Το τέλος των ιδεολογιών;

Του Ανδρέα Πασιουρτίδη*

Ο Αμερικανός διανοούμενος Φράνσις Φουκουγιάμα διακήρυξε πριν δύο, περίπου, δεκαετίες πως, «μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης φθάσαμε στο τέλος των ιδεολογιών». Θα πάρει όμως αποστομωτική απάντηση από τον μεγαλύτερο εν ζωή Αμερικανό καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, Νόαμ Τσόμσκι, πως όχι μόνο δεν κατέρρευσαν οι ιδεολογίες αλλά και αποδεικνύει με επιστημονικό τρόπο, τον τρόπο που δουλεύει το σύγχρονο καπιταλιστικό σύστημα.

Σε τι συνίσταται όμως η ιδεολογία; «Η ιδεολογία είναι ένα διαρθρωμένο σύνολο δοξασιών και εννοιών (τόσο πραγματολογικών όσο και δεοντολογικών) που φιλοδοξούν να εξηγήσουν πολύπλοκα κοινωνικά φαινόμενα, αποβλέποντας στο να κατευθύνουν και να απλουστεύσουν τις κοινωνικοπολιτικές επιλογές (socio-political choices), τις οποίες αντιμετωπίζουν άτομα και ομάδες» (λεξικό Unesco, σελ. 334). Ο ίδιος επομένως ο ορισμός που δίνεται από ένα, κάθε άλλο παρά αριστερό λεξικό στην έννοια της ιδεολογίας, διαψεύδει και τον Φουκουγιάμα, αλλά και όσους άλλους απαξιώνουν τις ιδέες, τα πιστεύω και τις κρίσεις για όσα κοινωνικά και οικονομικά φαινόμενα συνέβαιναν και συμβαίνουν. Μήπως, δηλαδή, όλοι οι άνθρωποι σήμερα δίνουν την ίδια εξήγηση στην αντιμετώπιση της κρίσης; Μήπως δεν βρίσκονται από τη μια οι οπαδοί της λιτότητας, των μνημονίων, των ιδιωτικοποιήσεων, της μείωσης των μισθών, του κουτσουρέματος των συντάξεων, των εκποιήσεων, της δικαιολόγησης της ανεργίας των νέων και της μετανάστευσής τους, της υγείας και της παιδείας δύο ταχυτήτων, και από την άλλη όσοι ενώ συνειδητοποιούν τα προβλήματα, κοινωνικά και οικονομικά, εντούτοις προτείνουν λύσεις όχι υπέρ του πλούτου αλλά υπέρ των απλών ανθρώπων;

Και μια μόνο αντιστοίχηση να γίνει του πόθεν έσχες των 56 υποψηφίων του ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις, μετά των συζύγων τους, με τους υποψηφίους όλων των άλλων κομμάτων, θα καταδείξει τη διαφορετικότητα του εν λόγω πολιτικού συνδυασμού. Με αυτό δεν σημαίνει ότι στοχοποιούμε κάθε πλούσιο βουλευτή, αλλά το θεωρούμε υποκρισία και λαϊκισμό να ζει κάποιος στη χλιδή και ταυτόχρονα να νοιάζεται για τη φτώχεια και τους χαμηλομισθοσυντήρητους.

Ο μεγάλος διανοητής του 19ου αιώνα, που ειρήσθω εν παρόδω εκπόνησε διατριβή στους αρχαίους Ελληνες προσωκρατικούς φιλοσόφους, ο Κάρολος Μαρξ, έλεγε ότι η ιδεολογία είναι συνείδηση της πραγματικότητας κατά τέτοιον τρόπο, ώστε «οι άνθρωποι και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν εμφανίζονται ανάποδα, όπως σε ένα σκοτεινό θάλαμο φωτογραφικής μηχανής».

Ο Μαρξ, ο Τσόμσκι, οι σύγχρονοι μαρξιστές, ανέλυαν και αναλύουν τα φαινόμενα διαλεκτικά και σύμφωνα με τις αρχές του ιστορικού υλισμού και κυρίως ταξικά. Η ανθρώπινη δηλαδή ιστορία εξελίσσεται στη βάση της αέναης πάλης των τάξεων. Η αριστερή προσέγγιση των πραγμάτων χαρακτηρίζεται από τον πόθο για μεγαλύτερες και γρηγορότερες αλλαγές, αντιτίθεται στη συμμετοχή της Εκκλησίας στη λήψη αποφάσεων και του ελέγχου της εκπαίδευσης, πιστεύει στην παρέμβαση του κράτους προς όφελος των φτωχών, πιστεύει στην ισότητα όλων των ανθρώπων απέναντι στους νόμους, πιστεύει στο σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και κοινοτήτων στη βάση μιας ομοσπονδιακής δομής του κράτους, πιστεύει στον ορθολογισμό, στον ανθρωπισμό, στον οικουμενισμό, στην κοινωνική δικαιοσύνη.

Από την άλλη η Δεξιά στεκόταν και στέκεται στην αντίπερα όχθη. Και τούτο δεν το λέει ένας υποψήφιος του ΑΚΕΛ, αλλά το καταγράφει η ιστορία από τη Γαλλική Επανάσταση που πρωτοεμφανίστηκαν οι δύο έννοιες.

Και το κυπριακό πρόβλημα είναι μήπως ταξικό; Θα αντιτείνει κάποιος. Οχι, είναι ένα πολιτικό πρόβλημα, άσχετο με τις κοινωνικές και οικονομικές διαφορές των δύο κομμάτων. Είναι ένα πολιτικό πρόβλημα άσχετο με την ιδεολογία Αριστεράς και Δεξιάς που πρέπει να λυθεί με σύνεση, ρεαλισμό και όχι λαϊκισμό. Διότι αν δεν αποτελεί λαϊκισμό η εξαγγελία της μείωσης της στρατιωτικής θητείας, της αγοράς νέων όπλων και της πρόσληψης 3.000 μισθοφόρων μεσούντων των συνομιλιών για ειρηνική επίλυση του Κυπριακού, όπως ανέκαθεν έλεγε το ΑΚΕΛ, τότε τι είναι;

Οχι, η ιδεολογία δεν πέθανε, αλλά είναι ζωντανή και προσδιορίζει σημασιολογικά το πολιτικό, το κοινωνικό και το οικονομικό γίγνεσθαι.

* Δικηγόρος, νομικός σύμβουλος, Β’ Γενικός Γραμματέας ΟΜΟΝΟΙΑΣ Λευκωσίας, υποψήφιος βουλευτής Λάρνακας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις