθυσμό με ένα κατά πολύ μεγαλύτερο δείγμα, με πιο πολλές μεταβλητές και με ερωτηματολόγια στα ελληνικά.

Στους στόχους της ήταν να εξετάσει σε πιλοτικό επίπεδο τις  πεποιθήσεις για τη δωρεά οργάνων σε συνάρτηση με τη χώρα διαμονής των ατόμων, τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, την ηλικία των ατόμων και τη μόρφωση των συμμετεχόντων. Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι οι Άγγλοι, συγκριτικά με τους Κυπρίους, τους Αμερικάνους και άτομα άλλων χωρών προτίθενται να δώσουν όργανα ή να πάρουν μόνο αν γνωρίζουν προσωπικά το άτομο που θα δώσει ή θα παραλάβει τα όργανα.

Ως προς τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ατόμων και τις πεποιθήσεις τους για τη δωρεά οργάνων φάνηκε ότι τα άτομα που ανέφεραν ότι δεν πιστεύουν σε καμία θρησκεία είχαν το μικρότερο μέσο όρο (συγκριτικά με τις υπόλοιπες θρησκευτικές ομάδες) ως προς από ποιον θα λάμβαναν ή θα έδιναν τα όργανά τους. Επίσης, τα άτομα που ανέφεραν ότι δεν πιστεύουν σε κάποια θρησκεία δεν τους ενδιέφερε αν το άτομο από το οποίο θα λάβουν όργανο είναι θανατικός δότης. Επομένως, φαίνεται ότι οι θρησκείες επηρεάζουν τις απόψεις των ατόμων ως προς τη δωρεά οργάνων και κυρίως άτομα που ασπάζονται το Βουδισμό, Ισλαμισμό και Χριστιανισμό.

Ο παράγοντας της ηλικίας

Ως προς τις ηλικιακές ομάδες φάνηκε ότι τα νεαρά άτομα κάτω των 17 χρονών -συγκριτικά με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες- προτιμούσαν να λάβουν όργανα -αν το χρειάζονταν- εφόσον γνώριζαν προσωπικά το άτομο που θα έκανε τη δωρεά οργάνων.

Επιπρόσθετα, η έρευνα της φοιτήτριας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας δείχνει ότι το μορφωτικό επίπεδο των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα σχετίζεται με τις πεποιθήσεις τους ως προς τη δωρεά οργάνων. Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι τα άτομα που ήταν απόφοιτοι λυκείου θα λάμβαναν όργανο ή θα έδιναν μόνο από και σε άτομα που γνωρίζουν. Επίσης, είχαν χαμηλότερο μέσο όρο (συγκριτικά με τα υπόλοιπα άτομα με μορφωτικό επίπεδο τριτοβάθμιας κ.λπ.) ως προς το να λάβουν όργανα από άτομο που είναι νεκρό. Επομένως, και σε αυτό το εύρημα φαίνεται πόσο σημαντική είναι η σωστή πληροφόρηση ως προς τη δωρεά οργάνων.

 

Η ταυτότητα της έρευνας

Η πιλοτική έρευνα, αν και με δείγμα 133 ατόμων, εντούτοις αναδεικνύει στατιστικά σημαντικές διαφορές στους μέσους όρους ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες και στις πεποιθήσεις τους ως προς τη δωρεά οργάνων. Το εύρος των ηλικιών που συμμετείχαν ήταν από 17 ετών και άνω. Η έρευνα έγινε με τυχαία δειγματοληψία. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια διαδικτυακά. Σύμφωνα με την Δρα Θεανώ Καλαβανά, η οποία ήταν η επιτηρήτρια της έρευνας, παρά το μικρό του δείγματος, οι συσχετίσεις που έχουν παρουσιαστεί είναι παρόμοιες με μεγαλύτερες έρευνες που έχουν γίνει στην Ευρώπη και που δείχνουν ότι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις σε συνδυασμό με την απουσία πληροφόρησης, καθώς και το μορφωτικό επίπεδο, σχετίζονται αρνητικά με τις πεποιθήσεις ως προς τη δωρεά οργάνων. Τα στοιχεία που δημοσιεύει το Συμβούλιο της Ευρώπης δείχνουν ότι οι προσπάθειες αυτές αποδίδουν καρπούς.

 

 

 

Το νομικό πλαίσιο στην ΕΕ

 

Η διαδικασία δωρεάς οργάνων καθορίζεται με την ευρωπαϊκή οδηγία  2010/53 και με νομοθεσία που ψήφισε η κυπριακή Βουλή το 2012. Με βάση τις ευρωπαϊκές οδηγίες:

η επιλογή και η αξιολόγηση δότη πραγματοποιούνται από αναγνωρισμένους ιατρούς και οργανώσεις, με υγειονομικό προσωπικό που διαθέτει τα κατάλληλα επαγγελματικά προσόντα.

διατίθενται οι ελάχιστες πληροφορίες για τον δότη, όπως η ηλικία, το βάρος και το παρελθόν ή παρόν ιατρικό ιστορικό.

• η μεταφορά οργάνων πληροί ορισμένες απαιτήσεις, όπως τη σωστή επισήμανση και ταυτοποίηση.

η προμήθεια και η μεταμόσχευση οργάνων μπορεί να πραγματοποιείται μόνο σε εξουσιοδοτημένο κέντρο γι’ αυτόν το σκοπό, σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ.

όλα τα όργανα μπορούν να ιχνηλατηθούν από τον δότη έως τον λήπτη και αντιστρόφως για τουλάχιστον 30 χρόνια.

εφαρμόζονται συστήματα για την αναφορά, τη διερεύνηση, την καταγραφή και τη διαβίβαση σχετικών πληροφοριών που αφορούν σοβαρά ανεπιθύμητα συμβάντα ή αντιδράσεις. Πρέπει να ανταλλάσσονται πληροφορίες όταν ανταλλάσσονται όργανα μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

οι δωρεές όλων των οργάνων από νεκρούς ή ζώντες δότες γίνονται εθελοντικά και πρέπει να συνοδεύονται από την αναγκαία συναίνεση.

οι ζώντες δότες επιλέγονται και ελέγχονται προσεκτικά. Πρέπει να τους παρέχονται εγγυημένα τα υψηλότερα δυνατά επίπεδα προστασίας.

όλα τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τυγχάνουν πλήρους και αποτελεσματικής προάσπισης

οι αρμόδιες αρχές τους ανταλλάσσουν τακτικά πληροφορίες σε ένα δίκτυο που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.