Το δικαίωμα στη στέγη

Του Χρίστου Πουτζιουρή*

Την 10η Δεκεμβρίου του 1948 η διεθνής κοινότητα μετά από τις τεράστιες υλικές και οικονομικές καταστροφές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου σύνταξε και υιοθέτησε την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για να προστατέψει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες του ανθρώπου μεταξύ των οποίων ήταν και το δικαίωμα στη Στέγη σύμφωνα με το άρθρο 25. (1). Μετά τη λήξη του Πολέμου στα μέσα της δεκαετίας του 1940 στα διάφορα ευρωπαϊκά κράτη αναπτύχθηκε έντονα το κοινωνικό κράτος ένεκα των τότε δοσμένων κοινωνικών συνθηκών που ήταν απόρροια της ολοκληρωτικής καταστροφής και της οικονομικής εξαθλίωσης της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ευρωπαίων πολιτών.

Την προστασία του δικαιώματος στη στέγη κατοχύρωσαν και άλλες διεθνείς συμβάσεις και διακηρύξεις όπως είναι το άρθρο 17 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το άρθρο 11 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης όπου προβλέπεται στο άρθρο 16 ότι τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση κοινωνικής προστασίας της οικογένειας και της στέγης της.

Επομένως, το δικαίωμα στη στέγη ήταν ένα ανθρώπινο δικαίωμα και όχι ένα εμπορικό αγαθό όπως το έχει μετατρέψει σταδιακά το καπιταλιστικό σύστημα οικονομίας των ευρωπαϊκών κρατών, το οποίο καπιταλιστικό σύστημα αργά και σταθερά αποδυναμώνει το κοινωνικό κράτος που δημιουργήθηκε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου συμπαρασύροντας μαζί του και το δικαίωμα στην αξιοπρεπή διαβίωση κάτω από μία στέγη για όλους τους πολίτες.

Στην Κύπρο στην προ-μνημονιακή περίοδο το δικαίωμα στη στέγη εκτός από την προστασία αυτού του δικαιώματος στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας υπήρχαν και ρητές δικλείδες ασφαλείας σε διάφορα νομοθετήματα καθώς και στους θεσμούς της Πολιτικής Δικονομίας όπου διασφαλιζόταν το ανθρώπινο δικαίωμα για όλους τους Κύπριους πολίτες ανεξαιρέτως. Κανένας πολίτης και η οικογένειά του μπορούσε να μείνει χωρίς στέγη πάνω από το κεφάλι του όσα και αν χρωστούσε και ανεξαρτήτως αν τα χρέη του εξασφαλίζονταν από υποθήκη πάνω στην κατοικία του. Παραπέμπω στους Θεσμούς Πολιτικής Δικονομίας στη Διαταγή 42, στον Περί Πολιτικής Δικονομίας Νόμο Κεφ.6 στο άρθρο 23 και στον Περί Μεταβίβασης και Υποθήκευσης Ακινήτων Νόμο του 1965, Ν. 9/1965 πριν τροποποιηθεί το 2014 μετά την έλευση και την απαίτηση της Τρόικας.

Με λίγα λόγια ο συνολικός ερμηνευτικός συνδυασμός των πιο πάνω νομοθετημάτων παρείχε προστασία σε όλους τους πολίτες και επομένως η επιμονή της Τρόικας αλλά και η προθυμοποίηση της κυβέρνησης του Συναγερμού και των κομμάτων που την στήριξαν να ψηφίσουν ένα νέο πλαίσιο αφερεγγυότητας για δήθεν προστασία της πρώτης κατοικίας, δεν ήταν παρά μία συνειδητή προσπάθεια αφαίρεσης της προστασίας του δικαιώματος στη στέγη που παρείχαν τα προηγούμενα νομοθετήματα στους Κύπριους πολίτες και μία προσπάθεια εξυπηρέτησης των συμφερόντων των τραπεζών με σκοπό να μπορούν να πωλούν ακόμη και την πρώτη κατοικία χωρίς τους περιορισμούς της προηγούμενης νομοθεσίας.

Μετά τη μνημονιακή περίοδο και κατά τη διάρκειά της, το 2014 με γνώμονα την εξυπηρέτηση των τραπεζών προστέθηκε ένα νέο Κεφάλαιο (IVA) στον Περί Μεταβίβασης και Υποθήκευσης Ακινήτων Νόμο του 1965, όπου οι τράπεζες πλέον χωρίς την εμπλοκή των δικαστηρίων θα μπορούν να πωλούν ακόμη και πρώτες κατοικίες με προαπαιτούμενο μόνο την αποστολή ορισμένων επιστολών στους δανειολήπτες είτε με δημόσιο πλειστηριασμό, είτε με ιδιωτική συμφωνία πώλησης σε τρίτο ενδιαφερόμενο πρόσωπο είτε με την εξαγορά της ίδιας της κατοικίας από την ίδια την τράπεζα, χωρίς τα βαρίδια της προηγούμενης νομοθεσίας όπου κανένας δεν μπορούσε να μείνει χωρίς στέγη πάνω από την κεφαλή του.

Εχει συντελεστεί εναντίον των Κυπρίων δανειοληπτών ένα «έγκλημα» αναφορικά με το δικαίωμα στη στέγασή τους από μερικούς συνειδητά και από άλλους ασυνείδητα ένεκα της άγνοιάς τους, η ιστορία όμως θα κρίνει άλλους αυστηρά και άλλους αυστηρότερα.
Η νέα Βουλή μετά το Μάιο του 2016 χρωστάει πολλά να δώσει πίσω από όσα πήρε από τους κατόχους της κύριας κατοικίας.

* Υποψήφιος βουλευτής Λάρνακας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις