TIMSS και PISA μας φτύνουν κι ο Υπουργός νομίζει πως βρέχει

Του Κυριάκου Σάββα Σέπου*

Επείγουσα εθνική αποστολή
η αναμόρφωση της παιδείας

Γλαύκα εις Αθήνας κομίζουσι οι ερευνητές γιατί ο κόσμος ξέρει πως το δημόσιο σχολείο βγάζει ως επί το πλείστον αγράμματους και πως αν ο γονιός δεν πληρώσει μια περιουσία στα φροντιστήρια το παιδί του δεν πρόκειται να μπει σε κανονικό πανεπιστήμιο.

Ο οργανισμός OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) βοηθά τις χώρες – μέλη στην αντιμετώπιση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης καθώς και στη βελτίωση των εκπαιδευτικών τους συστημάτων. Ο Οργανισμός με την οικονομική στήριξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου λειτουργεί τα προγράμματα TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Studies) και PISA (Programme for International Student Assessment) που διερευνά τη δυνατότητα των μαθητών να χρησιμοποιούν γνώσεις και δεξιότητες προς αντιμετώπιση των προκλήσεων της πραγματικής ζωής, ελέγχει δηλαδή την κριτική τους σκέψη. Το πρόγραμμα πέρα από την κατάταξη των χωρών σε μια σειρά επιτυχίας διερευνά σημαντικά στοιχεία του εκπαιδευτικού τους συστήματος, επισημαίνει αδυναμίες και προβλήματα και εισηγείται μέτρα και θεραπείες. Οι ερευνητές ανατέμνουν, κάνουν φύλλο και φτερό, το εκπαιδευτικό σύστημα και διερευνούν τις οικονομικοκοινωνικοεκπαιδευτικές του παραμέτρους, τα προσόντα, τις απολαβές, το κύρος, τα κίνητρα, την επιμόρφωση, την αξιολόγηση, το σύστημα διορισμού και ανέλιξης και το εύρος λογοδότησης των εκπαιδευτικών (accountability).

Σε επίπεδο σχολικής μονάδας διερευνούν τα αναλυτικά προγράμματα, τα διδακτικά εγχειρίδια, τις μεθόδους διδασκαλίας, την ποσότητα, την ποιότητα, τον έλεγχο της κατ΄ οίκον εργασίας καθώς και τη σχετική ανατροφοδότηση του μαθητή (feedback). Διερευνούν ακόμη τον αριθμό μαθητών κατά τμήμα, τον τρόπο ομαδοποίησης (mixed ability, setting, streaming), το σύστημα αξιολόγησης των μαθητών, την “παιδαγωγική πίεση”, τον βαθμό αξιοποίησης των εκπαιδευτικών μέσων της σύγχρονης τεχνολογίας, τα επίπεδα διδασκαλίας και μάθησης, το σύστημα πειθαρχίας και τις ποινές καθώς και άλλες παραμέτρους που διαμορφώνουν το μαθησιακό περιβάλλον, το οργανισμιακό κλίμα και το γενικότερο ήθος και κύρος του σχολείου.

Το κύρος και η αξιοπιστία του OECD καθιστούν τις εκθέσεις του πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών αρχών, των υπουργείων, των κοινοβουλίων, των πανεπιστημίων και των εκπαιδευτικών οργανώσεων που τις αξιοποιούν στα πλαίσια μιας τρέχουσας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

Η Σιγκαπούρη αξιοποιώντας τα σχετικά πορίσματα ενώ στην TIMSS του ʼ95 βρισκόταν στον πάτο το ʼ99 κατάφερε να μπει στην πρώτη πεντάδα και από το 2003 βρίσκεται σταθερά στην κορυφή του κόσμου. Τα απογοητευτικά αποτελέσματα του ʼ95 για ΗΠΑ και Η.Β, ελαφρώς κατώτερα του παγκόσμιου Μ.Ο., ανάγκασαν Clinton και Blair, δύο πολιτικούς με όραμα και πάθος παιδείας, να απολογηθούν στον λαό τους και να υποσχεθούν βελτίωση, πράγμα που κατάφεραν το ʼ99 μπαίνοντας στην πρώτη δεκάδα του κόσμου.

Εμείς μέχρι το ʼ95, επειδή είχαμε αρκετούς απόφοιτους μας που εξασφάλιζαν κάθε χρόνο θέσεις σε πανεπιστήμια υψηλού γοήτρου και κύρους πιστεύαμε πως πηγαίναμε καλά αγνοώντας ότι οι μεμονωμένες διακρίσεις δεν πιστώνονται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα αλλά στο φροντιστηριακό παρασύστημα.

Τα αποτελέσματα της πρώτης μας συμμετοχής το ʼ95 που δημοσιεύθηκαν τον Δεκέμβρη του ʼ96 υπήρξαν εξευτελιστικά, πατώσαμε μαζί με το Πακιστάν και τη Βενεζουέλα.

Χειρότερος όμως και από την ίδια την αποτυχία ήταν ο τρόπος με τον οποίο ως κράτος την αντιμετωπίσαμε. Στην αρχή αντί ο Πρόεδρος, ο Υπουργός έστω, ν΄ αναλάβει την ευθύνη και να προγραμματίσει την ανάκαμψη αμφισβήτησε τους κουτόφραγκους” του OECD με τα αίολα και γελοία επιχειρήματα της επιπολαιότητας των μαθητών μας και του καύσωνος του…… Μαΐου και στη συνέχεια εξέδωσε ανακοίνωση που κατέληγε στη μόνιμη κενολόγο επωδό “…στόχος αμετάκλητος παραμένει η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης των μαθητών σ΄ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης” (Υπ. Παιδείας και Πολιτισμού. Ανακοίνωση, 10 Δεκεμβρίου 1996).

Περιττό βέβαια να πω πως ο στόχος παρέμεινε αμετάκλητος μαζί και απραγματοποίητος γιατί η ίδια αποτυχία μας ακολούθησε το ʼ99, το 2003 και το 2007. ΄Οσο για το 2011 ο Υπουργός σπρώχνοντας τα σκουπίδια κάτω απ΄ το χαλί “δραπέτευσε” από την TIMSS αφού προηγουμένως είχε μετακαλέσει από το Βαρουφακιστάν τον αρχιμεταρρυθμιστή Τσιάκκαλο που ενώ διατυμπάνιζε πως θα μας έκανε “Φινλανδία της Μεσογείου” μας κατάντησε Βουλγαρία της Μεσογείου με την οποία στην PISA του 2013 μοιραστήκαμε την τελευταία θέση.

Το φιάσκο Τσιάκαλου στοίχισε εκατομμύρια στον φορολογούμενο. Τα βιβλία που υπό την εποπτείαν του εξεδόθησαν απόκεινται αχρησιμοποίητα και άχρηστα, βουνά στις Κρατικές Αποθήκες των Λατσιών και άλλα, κατά τον ποιητή, “άδικα πήγαν των αδίκων στη φωτιά”.

Η νέα τάξη πραγμάτων αχρήστευσε με εικονοκλαστική μανία τα της προηγούμενης, προβαίνει σωρηδόν σε κομματικές ανακουφιστικές αποσπάσεις για να γράψει καινούργια βιβλία και να κάμει μεταρρύθμιση!

Στη διεθνή έρευνα PISA του 2015 με βάση τα αποτελέσματα που τώρα δημοσιεύονται οι μαθητές μας κατέληξαν στην 28η , τελευταία θέση της Ευρώπης και σε μια από τις τελευταίες του κόσμου. Αυτός είναι ο παιδεμός της παιδείας αυτού του δύσμοιρου του τόπου.

Πιστεύω ωστόσο, πως δεν μπορεί να μην υπάρχει τρόπος να αποσείσουμε το άγος της εκπαιδευτικής αποτυχίας από τις πλάτες ενός λαού δουλευτή και περήφανου.

Ουτοπία; Κι όμως και ο πιο μακρύς μαραθώνιος αρχίζει με το πρώτο βήμα. Πώς;

Η ταπεινή μου γνώμη στο επόμενόν μου άρθρο.

* Φιλόλογος, Εταίρος του London Institute of Education
Πρ. Επαρχιακός Μέσης Εκπαίδευσης